PROGRAM
„I TY POLUBISZ ORTOGRAFIĘ”
opracowany metodą projektu
przez nauczycieli nauczania zintegrowanego
mgr Annę Graczyk i mgr Irenę Winturską
WSTĘP
W teorii i praktyce pedagogicznej możemy spotkać się z różnymi określeniami terminu ortografia. Niektórzy językoznawcy traktują ortografię jako przyzwyczajenie ortograficzne, inni jako biegłość ortograficzną, bezbłędną pisownię czy też poprawność ortograficzną. Bez względu na to ,jakim określimy ją terminem, jest ona problemem dla wielu Polaków. Narzekają na nią obcokrajowcy usiłujący poznać zasady pisowni naszego języka. Borykają się
z nią uczniowie już od najwcześniejszych lat szkolnych. Zastanawiamy się nad tym, jakie metody najskuteczniej pozwalają opanować umiejętności bezbłędnego zapisywania wyrazów. Niewątpliwie jest to zadanie bardzo trudne i złożone .Wcześniej uważano ,że kilkakrotne przepisywanie tych samych wyrazów jest nieodzownym sposobem prowadzącym do opanowania umiejętności poprawnego pisania. Praktyka pedagogiczna nie potwierdziła tego stanowiska, gdyż są uczniowie, którzy po kilkakrotnym zapisaniu tego samego wyrazu popełniają w nim błędy. Dzieje się tak zapewne dlatego, że przepisywanie to zajęcie monotonne, powodujące zmęczenie, zniechęcenie
i osłabienie koncentracji uwagi. Trzeba więc proces zdobywania umiejętności ortograficznych uatrakcyjnić oraz rozbudzić zainteresowanie uczących się. Wszelkie zabiegi, metody i formy pracy należy, oczywiście, dostosować do wieku i możliwości uczniów .Pamiętając o tym, iż dzieci w wieku wczesnoszkolnym cechuje myślenie konkretno-obrazowe, aktywność dzieci wymaga zastosowania różnorodnych środków dydaktycznych ułatwiających spostrzeganie, analizę zagadnień ortograficznych, samodzielne wykonanie ćwiczeń i po ich wykonaniu formułowanie prostych zasad. Od inwencji nauczyciela zależy, czy praca nad ortografią będzie dla dziecka nudna
i uciążliwa, czy stanie się ciekawą zabawą, która rozbudzi czujność ortograficzną.
Na podstawie własnych obserwacji i rozmów z nauczycielami mojej szkoły doszłyśmy do wniosku, że dzieci popełniają wciąż zbyt wiele błędów ortograficznych. Potwierdziła to przeprowadzona diagnoza. Stało się to inspiracją do opracowania przez nas programu poprawy ortografii w szkole. Poprzedziłyśmy go sprawdzeniem poprawności ortograficznej w pracach szkolnych dzieci poszczególnych klas.
1.CELE PROGRAMU.
1.Wykształcenie umiejętności i nawyków ortograficznego pisania.
2.Wykształcenie umiejętności prawidłowego korzystania z reguł i zasad ortograficznych.
3.Uświadomienie konieczności posługiwania się słownikiem ortograficznym.
4.Rozbudzanie w uczniach zainteresowań ortografią.
2.ROZMIAR PROJEKTU
Temat poprawy ortografii podjęty zastał na posiedzeniu Zespołu do spraw nauczania zintegrowanego w miesiącu lutym bieżącego roku. Opracowanie programu zostało poprzedzone diagnozą uczniów wszystkich klas I - III;
( zał. nr 1), oraz wywiadami z nauczycielami tych klas w oparciu o arkusze wywiadów ( zał. nr 2 ). Program został zatytułowany „Umiemy pisać poprawnie”. Jego realizację zaplanowano w okresie od maja 2004r. do czerwca 2005 roku.
3.ŚRODKI DYDAKTYCZNE: rebusy, rozsypanki wyrazowe, kartki
z wyrazami, zgadywanki, magnetofon , kaseta z nagraniem, karty do gry, program komputerowy, zagadki, rymowanki.
4.TERMIN REALIZACJI :
I etap - przygotowanie do realizacji programu, kwiecień 2004r.
II etap- wdrożenie poszczególnych przedsięwzięć w okresie od maja 2004r
do czerwca 2005r.
5.OPIS ODPOWIEDZIALNOŚCI POSZCZEGÓLNYCH OSÓB
Powołanie zespołu do spraw realizacji programu.
Ustalenie koordynatorów.
Przydzielenie zadań osobom odpowiedzialnym za realizację programu.
6. ZADANIA DLA WYKONAWCÓW PROGRAMU.
POMYSŁODAWCY : Anna Graczyk, Irena Winturska
NAUCZYCIELE, WYCHOWAWCY: nauczania zintegrowanego odpowiedzialni są za prowadzenie zajęć, wspomagają uczniów w wykonywaniu zadań, aktywnie uczestniczą w przeprowadzeniu turnieju ortograficznego, quizu, konkursów, realizują tematy z wykorzystaniem przygotowanych scenariuszy.
UCZNIOWIE: wykonują przedstawione zadania.
DYREKTOR: umożliwia i promuje realizację programu w szkole.
7.PROPOZYCJA PREZENTACJI EFEKTÓW PRACY
Wystawa prac uczniów,
Stałe ekspozycje w gablotach szkolnych,
Udział uczniów w turniejach ortograficznych, quizach, konkursach,
Sprawdzian poziomu ortografii.
8.OPIS OCZEKIWANYCH EFEKTÓW
Uczeń:
- opanował podstawowe zasady ortografii,
- umie zastosować odpowiednią regułę ortograficzną ,
uczeń zna wyjątki w pisowni,
potrafi korzystać ze słownika ortograficznego,
uczeń samodzielnie prowadzi słowniczek trudnych wyrazów.
ZAŁOŻENIA PROGRAMU.
Program zawiera przykłady prowadzenia zajęć z dziećmi z wykorzystaniem :komputera, muzyki, rymowanek, rebusów, zagadek, specjalnych kart do gry, inscenizacji.
Lekcje te koncentrują się na wybranym problemie poprawy ortografii
z pisownią trudnych wyrazów np. z „ó”, ale mogą być w analogiczny sposób wykorzystane do ćwiczeń innej trudnej pisowni wyrazów np. z „rz”:
rebusy- wielka litera,
rozsypanki wyrazowe-wielka litera,
rymowanki, wyrazy z lukami - spółgłoski miękkie,
przedstawienie ortograficzne- wyrazy z ó,u, ż , rz ,
muzyczna lekcja ortografii - ż, ó,
zagadki i rymowanki- ó, u, ź, rz,
program komputerowy z ó, u, ż, rz,
karty do gry-pisownia wyrazów z h, ch,
PRZYGOTOWANE SCENARIUSZE ZAJĘĆ:
1. Wielka litera w imionach i nazwiskach w klasie I.
Zawiera przykłady kolorowych rebusów do odczytania, ukrytych imion
i nazwisk.
Na podstawie krótkiego wiersza o „Wielkiej literze” dzieci analizują pisownię wyrazów z wielką literą. Temat przeznaczony jest na 2 jednostki lekcyjne.
2. Jakie to imiona i tytuły książek
Scenariusze zawierają dużą ilość urozmaiconych rebusów, które służą odgadywaniu imion, tytułów książek i bohaterów tych książek.
Nauka pisowni wielkiej litery z ich pomocą adresowana dla klas pierwszych przewidziana na 2 jednostki lekcyjne.
3. Wielka litera - ćwiczenia dla klasy II. Zawiera teksty pozwalające utrwalić
i zapamiętać pisownię wielkiej litery w zdaniach i nazwiskach.
4.. Wielka litera w tytułach utworów książek - przeznaczona dla uczniów klas trzecich. Scenariusz zawiera krótki tekst do analizy, rebusy z ukrytymi tytułami książek oraz rozsypanki wyrazowe. Przewidziane na 5 jednostek lekcyjnych.
5. Pokonywanie trudności w zmiękczaniu. Ćwiczenia uczą zróżnicowania wzrokowego i słuchowego wyrazów ze zmieniającym się rodzajem zmiękczeń. Uzupełnianie tekstów wyrazami stanowi sprawdzian rozumienia w połączeniu
z pisownią wyrazów. Metoda pracy z wierszami utrwala umiejętność podziału na sylaby i koordynuje funkcje słuchowo - wzrokowe. Scenariusz przeznaczony dla uczniów kl. I - III na 6 jednostek lekcyjnych.
6. Scenariusz przedstawienia ortograficznego dla klas I - III. Uczniowie odgrywają role w przedstawieniu dotyczącym zasad ortograficznych pisowni wyrazów z „ó”, „u”, „rz”, „ż”.
Do swych ról mają przygotowany tekst, który deklamują z pamięci lub czytają. Mają też ilustracje do przedstawienia przygotowane wcześniej przez siebie. Temat przewidziany na jedną lub dwie jednostki lekcyjne.
7. Zagadki i rymowanki.
Zawiera dużą ilość rymowanych zagadek, których rozwiązaniem są wyrazy
z „ó”, „rz”, „ż”, „h”. Nauka polega na zabawie w odgadywaniu haseł i ich zapisywaniu na tablicy, w zeszycie. Dodatkowym elementem jest wykonywanie ilustracji rozwiązań zagadek. Trudne wyrazy trafiają do słowniczka. Zajęcia proponowane są dla klas I - III w ramach 4-6 jednostek lekcyjnych.
8. Ćwiczenia ortograficzne dla dzieci z dysortografią. Jest to zestaw scenariuszy do ćwiczeń w opanowywaniu pisowni wyrazów z „ó”. Zawiera tabelki, zagadki, rozsypanki literowe i zestawy wyrazów z brakującymi literami. Pozwala na ćwiczenia eksponujące „ó” na pierwszym, drugim, trzecim miejscu w wyrazie, na ćwiczeniu „ó” w wyrazach z zespołami literowymi „łó”, „ró”, „ór”. Zawiera też zalecenia treningowe w opanowywaniu wyrazów z „ó” niewymiennym. Przewidziany jest dla dzieci dyslektycznych na poziomie klas I - III na dłuższy okres czasu.
9. Muzyczna lekcja ortografii pozwala utrwalić u uczniów reguły pisowni trudnych wyrazów w połączeniu z zabawą ruchową przy muzyce. Wykorzystywane są przy tym słowa piosenek oraz kartki z wyrazami o trudnej pisowni demonstrowane podczas tańca.
10. Ortografia bez tajemnic.
Jest konspektem zajęć z wykorzystaniem komputera. Adresowany jest do uczniów klas II - III. Jest zrealizowany na płycie CD i zawiera dużą ilość obrazków. Za pomocą klawiatury i kursora należy wstawić brakujące litery
w tekście przy tych obrazkach.
Ponadto zawiera historyjki obrazkowe, rebusy i zagadki eksponowane na monitorze do rozwiązania. Przewidziany na 3 jednostki lekcyjne.
11. Nauka ortografii na wesoło.
Przykład nauki zasad ortografii połączony z pasjonującą zabawą towarzyską. Zawiera metodę ugruntowania znajomości pisowni wyrazów z „rz”, „ch”,
z pomocą kart do gry. Adresowana dla klas pierwszych, przeznaczona na 3 jednostki lekcyjne.
Scenariusz przedstawienia ortograficznego dla klas I-III
Występują :
Narrator, Tosia, Plastuś, wróżka, uczniowie, którzy trzymają i pokazują ilustracje.
Narrator:
Moi drodzy, moi mili,
Czy wiecie, co nasza ortografia głosi?
Każdy z was ma się już nie mylić!
Posłuchajcie-klasa trzecia o to prosi.
Czy znacie te zagadki? W jakich wyrazach piszemy ó i u.
(Wybrani uczniowie po wypowiedzeniu zagadki pokazują odpowiednią ilustrację z wyraźnym podpisem).
Uczeń I:
Ma gruby brzuszek i ogonek mały.
Będzie z niego pewnie barszczyk doskonały.
(burak)
Uczeń II
Pszczółki do mnie zaglądają,
Gdyż swój domek tutaj mają.
(ul)
Uczeń III
Bywa pąsowa, biała, różowa,
A mówią o niej kwiatów królowa.
(róża).
Uczeń IV
Ulepiła nad oknem swego gniazdka połowę,
A już woła wesoło, że mieszkanie gotowe.
(jaskółka)
Uczeń V
Rude to zwierzątko w dziupli ma mieszkanie.
Orzeszki zajada na obiad i na śniadanie.
(wiewiórka)
Uczeń VI
Sroga zima, sroga, śniegiem drogi ściele.
Kto ćwierka za oknem?
Szary nasz .....(wróbelek)
Uczeń VII
Choć ma pancerz, wcale nie wojuje.
Choć ma cztery nogi, wolno spaceruje.
(żółw)
(Uczniowie pokazują ilustracje, aby dzieci z widowni cały czas je widziały)
Narrator:
Ale może lepiej zapamiętać, jak napisać
Jaskółka, żółw, róża, gdy usłyszycie i skojarzycie, że:
Uczeń I:
Przez ó piszecie jaskółka,
Wszak w locie kręci kółka.
Uczeń II:
Żółw? No jasne jak słońce.
To o z kreską chodzące.
Uczeń III:
Róża? Przypatrz się różom.
Płatków jak o ma dużo.
Narrator:
Bardzo dobrze, mądrzy uczniowie, ale czy
inne wyrazy można tak ciekawie skojarzyć?
Uczeń IV:
Tak, posłuchajcie i popatrzcie jeszcze.
Uczeń V:
Mózg - pisząc, myśli o głowie.
Jej kształt wszystko ci powie.
Uczeń VI:
Ogórek - spójrz, gdy rwiesz go,
to spłaszczone o z kreską.
Uczeń VII:
Rózgę wstaw w wodę wiosną,
o, o, o - bazie rosną.
Uczeń VIII:
A, góra! widzę w górze
kiełkujące o duże.
Uczeń IX:
Zwój płótna z boków zobaczysz,
Jako ma końce oba.
Uczeń X:
Końce powrósła połącz.
Spójrz: wyszło piękne koło.
Narrator:
Popatrzcie teraz na Tosię. Co ona robi?
(Tosia ruchem rak i całego ciała pokazu-
je, że coś maluje, rysuje itd.)
Narrator:
Kiedy Tosia coś rachuje, przepisuje czy
maluje, mądry Plastuś obserwuje i wciąż coś
jej podszeptuje.
Plastuś:
Droga Tosiu. pisz bezbłędnie!
I pamiętaj o tym. że
gdy w wyrazach mamy -uje,
ono nigdy się nie kreskuje.
(Plastuś wiesza na tablicy wszystkie wyra-
zy z końcówka -uje.)
Narrator:
Nasza Tosia ma także wiele problemów.
Nie wie. jak napisać: drzewo, krzak, wrzos.
Rz czy ż?
A wy wiecie?
(Narrator pokazuje ilustracje: drzewa, krzaku, wrzosu)
Tosia:
Wiem! Wiem!
Są spółgłoski - b, ch, d, k, p, g. j, w, t,
które wiedzą o tym, że po nich pisze się
rz.
(Tosia pokazuje te spółgłoski, a później
wiesza pod ilustracjami: drzewa, krzaku, wrzo-
su poprawne podpisy z zaznaczonym rz i daną
spółgłoską.)
Plastuś:
Temu. kto ma utrapienie.
z tą pisownia ż- rz,
proponuje dal ćwiczenia
wierszyk, gdzie jest samo ż:
Żółte żabki żałośliwie
żalą się żółwiowi, że
żółtodzioby żuraw z Żywca
zamiast żyta, żaby żre.
(uczeń wiesza na tablicy wiersz napisany
wielkimi literami)
Wróżka:
Jestem wróżka ze Srebrnych Wzgórz.
Kiedy pisać samo h zapamiętać trzeba już.
Kłopotliwe samo h
dość szczególną własność ma.
Lubi hałaśliwe słowa:
huk. harmider. hałasować.
heca. hej. hop. hura.
hola. horda, hejnał, hulać.
hasać, halo. hop. wataha.
W tych wyrazach się nie wahaj.
(Wróżka pokazuje napisy wymienionych
wyrazów z h)
Narrator:
Wszyscy nas uczyli.
jak się pisze niektóre słowa z: rz, ó czy h.
Ale to nie wszystko, moi mili.
Ortografia to nie rzecz,
która leży w kącie gdzieś.
Trzeba ćwiczyć j pamiętać.
Jej reguły wszystkie znać!
Wtedy każdy mądry będzie!
KONIEC
(Przedstawienie spełni swoją rolę kształ-
cącą. jeśli wszystkie wyrazy z trudnościami or-
tograficznymi będą wyeksponowane obok ilu-
stracji i cały czas widoczne dla obserwujących
dzieci.)