Dr med. Agata Sadowska |
Promocja zdrowia i profilaktyka chorób w praktyce lekarza rodzinnego. Modyfikacja stylu życia. |
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej GUMed |
|
Temat: Promocja zdrowia i profilaktyka chorób w praktyce lekarza rodzinnego (3 godziny)
Prowadzący: Agata Sadowska
Odbiorca: studenci Wydziału Lekarskiego VI rok
Forma zajęć: seminaria (3 godziny)
Cele dydaktyczne: Poznanie podstawowych danych na temat promocji zdrowia i zapobiegania chorobom w podstawowej opiece zdrowotnej. Interwencje antynikotynowe.
Zakres wymaganej wiedzy:
Określenie pojęcia promocji zdrowia
Wpływ stylu życia na powstawanie chorób.
Określenie zakresu działań profilaktycznych (profilaktyka I, II i III-rzędowa)
Badania przesiewowe- definicja, cele, zasady organizacji badań przesiewowych na skalę masową, udział lekarza rodzinnego.
Problem palenia papierosów- epidemiologia, problemy zdrowotne u palaczy
Rodzaje interwencji antynikotynowych
Promocja zdrowia
Głównym powodem powstania i rozwoju idei promocji zdrowia była zła i stale pogarszająca się sytuacja zdrowotna w skali globalnej, przy równoległym wzroście nakładów na wprowadzanie nowych technik i technologii medycznych. W 1974 roku, Marc LaLonde przedłożył parlamentowi kanadyjskiemu dokument pod nazwą "Nowa perspektywa dla zdrowia Kanadyjczyków„, w którym przestawił tzw. 4 pola zdrowia, czyli grupy czynników kształtujące zdrowie populacji. Są to: styl życia, czynniki środowiskowe, czynniki biologiczne oraz opieka zdrowotna. W 1977 roku w trakcie Światowego Zgromadzenia Zdrowia - po raz pierwszy użyto terminu promocja zdrowia i ustalono ją priorytetem zdrowia publicznego. W 1986 roku - Pierwsza Międzynarodowa Konferencja na temat promocji zdrowia w Ottawie nadała idei promocji zdrowia odpowiednią formę i treść oraz sprawiła, że w ciągu następnych lat rozwinęła się nowa dziedzina nauki o tej samej nazwie. Owocem Konferencji w Ottawie była „Karta Ottawska", stanowiąca do dzisiaj „konstytucję" promocji zdrowia.
Wg Karty Ottawskiej promocja zdrowia to proces czynienia ludzi zdolnymi do większej kontroli nad swoim zdrowiem oraz do zwiększania jego zasobów. Promocję zdrowia określa się jako jednolity proces działań zmierzających do poprawy i utrzymania ludzkiego zdrowia, składający się z trzech elementów: edukacji zdrowotnej, zapobiegania chorobom, ochrony zdrowia (polityki zdrowotnej).
Promocja zdrowia to: działanie instytucjonalne zmierzające, poprzez wychowanie zdrowotne, do polepszenia stanu zdrowia społeczeństwa w wyniku zmiany codziennych nawyków i stylu życia. Dotyczy zarówno skoordynowanych działań rządu (jako polityka społeczna i zdrowotna) oraz różnych instytucji w kierunku propagowania i umacniania zdrowia, a także indywidualnych zachowań związanych ze zdrowiem (edukacja indywidualna).
Podstawą promocji zdrowia jest edukacja zdrowotna- proces ciągły, planowy, rytmicznie realizowany, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i innych.
Profilaktyka chorób (prewencja)
Aktywności prowadzące do zmniejszenia śmiertelności i chorobowości z powodu schorzeń to zapobieganie chorobom (profilaktyka, prewencja).
Prewencja pierwotna obejmuje ludzi zdrowych. i polega na unikaniu powstania choroby poprzez:
wzmocnienie odporności swoistej (szczepienia) oraz
wzmocnienie ogólnego stanu zdrowia (odporność nieswoista)- stwarzanie odpowiednich warunków środowiskowych (dom, praca), propagowanie właściwego stylu życia
Prewencja pierwotna dotyczy większości działań populacyjnych ukierunkowanych na zmianę zachowań zdrowotnych ludzi.
Prewencja wtórna (drugorzędowa) polega na zapobieganie wystąpienia objawów lub progresji choroby u osób w okresie bezobjawowym (wczesny okres choroby).
Wczesne wykrycie choroby w okresie bezobjawowym- badania przesiewowe
podjęcie wczesnej interwencji (leczenia) w celu zahamowania wystąpienia objawów lub progresji choroby, (np.: leczenie chorób naczyniowych kwasem acetylosalicylowym (zapobieganie zawałowi mięśnia serca).
Prewencja trzeciorzędowa dotyczy ludzi chorych i niepełnosprawnych i polega na zapobieganiu skutkom fizycznym i psychospołecznym choroby poprzez jej leczenie oraz rehabilitację.
Badania przesiewowe to zastosowanie prostych i niekosztownych testów diagnostycznych w badaniach dużych grup ludności w celu wykrycia choroby, której nie podejrzewa się na podstawie danych klinicznych lub która jest we wczesnym stadium rozwoju.
Cele badań przesiewowych to obniżenie umieralności (lub chorobowości) z powodu danej choroby (cel główny), wykrycie choroby we wczesnej fazie, poprawa wyleczalności, zmniejszenie skutków choroby.
Rola lekarza rodzinnego w promocji zdrowia i profilaktyce chorób.
Jednymi z najważniejszych aktywności lekarza rodzinnego jest edukacja zdrowotna oraz promocja zdrowia. Lekarz powinien włączać elementy prewencji w kontekst każdej wizyty chorego. Każda wizyta powinna łączyć się z poradą dot. promocji zdrowia, każdy ostry oraz przewlekły problem kliniczny, którym zajmuje się lekarz rodzinny powinien mieć komponentę dot. prewencji. Poradnictwo powinno dotyczyć każdego pacjenta, niezależnie od jego stanu zdrowia czy wieku.
Oczekuje się, że lekarz podstawowej opieki zdrowotnej włączy się w działania szeroko rozumianej promocji zdrowia poprzez ocenę stanu zdrowia (badania kontrolne, profilaktyczne), wykrycie czynników ryzyka i próbe ich redukcji, wczesne wykrywanie (badania przesiewowe), redukcję powikłań.
Lekarz powinien motywować swoich pacjentów do udziału w badaniach przesiewowych, wyjaśniać im przebieg badania (przygotowanie do badania), kontrolować oraz informować. Lekarz rodzinny może brac udział w badaniach przesiewowych (pomiar ciśnienia tętniczego krwi, glukozy, ocena lipidogram, ocena stylu życia podopiecznych, badanie cytologiczne, badanie piersi).