Terminologia specjalistyczna

TECHNIKI DRUKU

DRUK - nazwa pochodzi z języka niemieckiego. W roku 1462 po raz pierwszy określono wyrazem drucken, tzn. tłoczyć, czynność polegającą na uzyskaniu przez tłoczenie dowolnej liczby odbitek tekstu złożonego za pomocą ruchomych czcionek.

W literaturze fachowej do określenia procesu otrzymywania odbitek wykorzystywane są różne terminy - drukowanie, druk, proces drukowania, proces drukarski, tłoczenie, reprodukowanie i In.

W poligrafii występują 4 konwencjonalne (podstawowe) techniki drukowania:

1. Druk wypukły

2. Druk wklęsły

3. Druk płaski

4. Druk sitowy (drukowanie szablonowe)

Nazwy technik pochodzą od form drukowych.

Wybór techniki drukowania jest uwarunkowany rodzajem podłoża, na jakim chcemy drukować, ilością oraz spodziewaną jakością odbitek.

Bardzo ważny do określenia charakteru drukowania jest sposób przekazywania farby z formy drukowej na zadrukowane podłoże. Z tego punktu widzenia wyróżnia się:

1. Drukowanie bezpośrednie (farba z formy drukowej jest przekazywana bezpośrednio na zadrukowane podłoże) - Gutenberg

2. Drukowanie pośrednie (farba z formy drukowej jest przekazywana na jakąś powierzchnię pośrednią, np. cylinder, a dopiero z tej powierzchni jest przekazywana na zadrukowane podłoże)

Wykorzystywane współcześnie techniki drukowania można podzielić również na następujące 2 podstawowe grupy:

1. Konwencjonalne, klasyczne, mechaniczne z wykorzystaniem nacisku

2. Niekonwencjonalne, elektroniczne bez nacisku (non-impact), cyfrowe

Wspólną cechą technik klasycznych jest forma drukowa, czyli system elementów drukujących i niedrukujących, które metodą bezpośrednią lub pośrednią za pomocą farby drukarskiej tworzą na podłożu drukowym wierną kopię znaków pisma i elementów graficznych.

DRUKOWANIE WYPUKŁE

Technika ta wywodzi się z drzeworytu. Charakteryzuje się reliefową formą drukową. Elementy drukujące umieszczone są powyżej elementów niedrukujących.

Drukowanie wypukłe:

- wywodzi się z drzeworytu

- charakteryzuje się reliefową formą drukową

- elementy drukujące znajdują się powyżej elementów niedrukujących

- farba nałożona jest tylko na elementy wypukłe

Drukowanie wypukłe wykorzystywane jest przemysłowo jako:

1. typografia - najstarsza, do lat 60 i 70 XX wieku, została wyparta przez druk płaski, twarda nieelastyczna forma, bardzo mazista farba

2. fleksografia - podobna do typografii, farba mniej mazista - ciekła, wykorzystywana głównie do zadrukowywania opakowań, worków papierowych, serwetek, etykiet itd.; jest tańsza od offsetu

Drukowanie wklęsłe:

- wywodzi się z miedziorytu (mistrzem miedziorytu był Albrecht Dürer)

- elementy drukujące umieszczone są poniżej elementów niedrukujących

- po nałożeniu farby na formę drukową jest ona zgarniana za pomocą noża, tzw. rakla

- farba przemieszcza się bezpośrednio z formy drukowej na papier podczas nacisku

3 odmiany drukowania wklęsłego:

- rotograwiura - potocznie zwana wklęsłodrukiem

- stalodruk

- tamponodruk

Rotograwiura:

- 1890 r. - Karel Klic

- rozpowszechniona po I wojnie światowej

- umożliwia uzyskanie bardzo delikatnych przejść tonalnych

- wysoka jakość druku z ilustracjami barwnymi

- droga, stosowana głównie do dużych nakładów

- do barwnych czasopism, ilustrowanych katalogów, opakowań i wyrobów dekoracyjnych

Formą drukową jest cylinder stalowy pokryty warstwą miedzi, na który nanosi się obraz (tekst, ilustracje) w procesie fotochemicznym, po czym działa się na nią roztworem kwasu. Linie i punkty tworzące obraz ulegają wytrawieniu. Po powleczeniu cylindra farbą i zebraniu jej nadmiaru raklem, farba pozostaje tylko w wytrawionych wgłębieniach. Dociśnięty do cylindra papier wchłania farbę i tak powstaje odbitka.

Stalodruk:

- odmiana druku wklęsłego

- wykorzystuje się druk jednotonalny z grawerowanych płyt stalowych

- do druków wartościowych, znaczków, banknotów (chodzi o gilosze - rysunek drobnych krzywych linii o różnych kombinacjach grubości i odległości, tworzących określony wzór)

Tamponodruk:

- stosowany do zadrukowanych kształtek

- posługuje się silikonowym tamponem jako elementem pośrednim przenoszącym farbę z formy na podłoże

- dzięki elastycznemu tamponowi możliwe jest zadrukowywanie różnych przedmiotów (np. zabawek, długopisów itd.)

DRUKOWANIE PŁASKIE

Elementy drukujące i niedrukujące formy drukowej znajdują się pozornie na jednej płaszczyźnie. Selektywne przenoszenie farby zapewniają odmienne właściwości fizyczno-chemiczne elementów drukujących i niedrukujących. Powierzchnie drukujące o właściwościach oleofilowych przyjmują tłustą farbę, zaś te niedrukujące o właściwościach hydrofilowych nie, bo przyciągają wodę. Woda i tłuszcz odpychają się wzajemnie.

W drukowaniu płaskim na formę drukową najpierw nanosi się wałkami wodę, a potem farbę. Następnie zostaje dociśnięty papier. Woda wysycha, nie zostawiając śladu.

Druk płaski:

- współcześnie druk płaski istnieje przede wszystkim jako drukowanie offsetowe (z nawilżeniem lub nie - zamiast wody kauczuk silikonowy), tj. druk z pośrednim przenoszeniem farby z formy drukowej na papier za pomocą cylindra pośredniego (offsetowego)

- korzystanie z cylindra pośredniego z elastycznym obciągiem przedłuża żywotność formy i umożliwia reprodukowanie drobnych elementów rysunku nawet na powierzchniach chropowatych oraz umożliwia drukowanie wykorzystujące stosunkowo mały nacisk

- stosuje się do gazet, opakowań miękkich papierosów, ulotek, etykiet

- obecnie najbardziej znacząca technika druku, ma największy udział w produkcji poligraficznej

- jej wykorzystywanie jest prawie uniwersalne

Offset wynaleziono w 1903 roku w USA jako rozwinięcie litografii. Wynalezienie jej w 1798 roku było wielką rewolucją w ilustracji książek. Artysta wykonywał rysunek na kamieniu (stąd też nazwa kamieniodruk), najczęściej tłustym tuszem lub kredką. Miejsca niezarysowane powlekało się warstewką gumy arabskiej.

W Polsce litografię uprawiało wielu artystów, szczególnie w XIX w. Mistrzem był Leon Wyczółkowski.

Sitodruk:

- przeciskanie farby raklem przez niezakryte oczka siatki - formy drukowej, tj. przez otwory utworzone metodami manualnymi lub fotochemicznymi

- bardzo stara, ale najpóźniej z tradycyjnych technik druku wprowadzona na skalę przemysłową

- nośnikiem jest siatka z włókien polimerowych lub metalowych, w miejscach niedrukujących oczka są zakryte szablonem wytwarzanym ręcznie za pomocą plotera lub fotochemicznie

- zaletą jest prostota maszyny drukującej, łatwość przygotowania formy, możliwość zadrukowywania płaskich i zaokrąglonych powierzchni oraz użycie dowolnego podłoża, przy czym można uzyskać bardzo grube warstwy farby. Nie ma ograniczeń formatowych

- to obecnie czwarta pełnoprawna technika drukowania o szerokich możliwościach rozwoju

- sitodruk wykorzystywany jest w różnych odmianach jako artystyczny, graficzny, techniczny, tekstylny oraz sitodruk specjalny

Cyfrowe techniki drukowania:

- do powstania cyfrowych technik przyczyniło się komputerowe opracowywanie oryginałów tekstowych i rysunkowych oraz tworzenie cyfrowych, kompletnych dokumentów wielobarwnych, a także przystępna cena komputerów i oprogramowania

- obecnie termin drukowanie cyfrowe oznacza:

• Drukowanie na klasycznych maszynach z formą drukową jedno lub wielokrotnego użytku

• Drukowanie na cyfrowych maszynach bez oddziaływania nacisku i bez użycia formy drukowej

- druk cyfrowy zwany jest także drukowaniem na żądanie ze względu na maksymalnie ograniczony czas przygotowania materiałów i samą szybkość druku oraz możliwość personalizowania egzemplarzy

- druk cyfrowy pozwala na ominięcie charakterystycznych dla offsetu pracochłonnych etapów produkcji: naświetlania, tworzenia makiety, blach offsetowych oraz wydruków próbnych

- w druku cyfrowym możemy otrzymać gotowy produkt bezpośrednio z elektronicznego oryginału

- średnie nakłady opłacalne przy druku cyfrowym to maksymalnie 500 egzemplarzy, czyli broszury, ulotki, zaproszenia, materiały konferencyjne i szkoleniowe, książki o małych nakładach, produkty reklamowo-promocyjne i akcydensy

- personalizacja lub zmiana zawartość każdego egzemplarza w połączeniu z drukiem na żądanie (czyli produkcja tyle egzemplarzy, ile trzeba i wtedy, kiedy to potrzeba) to zalety druku cyfrowego

- druk cyfrowy to technika, dzięki której możliwe stało się wprowadzenie na rynek dowolnie niskiego nakładu publikacji. Druk 1, 10 czy 100 egzemplarzy tej samej książki w przeliczeniu na egzemplarze kosztuje tyle samo

- oszczędności wynikające z zastosowania druku cyfrowego kryją się w oszczędnościach produkcyjnych i skróceniu łańcucha technologicznego, a tym samym przyspieszenia cyklu produkcyjnego

- cyfrowe maszyny drukujące weszły na rynek w I poł. lat 90tych

prepress - przygotowanie do drukowania:

- obróbka tekstu i grafiki, montaż stronic

- montaż form kopiowych

- przygotowanie form drukowych

press - drukowanie

- drukowanie

- lakierowanie

postpress - procesy wykończeniowe

- obróbka arkuszy

- przygotowanie wkładów

- przygotowanie okładek

- wykończeniowe procesy introligatorskie

DTP

- z kombinacji nowoczesnego wyposażenia technicznego (wydajny komputer, skaner, drukarka laserowa) i oprogramowania (program do łamania, program graficzny, do obróbki obrazów) powstają tzw. Systemy DeskTop Publishing (DTP) przeznaczone do działalności wydawniczej

4

---