Genetyka- nauka o zmienności i dziedzicz org ż (molekularna, cytogenetyka, klasyczna, populacji). Dziedziczenie- przekaz inf gen z kom do kom a nast. z pok na pok. Gameta- kom o zreduk liczbie chr powst w org rozrodczych (gonady u zw). Zygota- kom a dalej cały org powst z poł 2 różnyh gamer. Budowa DNA- biopolimer, dł nierozg łań z 2 owijających wokół siebie nici (helix), prawoskr, śr 2um, dł skoku 3,4um, na 1 pełen skręt przypada 10 par zasad, na pow helixu 2 bruzdy- miejsce wiązania białek. poj nic jest łan polinukletydowym. W skład każdego nukleotydu wchodzi 1 z zasad N (Adenina, Cytozyna, Guanina, Tymina). poj nici DNA mają określ kier (3' do 5' i odwrotnie). Na zewn helixu DNA jest szkielet fosf-cukrowy zaw el hydrofilne, a wewn są zasady N tworzące pary komplementarne za pom 2 wiązań wodorowych. Budowa RNA- biopolimer, jednoniciowy kw nukl, TUracyl. Rodzaje- mRNA, tRNA, rRNA. Transkrypcja - proces wytw cząst RNA na matrycy 1 łańc DNA zgodnie z regułą komplementarności zasad. Ostatecznym prod w przypadku genów kodujących białko jest cząst mRNA, która jest potrzebna do prod białka. Translacja - wytw białka na podst inf gen przenoszonej z jądra kom do cytoplazmy przez cząst mRNA. Kod genet- jest trójkowy, bezprzecinkowy, uniwersalny, jest 20 aminokw, 64 kombinacje (kodony)- AUG- kodon inicjalny, UAA, UAG, UGA- kodony kończące. Poziomy organizacji mat gen: Genom (cała inf znajd w kom) chromosom (1400um) wł chromatynowe (300um) wł solenoidowe (30um) wł nukleosonowe podwójny helix. Chromosomy- powst z chromatyny (60mld par zasad), samoodtw się struktury kom zbud z kw DNA i RNA i białek histonowych i niehist. zaw inf gen. Domeny chromatynowe- pętle utw przez wł solenoidowe, ukł się w ten sposób że el białkowe nakładają się na siebie. W ten sposób powst wł chromatynowe (gr 300um) tworzące 1 z chromatyd (gr 700um)siostrzanych. Chromatyna- postać chr w czasie interfazy. Typy chromatyny: euchromat (zaw geny podlegające procesom trans-lacji i krypcji) i cheterohromat (zaw sekwencje DNA nie podlegające transl i krypcji, wyst sekwencje powtarzalne które po wybarw dają chronomery- prążki a ich liczba jest charakt dla poszcz chrom). Chromatyda- 1 z 2 jedn budujących chrom (chrd ss). Bud chr metafaz- zbud z 2 chrd ss połączonych centromerem (przewężenie pierw, dzieli ramiona na p i q), po bokach centromeru są kinetochory, ramiona p zakończ są telomerem (lokalizuje dany chrom w przestrzeni jądra kom, stabilizuje strukture chrom, reguluje liczbę podzkom), a q zakończ są satelitą (zaw gł heterochrom, zbud z tzw sekwencji powt) przed którym jest przewężenie wtórne (NOR- odpow za odtworz jąderka wjądrach kom po podz). Typy chr w zal od poł centromeru- metacentryczny, submetacentryczny, telocentryczny, akrocentryczny. Ilość chr- 46 człowiek, 8 owocówka, 48 szympans, 14 groch, 8 rzodkiewnik, 14 żyto, 32 wiśnia. Kariotyp- liczba chr wyst w kom somatycznej o charakt liczbie i morfologi badanych zazw w stadium mitotyznej metafazy. Cykl kom- cyklicznie powt się podział i interfaza kom. G1-presynteza, S-synteza, G2-postsynteza, M-mitoza. MITOZA- podz jądra, powst 2 jądra potomne zaw taką samą liczbę chromosomów oraz ident inf gen. wyst w miejscach wzrostu somatycznego, zapewnia utrz stałej l chr i struktury. FAZY MITOZY: Profaza- kondens wł chromat- stopniowe skręcanie i grubienie, kończy się zanikiem bł jądrowej i jąderka. Metafaza- chr najkrutsze i najgrubsze, leżą centromerem w płaszczyźnie równikowej wrzeciona, ramiona unoszą się sfobodnie (płytka metafazalna).Anafaza- podz centromerów, rozdziel par kinetochorów, chr siostrz wędrują do biegunów wrzeciona podz, skracanie i wydł wł kinet umożl rych chr. Telofaza- chr ulegają stopn dekondensacji, odtworz zostaje bł jądrowa i jąderko. po kariokin wyst cytokineza. podz cytopl- równomier rozdz plazmy i organelli kom. MEJOZA- podz redukcyjny jądra, zmiejsz o poł liczby chr w jądrach kom, utrzymuje stałą l chr w kom kolejnych pokoleń, na skutek proc crossing over wprowadza nową zmienność. FAZY MEJOZY- 1 podz mejot: 1 profaza- leptoten (chr dł cienkie nici, widoczna bł jądrowa i jąderko), zygoten (stopn kondens chr, chr zaw 2 chrd ss poł centromeremchr chomo różn się pochodz ustawiają się obok siebie tworząc parę (biwalent)- koniugacja), -pachyten (poł nici chr chomol ze sobą- skoniugowanie, crossing over- wymiana odc między chrd niess), diploten (dalsza kondens chr, poł za pom chiazmy chr chom odsuwają się od siebie, terminalizacja- przesuwanie chiazm do końca chr), diakineza (max odsun chr, poł chiazmami, poszcz biwalenty swobodnie rozrzuc na terenie jądra kom). 1 metafaza- biwalenty stabilizują się w płaszcz równikowej wrzeciona podz, wiążą się z jego wł, utw równikowego ustawienia chr. 1 anafaza- rozdział chr, każdy nadal zbud z 2 chrd poł centromerem, redukcja l chr o poł, losowe rozdz chr chomol i alleli, koniec gdy wszystkie chr dotrą do biegunów wrzeciona. 1 telofaza chr gromadzą się bieg wrz podz, ich l jest zred o poł, mogą ulegać lekkiej dekondensacji. Interkineza- wyst między 1 a 2 podz mejot. 2 profaza- podobna do profazy mitozy, l chr zred o poł do haploid. 2 metafaza- chr ukł się w płaszcz równik wrz podz a do centrum przyczepiają się wł wrzeciona kariokinet. 2 anafaza- jak w mitozie. 2 telofaza- stopn dekond chr, odtw orz jądra i nast. cytokineza, powst 4 haploid makro lub mikrospory. POJĘCIA Genotyp- suma genów zaw w kom, wyznacza pewien zakres możliwości rozwojowych organizmu. Fenotyp- całokształt cech org, powst w wyniku współdział genotypu danego org i czynników organizmu. Diploid- org który w swoich somatycznych kom posiada 2 podst zespoły chr (2 genomy). Locus- miejsce genu w chr. Allel- jedna z kilku alternatywnych form genu zajmująca określony locus w chr. Allel dominujący- określ dla allelów z 1 pary genów które swoją zdolnością ekspresji wykluczają ekspresję genu 2 z tej samej pary zwłaszcza w układzie heterozyg. Allel recesywny- allel z 1 pary genów którego ekspresji nie widać w heterozygocie. Homozygota- osobnik który powstał na skutek złączenia się gamet o równym składzie genet (dominująca AA i recesywna aa)- gdy dominuje a.. Heterozygota- osobnik który powstał na skutek złączenia się gamet o różnym składzie genetycznym i wytw gamety o różnym składzie genet (gdy dominuje A). Kodominacja- rozpoznawanie genotypu na podst fenotypu. 1 Pr. Mendla (Pr czyst g)- allele w ukł heterozyg nie mieszają się ze sobą i w wypadku zaistnienia spec war 9podz mejot) przechodzą do gamet tak czyste jak były wytw przez rodziców mieszańców. Krzyżówka testowa- skrzyż testowanego osobnika o fenotypie dominującym z heterozyg recesywną. 2 Pr. Mendla- geny niesprzęż nal do różnych par alleli mogą tworzyć dowolne kombinacje w osobnikach 2 pokolenia mieszańcowego F2. Zmienność kombinacyjna- wyst wtedy gdy losowo rozchodzą sięchr podczas mejozy co prowadzi do niezależnej segregacji genów niesprzężonych. Odstępstwa: Geny komplementarne- geny nal do różnych par alleli nie uzewnętrz się o ile wyst pojed wywołują określ cechy wówczas gdy znajdują się razem w 1 org. Epistaza- forma współdziałania genów polegająca na oddziaływaniu 1 genu na fenotypowe przejawianie się innego genu nieall w taki sposób że fenotyp jest uwarunkowany przez 1 gen. Geny polimeryczne- geny o różnych par alleli w których każdy wpływa w podobny spos na tę samą cechę. Efekty uwarunkowane przez te geny dodają się. Geny plejotropowe- 1 gen wpływa na kilka cech.
Ozn potencjału wody tk- pomiar zmian masy tk umieszcz na okr czas w roztw o różnym cp mol, nast. Znalezienie roztw w którym masa tk nie uległa zmianie. Wówczas tk i roztw są w stanie równowagi tzn Ψ wody tk = Ψ osm roztw. Obl pot wody tk: -Ψ=2,3*M*T/273 gdzie; M- st mol roztw w którym tk nie uległa zmianie, T- temp w K. Plazmoliza graniczna- stan w którym u połowy kom obserwuje się odstawanie protoplastu od śc kom. Pot ciśn w tk w momencie plazm gr = 0 a pot osm soku kom = pot wody tk. Ozn pot osm metodą plazm gr- polega na znalezieniu roztw o znanym st mol który wywołuje plazm gr. Pot wody tego roztw jest zbliż do pot wody soku kom. Wart pot osm obl: -Ψ=2,3*M*T/273. Transpiracja- proces w którym rośl tracą wodę (parowanie). Gł org tr jest liść. Parowanie odbywa się z pow zewn liścia pokrytej kutikulą (tr kutikularna- traci 10% wody) i z pow wewn liścia na którą skł się pow śc kom kom mezofilu stykające się z przestworami międzykom (tr szparkowa- 90% traci), przez przedchlinki (tr przedchlinkowa). Intensywność proc wyparow w z pow rośl- jest regulowana przez rośl przez stopień rozwarcia szparek. Zal on od nat światła i stopnia uwodnienia liścia (wykres). Czynniki zewn wpływ na wlk transp- temp (im wyższa tym większy niedosyt wilg i parowanie), wiatr (usuwanie powietrza nasyc parą z otoczenia liści), dostępność w glebowej.
Metody pomiaru transp- Metoda wagowa- pomiar masy transpirującego ukł przed i po czasie trwania dośw. Różnica pomiędzy masą pocz i końcową stanowi il wyparowanej wody w gramach. M. potetometryczna- zał tej m jest istnienie równowagi między pobier w i transp (il w pobr = il w wytranspir). potetometr- pomiar transp. M. komorowa- rośl w komorze w której przepływa strumień powietrza o znanej wilg. Nast. pow przepuszcza się przez rurkę absorbcyjną ze śr chłodżącym parę w. M. kobaltowa- miarą int transp i parowania jest czas potrz do zmiany zabarw bibuły z CoCl2. W miarę pochł pary w bibuła z nieb różowa. Szybkość zmiany zab jest proporc do intensywn parowania.
Metody pomiaru stopnia otwarcia szp- M bezpośr obserw pod mikros- za pom okularów z podziałką. M. skrawków- obserw pod mikros utrwal w alk fragm skórki z liścia. M. koloidowa- pomiar otw szp na przezrocz błonie na której odbiły się wszystkie szczegóły pow liścia. M. porometryczna- ustalenie stopnia rozchylenia szpp na podst ich drożności dla pow. M. infiltracji- stopień rozwarcia szp określa się na podst szybkości wnikania do liścia cieczy o wzrastającej lepkości. Metody pomiaru szybkości przewodzenia wody: M. indykatora barwnego- ustalenie szybk przemieszcz się barwnika w tk ksylemu badanej rośl. M. termoelektryczna- pomiar szybk przepływu ogrzanej warstewki wody w naczyniach. M. izotopowa- zanurzenie pędu rośl w rórce Pb z rozć roztw soli znakowanej pierw izotopowym
Pęcznienie (imbibicja)- uwadnianie koloidów hydrofilowyh którego efektem jest zwiększ masy i obj. Stopień pęczn zal od- liczby i rodz grup hydrof i stęż roztw. Sp=Mk-Mp/Mp gdzie Mk- masa nas sspęczn, Mp- masa nas suchych. Szybkość pęczn zal od- liczby i rodz grup hydrofil i stęż roztw oraz od temp. Dośw z pęcznienia nasion (stopień spęczniania)- nas grochu spęczniały w większym stopniu bo zaw więcej subst hydrofilowych. Dośw z transp szp i kut (szybkość transp)- Zea ma liście amfistom (ap szp po obu str) a trzykrotka ma l hipostom (ap szp na spodniej str bl liśc). Po stronie zewn liścia jest słabsze zabarw niż po wewn stronie bo liść traci 10% wody przez tr kut a 90% przez szpark. Rozmieszcz ap szp na liściu: górna pow- liście epistomatyczne (pływające), dolna pow- hipostomatyczne (większość drzew liśc), po obu str- mfistomatyczne (groch, zea, owies). Ruch kom szp- jest r turg. Otwieranie szp jest z`w z obn w nich potencjału wody, co pow osm dopływ wody i wzrost pot ciśn. Zmiany pot ciśn są bezp przycz ruchu szp. Do obniż pot wody przyczynia się szybki aktywny tr jonów K+ do wnętrza kom szp. W war ndst uwodn tk dochodzi do spadku pot ciśn w kom szp i zamykania szp (przy udziale sygnału hormonalnego kw abscysynowego (ABA). Dośw z ruch kom szp- (reakcja ap szp po zaaplik roztw)- po zadziałaniu 5% roztw sachar na ap szp obserw zamykanie ap szp. Spada pot osm i pot wody. Woda odciągana jest i szparka się zamyka. Gutacja- wydzielanie wody w postaci ciekłej na brzegach bl liśc. Jest to przejaw czynnego pobierania i transportu wody w rośl. Przebiega w war wys wilg pow gdy ogran jest tr i sprzyjają war pobieraniu wody z podł. Dośw z Gutacji- (obserwacja roślin podlanych wodą i CuSO4). Dodanie do podł CuSO4 powoduje ograniczenie intensywności oddychania i zmiejszenie il wytw en metabolicznie użytecznej przez co osłabia się mechanizm czynnego pobierania i transportu wody co powoduje zahamowanie gutacji.
Mechanizm ruchu ap szp zal od światła: oświetl liścia rozpad skrobi do glukozy, tr jonów K do kom szp obniżenie pot osm obniżenie pot wody osmot przepływ wody wzrost pot ciśn otwarcie szp. Zacienienie liścia kondensacja glukozy w skrobie (reszta odwrotnie jw.) Intens transp- il wytr w przez określ pow rośl w jedn czasu (gH2O dm-2h-2). Czynniki wpływ na int tr- pot wody powietrza otacz rośl, światło, temp, wiatr. Współcz transp- stos il wytr wody do przyrostu sm (gH2O g sm-1). Współcz produktywn tr- il nagromadz sm w czasie gdy rośl wytr 1 kg wody. Współcz trw więdn- il wody w gl (%sm gl) przy której dochodzi do trw więdn r. Zal od koloidów hydrofilowych w gl. Bilans w r- różnica między il e pobranej a il w wydalonej do otoczenia (dodatni- korzystny).
Ozn potencjału wody tk- pomiar zmian masy tk umieszcz na okr czas w roztw o różnym cp mol, nast. Znalezienie roztw w którym masa tk nie uległa zmianie. Wówczas tk i roztw są w stanie równowagi tzn Ψ wody tk = Ψ osm roztw. Obl pot wody tk: -Ψ=2,3*M*T/273 gdzie; M- st mol roztw w którym tk nie uległa zmianie, T- temp w K. Plazmoliza graniczna- stan w którym u połowy kom obserwuje się odstawanie protoplastu od śc kom. Pot ciśn w tk w momencie plazm gr = 0 a pot osm soku kom = pot wody tk. Ozn pot osm metodą plazm gr- polega na znalezieniu roztw o znanym st mol który wywołuje plazm gr. Pot wody tego roztw jest zbliż do pot wody soku kom. Wart pot osm obl: -Ψ=2,3*M*T/273. Transpiracja- proces w którym rośl tracą wodę (parowanie). Gł org tr jest liść. Parowanie odbywa się z pow zewn liścia pokrytej kutikulą (tr kutikularna- traci 10% wody) i z pow wewn liścia na którą skł się pow śc kom kom mezofilu stykające się z przestworami międzykom (tr szparkowa- 90% traci), przez przedchlinki (tr przedchlinkowa). Intensywność proc wyparow w z pow rośl- jest regulowana przez rośl przez stopień rozwarcia szparek. Zal on od nat światła i stopnia uwodnienia liścia (wykres). Czynniki zewn wpływ na wlk transp- temp (im wyższa tym większy niedosyt wilg i parowanie), wiatr (usuwanie powietrza nasyc parą z otoczenia liści), dostępność w glebowej. Metody pomiaru transp- Metoda wagowa- pomiar masy transpirującego ukł przed i po czasie trwania dośw. Różnica pomiędzy masą pocz i końcową stanowi il wyparowanej wody w gramach. M. potetometryczna- zał tej m jest istnienie równowagi między pobier w i transp (il w pobr = il w wytranspir). potetometr- pomiar transp. M. komorowa- rośl w komorze w której przepływa strumień powietrza o znanej wilg. Nast. pow przepuszcza się przez rurkę absorbcyjną ze śr chłodżącym parę w. M. kobaltowa- miarą int transp i parowania jest czas potrz do zmiany zabarw bibuły z CoCl2. W miarę pochł pary w
bibuła z nieb różowa. Szybkość zmiany zab jest proporc do intensywn parowania. Metody pomiaru stopnia otwarcia szp- M bezpośr obserw pod mikros- za pom okularów z podziałką. M. skrawków- obserw pod mikros utrwal w alk fragm skórki z liścia. M. koloidowa- pomiar otw szp na przezrocz błonie na której odbiły się wszystkie szczegóły pow liścia. M. porometryczna- ustalenie stopnia rozchylenia szpp na podst ich drożności dla pow. M. infiltracji- stopień rozwarcia szp określa się na podst szybkości wnikania do liścia cieczy o wzrastającej lepkości. Metody pomiaru szybkości przewodzenia wody: M. indykatora barwnego- ustalenie szybk przemieszcz się barwnika w tk ksylemu badanej rośl. M. termoelektryczna- pomiar szybk przepływu ogrzanej warstewki wody w naczyniach. M. izotopowa- zanurzenie pędu rośl w rurce Pb z rozć roztw soli znakowanej pierw izotopowym.
Pęcznienie (imbibicja)- uwadnianie koloidów hydrofilowyh którego efektem jest zwiększ masy i obj. Stopień pęczn zal od- liczby i rodz grup hydrof i stęż roztw. Sp=Mk-Mp/Mp gdzie Mk- masa nas sspęczn, Mp- masa nas suchych. Szybkość pęczn zal od- liczby i rodz grup hydrofil i stęż roztw oraz od temp. Dośw z pęcznienia nasion (stopień spęczniania)- nas grochu spęczniały w większym stopniu bo zaw więcej subst hydrofilowych. Dośw z transp szp i kut (szybkość transp)- Zea ma liście amfistom (ap szp po obu str) a trzykrotka ma l hipostom (ap szp na spodniej str bl liśc). Po stronie zewn liścia jest słabsze zabarw niż po wewn stronie bo liść traci 10% wody przez tr kut a 90% przez szpark. Rozmieszcz ap szp na liściu: górna pow- liście epistomatyczne (pływające), dolna pow- hipostomatyczne (większość drzew liśc), po obu str- mfistomatyczne (groch, zea, owies). Ruch kom szp- jest r turg. Otwieranie szp jest z`w z obn w nich potencjału wody, co pow osm dopływ wody i wzrost pot ciśn. Zmiany
pot ciśn są bezp przycz ruchu szp. Do obniż pot wody przyczynia się szybki aktywny tr jonów K+ do wnętrza kom szp. W war ndst uwodn tk dochodzi do spadku pot ciśn w kom szp i zamykania szp (przy udziale sygnału hormonalnego kw abscysynowego (ABA). Dośw z ruch kom szp- (reakcja ap szp po zaaplik roztw)- po zadziałaniu 5% roztw sachar na ap szp obserw zamykanie ap szp. Spada pot osm i pot wody. Woda odciągana jest i szparka się zamyka. Gutacja- wydzielanie wody w postaci ciekłej na brzegach bl liśc. Jest to przejaw czynnego pobierania i transportu wody w rośl. Przebiega w war wys wilg pow gdy ogran jest tr i sprzyjają war pobieraniu wody z podł. Dośw z Gutacji- (obserwacja roślin podlanych wodą i CuSO4). Dodanie do podł CuSO4 powoduje ograniczenie intensywności oddychania i zmiejszenie il wytw en metabolicznie użytecznej przez co osłabia się mechanizm czynnego pobierania i transportu wody co powoduje zahamowanie gutacji.
Mechanizm ruchu ap szp zal od światła: oświetl liścia rozpad skrobi do glukozy, tr jonów K do kom szp obniżenie pot osm obniżenie pot wody osmot przepływ wody wzrost pot ciśn otwarcie szp. Zacienienie liścia kondensacja glukozy w skrobie (reszta odwrotnie jw.) Intens transp- il wytr w przez określ pow rośl w jedn czasu (gH2O dm-2h-2). Czynniki wpływ na int tr- pot wody powietrza otacz rośl, światło, temp, wiatr. Współcz transp- stos il wytr wody do przyrostu sm (gH2O g sm-1). Współcz produktywn tr- il nagromadz sm w czasie gdy rośl wytr 1 kg wody. Współcz trw więdn- il wody w gl (%sm gl) przy której dochodzi do trw więdn r. Zal od koloidów hydrofilowych w gl. Bilans w r- różnica między il e pobranej a il w wydalonej do otoczenia (dodatni- korzystny).
Genetyka- nauka o zmienności i dziedzicz org ż (molekularna, cytogenetyka, klasyczna, populacji). Dziedziczenie- przekaz inf gen z kom do kom a nast. z pok na pok. Gameta- kom o zreduk liczbie chr powst w org rozrodczych (gonady u zw). Zygota- kom a dalej cały org powst z poł 2 różnyh gamer. Budowa DNA- biopolimer, dł nierozg łań z 2 owijających wokół siebie nici (helix), prawoskr, śr 2um, dł skoku 3,4um, na 1 pełen skręt przypada 10 par zasad, na pow helixu 2 bruzdy- miejsce wiązania białek. poj nic jest łan polinukletydowym. W skład każdego nukleotydu wchodzi 1 z zasad N (Adenina, Cytozyna, Guanina, Tymina). poj nici DNA mają określ kier (3' do 5' i odwrotnie). Na zewn helixu DNA jest szkielet fosf-cukrowy zaw el hydrofilne, a wewn są zasady N tworzące pary komplementarne za pom 2 wiązań wodorowych. Budowa RNA- biopolimer, jednoniciowy kw nukl, TUracyl. Rodzaje- mRNA, tRNA, rRNA. Transkrypcja - proces wytw cząst RNA na matrycy 1 łańc DNA zgodnie z regułą komplementarności zasad. Ostatecznym prod w przypadku genów kodujących białko jest cząst mRNA, która jest potrzebna do prod białka. Translacja - wytw białka na podst inf gen przenoszonej z jądra kom do cytoplazmy przez cząst mRNA. Kod genet- jest trójkowy, bezprzecinkowy, uniwersalny, jest 20 aminokw, 64 kombinacje (kodony)- AUG- kodon inicjalny, UAA, UAG, UGA- kodony kończące. Poziomy organizacji mat gen: Genom (cała inf znajd w kom) chromosom (1400um) wł chromatynowe (300um) wł solenoidowe (30um) wł nukleosonowe podwójny helix. Chromosomy- powst z chromatyny (60mld par zasad), samoodtw się struktury kom zbud z kw DNA i RNA i białek histonowych i niehist. zaw inf gen. Domeny chromatynowe- pętle utw przez wł solenoidowe, ukł się w ten sposób że el białkowe nakładają się na siebie. W ten sposób powst wł chromatynowe (gr 300um) tworzące 1 z chromatyd (gr 700um)siostrzanych. Chromatyna- postać chr w czasie interfazy. Ty
py chromatyny: euchromat (zaw geny podlegające procesom trans-lacji i krypcji) i cheterohromat (zaw sekwencje DNA nie podlegające transl i krypcji, wyst sekwencje powtarzalne które po wybarw dają chronomery- prążki a ich liczba jest charakt dla poszcz chrom). Chromatyda- 1 z 2 jedn budujących chrom (chrd ss). Bud chr metafaz- zbud z 2 chrd ss połączonych centromerem (przewężenie pierw, dzieli ramiona na p i q), po bokach centromeru są kinetochory, ramiona p zakończ są telomerem (lokalizuje dany chrom w przestrzeni jądra kom, stabilizuje strukture chrom, reguluje liczbę podzkom), a q zakończ są satelitą (zaw gł heterochrom, zbud z tzw sekwencji powt) przed którym jest przewężenie wtórne (NOR- odpow za odtworz jąderka wjądrach kom po podz). Typy chr w zal od poł centromeru- metacentryczny, submetacentryczny, telocentryczny, akrocentryczny. Ilość chr- 46 człowiek, 8 owocówka, 48 szympans, 14 groch, 8 rzodkiewnik, 14 żyto, 32 wiśnia. Kariotyp- liczba chr wyst w kom somatycznej o charakt liczbie i morfologi badanych zazw w stadium mitotyznej metafazy. Cykl kom- cyklicznie powt się podział i interfaza kom. G1-presynteza, S-synteza, G2-postsynteza, M-mitoza. MITOZA- podz jądra, powst 2 jądra potomne zaw taką samą liczbę chromosomów oraz ident inf gen. wyst w miejscach wzrostu somatycznego, zapewnia utrz stałej l chr i struktury. FAZY MITOZY: Profaza- kondens wł chromat- stopniowe skręcanie i grubienie, kończy się zanikiem bł jądrowej i jąderka. Metafaza- chr najkrutsze i najgrubsze, leżą centromerem w płaszczyźnie równikowej wrzeciona, ramiona unoszą się sfobodnie (płytka metafazalna).Anafaza- podz centromerów, rozdziel par kinetochorów, chr siostrz wędrują do biegunów wrzeciona podz, skracanie i wydł wł kinet umożl rych chr. Telofaza- chr ulegają stopn dekondensacji, odtworz zostaje bł jądrowa i jąderko. po kariokin wyst cytokineza. podz cytopl- równomier rozdz plazmy i organelli kom. MEJOZA- podz redukcyjny jądra, zmiejsz o poł liczby
chr w jądrach kom, utrzymuje stałą l chr w kom kolejnych pokoleń, na skutek proc crossing over wprowadza nową zmienność. FAZY MEJOZY- 1 podz mejot: 1 profaza- leptoten (chr dł cienkie nici, widoczna bł jądrowa i jąderko), zygoten (stopn kondens chr, chr zaw 2 chrd ss poł centromeremchr chomo różn się pochodz ustawiają się obok siebie tworząc parę (biwalent)- koniugacja), -pachyten (poł nici chr chomol ze sobą- skoniugowanie, crossing over- wymiana odc między chrd niess), diploten (dalsza kondens chr, poł za pom chiazmy chr chom odsuwają się od siebie, terminalizacja- przesuwanie chiazm do końca chr), diakineza (max odsun chr, poł chiazmami, poszcz biwalenty swobodnie rozrzuc na terenie jądra kom). 1 metafaza- biwalenty stabilizują się w płaszcz równikowej wrzeciona podz, wiążą się z jego wł, utw równikowego ustawienia chr. 1 anafaza- rozdział chr, każdy nadal zbud z 2 chrd poł centromerem, redukcja l chr o poł, losowe rozdz chr chomol i alleli, koniec gdy wszystkie chr dotrą do biegunów wrzeciona. 1 telofaza chr gromadzą się bieg wrz podz, ich l jest zred o poł, mogą ulegać lekkiej dekondensacji. Interkineza- wyst między 1 a 2 podz mejot. 2 profaza- podobna do profazy mitozy, l chr zred o poł do haploid. 2 metafaza- chr ukł się w płaszcz równik wrz podz a do centrum przyczepiają się wł wrzeciona kariokinet. 2 anafaza- jak w mitozie. 2 telofaza- stopn dekond chr, odtw orz jądra i nast. cytokineza, powst 4 haploid makro lub mikrospory. POJĘCIA Genotyp- suma genów zaw w kom, wyznacza pewien zakres możliwości rozwojowych organizmu. Fenotyp- całokształt cech org, powst w wyniku współdział genotypu danego org i czynników organizmu. Diploid- org który w swoich somatycznych kom posiada 2 podst zespoły chr (2 genomy). Locus- miejsce genu w chr. Allel- jedna z kilku alternatywnych form genu zajmująca określony locus w chr. Allel dominujący- określ dla allelów z 1 pary genów które swoją zdolnością ekspresji wykluczają ekspresję genu 2 z tej samej pary
zwłaszcza w układzie heterozyg. Allel recesywny- allel z 1 pary genów którego ekspresji nie widać w heterozygocie. Homozygota- osobnik który powstał na skutek złączenia się gamet o równym składzie genet (dominująca AA i recesywna aa)- gdy dominuje a.. Heterozygota- osobnik który powstał na skutek złączenia się gamet o różnym składzie genetycznym i wytw gamety o różnym składzie genet (gdy dominuje A). Kodominacja- rozpoznawanie genotypu na podst fenotypu. 1 Pr. Mendla (Pr czyst g)- allele w ukł heterozyg nie mieszają się ze sobą i w wypadku zaistnienia spec war 9podz mejot) przechodzą do gamet tak czyste jak były wytw przez rodziców mieszańców. Krzyżówka testowa- skrzyż testowanego osobnika o fenotypie dominującym z heterozyg recesywną. 2 Pr. Mendla- geny niesprzęż nal do różnych par alleli mogą tworzyć dowolne kombinacje w osobnikach 2 pokolenia mieszańcowego F2. Zmienność kombinacyjna- wyst wtedy gdy losowo rozchodzą sięchr podczas mejozy co prowadzi do niezależnej segregacji genów niesprzężonych. Odstępstwa: Geny komplementarne- geny nal do różnych par alleli nie uzewnętrz się o ile wyst pojed wywołują określ cechy wówczas gdy znajdują się razem w 1 org. Epistaza- forma współdziałania genów polegająca na oddziaływaniu 1 genu na fenotypowe przejawianie się innego genu nieall w taki sposób że fenotyp jest uwarunkowany przez 1 gen. Geny polimeryczne- geny o różnych par alleli w których każdy wpływa w podobny spos na tę samą cechę. Efekty uwarunkowane przez te geny dodają się. Geny plejotropowe- 1 gen wpływa na kilka cech.