Polityka inwestycyjna a rozwój
Dla rozwoju gospodarczego kluczowe są:
-oszczędności na odpowiednim poziomie;
-przekształcanie oszczędności w inwestycje
-inwestycje prowadzące do akumulacji kapitału;
-akumulacja kapitału prowadząca do wyższego poziomu produkcji i dochodów;
-przekształcanie odpowiedniej części dochodu w oszczędności;
Charakterystyka rynków kredytowych w krajach rozwijających się:
bariera informacyjna;
segmentacja (głównie rynek wiejski);
duża zmienność stóp procentowych:
-- pomiędzy rynkiem formalnym i nieformalnym (z reguły wyższe stopy procentowe na rynku nieformalnym),
-- pomiędzy poszczególnymi miejscowościami
wysokie ryzyko;
wykluczenie finansowe;
Czym jest inwestowanie?
Inwestowanie - transformowanie środków pieniężnych w składniki majątku (kapitału) trwałego
Inwestycje w ekonomii
Y=C+I+G+(Ex-Im)
Y - dochód narodowy
C - prywatne wydatki konsumpcyjnej
G - wydatki rządowe na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych i inwestycyjnych w sektorze publicznym
Ex - eksport
Im - import
Inwestycje a oszczędności
I≡S
Nadwyżka dochodów nad bieżącą konsumpcją (czyli oszczędności) jest równa inwestycjom, czyli nadwyżce przychodów ze sprzedaży bieżącej produkcji, które nie zostały skonsumowane.
Klasyfikacja inwestycji
Inwestycje
-Prywatne -Państwowe
Inwestycje ze strony przedsiębiorstw prywatnych
i inwestycje sektora publicznego
Klasyfikacja inwestycji II
Inwestycje
-Krajowe - Zagraniczne
Inwestycje ze strony przedsiębiorstw prywatnych i inwestycje sektora publicznego
Luka zasobów krajowych
CA = Sk - Ik
Sk = Sg + Sp
-Sg = BD
CA = Sp - BD - Ik
Inwestycje zagraniczne wypełniają lukę pomiędzy poziomem dostępnego krajowego kapitału a niezbędnym poziomem inwestowania, są uzupełnieniem oszczędności krajowych w finansowaniu procesów inwestycyjnych w gospodarce.
Paradoks Feldsteina-Horioki
Hipoteza
W gospodarce otwartej, przy doskonałej mobilności kapitału na rynku międzynarodowym, związek między krajowymi oszczędnościami i inwestycjami powinien być stosunkowo niewielki
(Feldstein M., Horioka C. (1980) Domestic Saving and International Capital Flows, Economic Journal, Vol. 90, s. 314-329)
Przesłanki braku zależności
W gospodarce zamkniętej istnieje ścisły związek między oszczędnościami krajowymi i inwestycjami, ponieważ inwestycje są w całości finansowane z krajowych oszczędności. Zatem wzrost oszczędności powinien zostać odzwierciedlony w krajowych inwestycjach
W gospodarce otwartej może dochodzić do powstawania rozdźwięku między krajowymi oszczędnościami i inwestycjami, gdyż kraje o nadwyżkowych oszczędnościach mogą je lokować w najbardziej zyskownych zastosowaniach w innych krajach, zaś kraje z niedostatkiem krajowych oszczędności mogą pożyczać oszczędności innych krajów, stając się importerami kapitału
W gospodarce otwartej przy doskonałej mobilności kapitału, zwiększenie krajowych oszczędności nie powinno prowadzić do istotnego wzrostu inwestycji
Próby wyjaśnienia paradoksu
-mobilność kapitału może być uzależniona od rozmiarów firm operujących w danej gospodarce, tak iż jedynie duże korporacje i sektor publiczny mogą mieć dostęp do światowych rynków;
-mogą istnieć praktyki regulacyjne w stosunku do instytucji finansowych wzmacniające tendencję do unikania ryzyka przez inwestorów;
-korelacja pomiędzy oszczędnościami a inwestycjami może również oznaczać istnienie struktury gospodarczej powodującej jednocześnie wysoki poziom inwestycji i oszczędności.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
Bezpośrednia inwestycja zagraniczna ma miejsce wówczas, gdy zagraniczny inwestor uzyskuje lub posiada „trwały wpływ" (ang. lasting interest) w przedsiębiorstwie zagranicznym. Wartością progową wyznaczającą uzyskanie tak określonego wpływu jest posiadanie 10% akcji zwykłych lub głosów.
BIZ mogą przyjmować różne formy, na przykład:
założenia w innym kraju całkiem nowego przedsiębiorstwa stanowiącego filię lub przedsiębiorstwo zależne od firmy macierzystej;
rozszerzenia działalności istniejących za granicą filii lub przedsiębiorstw zależnych;
wykupienia całego przedsiębiorstwa zagranicznego lub jego aktywów.
Korzyści z BIZ
-Możliwość wzrostu produkcji, zatrudnienia i wydajności pracy w kraju, w kraju, w którym główną barierą rozwojową jest brak kapitału
-Dostęp do nowoczesnych i skutecznych technologii, know-how i technik zarządzania
-Szansa poprawy sytuacji bilansu płatniczego, gdy inwestycje zagraniczne powodują wzrost produkcji eksportowej, a w zaopatrzeniu materiałowym dominują dostawcy krajowi
-Możliwość finansowania procesów restrukturyzacyjnych i rozwojowych w sposób bezpieczniejszy w porównaniu z kredytami zagranicznymi
-Pobudzenie działalności producentów krajowych, podniesienie jakości wyrobów, umożliwienie konsumentom dostępu do nowych produktów i usług w wyniku zwiększenia konkurencji na rynku krajowym
Niebezpieczeństwa / zagrożenia
-Niebezpieczeństwo zachwiania równowagi bilansu płatniczego, gdy firmy transferują znaczną część zysków za granicę i w małym stopniu korzystają z dostaw krajowych
-Pogorszenie się terms of trade i obniżenie wpływów podatkowych na skutek stosowania przez firmy zagraniczne cen transferowych
-Ryzyko stopniowego wyeliminowania konkurencji ze strony firm krajowych i stworzenia przez firmę zagraniczną lokalnego monopolu
-Możliwość wzrostu bezrobocia w sytuacji, gdy na lokalnym rynku pracy występują duże zasoby siły roboczej, a inwestorzy zagraniczni stosują kapitałochłonne techniki lub gdy poprzez swoje działania doprowadzają do bankructw firm lokalnych
-Przejmowanie kontroli nad branżami krajowymi przez zwiększanie konkurencji na rynku krajowym, której nie są w stanie sprostać firmy lokalne
-Ograniczenie efektów polityki makroekonomicznej w sytuacji gdy udział inwestorów (korporacji międzynarodowych) w produkcji danego kraju jest wysoki, a finansowanie ich działalności pochodzi głownie z zagranicy
-Zagrożenie stanu środowiska naturalnego na skutek przenoszenia z zagranicy przestarzałych lub tzw. brudnych technologii, co jest wynikiem mniej restrykcyjnych przepisów prawnych w kraju goszczącym
-Wykupywanie przedsiębiorstw krajowych w celu ich likwidacji
-Pogłębianie dysproporcji rozwojowych przez koncentrację FDI w najbardziej atrakcyjnych branżach i regionach kraju
-Zagrożenia dla suwerenności państwa w sytuacji przejęcia kontroli nad strategicznymi branżami, sektorami gospodarki (uzależnienie funkcjonowania gospodarki krajowej od kapitału zagranicznego)
Klasyfikacja inwestycji II
Inwestycje
portfelowe bezpośrednie
blown field green field
Od czego zależy wielkość inwestycji?
inwestycje jako malejąca funkcja stopy procentowej;
skala przyrostu popytu konsumpcyjnego;
koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego;
oczekiwania co do kształtowania się w przyszłości szeregu wielkości ekonomicznych, m. in. popytu, cen i kosztów produkcji
Strategie działania inwestorów zagranicznych
-strategia zorientowana na rynek wewnętrzny (market seeking);
-strategia poszukiwania tańszych czynników produkcji niż byłoby to możliwe w kraju macierzystym (resource seeking);
-strategia poprawy efektywności (efficiency seeking);
-strategia długookresowych źródeł przewagi (strategic assets seeking).
Czynniki przyciągające kapitał obcy:
Wielkość rynku
Koszt wynajęcia zasobu pracy
Poziom rozwoju kraju
Dostęp do strategicznych aktywów
Liberalizacja współpracy z zagranicą
Zakres procesu prywatyzacji przedsiębiorstw
Inne podmioty zagraniczne operujące w danym kraju
Stabilność warunków gospodarowania
Atrakcyjność inwestycyjna
„zdolności skłonienia inwestorów do wyboru danego obszaru jako miejsca lokalizacji inwestycji”
Co jest najważniejsze dla inwestora?
Czynniki atr. inwestycyjnej
zasoby pracy, chłonność rynku, dostępność transportowa, infrastruktura gospodarcza, infrastruktura społeczna, poziom rozwoju gospodarczego, stan środowiska, poziom bezpieczeństwa powszechnego, aktywność wobec inwestorów, obciążenia podatkowe i quasipodatkowe;bariery administracyjno-prawne;
korupcja; przynależność do międzynarodowych organizacji i zawarte międzynarodowe porozumienia.
Zasoby pracy
Zasoby pracy kształtują atrakcyjność inwestycyjną umożliwiając:
zatrudnienie odpowiedniej liczby pracowników,
zatrudnienie pracowników o pożądanych umiejętnościach zawodowych i doświadczeniu,
zatrudnienie pracowników spełniających oczekiwania pracodawców w zakresie cech osobistych (sumienność, odpowiedzialność, uczciwość, inicjatywa),
ponoszenie kosztów pracy gwarantujących rentowność inwestycji.
Chłonność rynku
Dla potrzeb oceny atrakcyjności inwestycyjnej określono następujące elementy chłonności rynku:
wielkość rynku zbytu, zamożność gospodarstw domowych, wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw, publiczne wydatki inwestycyjne.
Infrastruktura gospodarcza:
Wpływ infrastruktury gospodarczej na poziom atrakcyjności inwestycyjnej wiąże się z usprawnieniem procesu realizacji inwestycji jak i jej dalszego funkcjonowania.
Najważniejsze przykłady infrastruktury gosp.:
gęstość instytucji otoczenia biznesu, obecność ośrodków naukowo-badawczych, liczba imprez targowo-wystawienniczych, funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych.
Infrastruktura społeczna:
Infrastruktura społeczna w pośredni sposób wpływa na poziom atrakcyjności inwestycyjnej poprzez:
-kształtowanie korzystnych warunków życia, przyciągających migrantów, co umacnia wielkość i jakość zasobów pracy,
-tworzenie klimatu otwartości w wymianie poglądów sprzyjającego innowacjom,
-ułatwienie organizacji szkoleń, konferencji, spotkań z klientami.
Najłatwiej szacowalnymi elementami infrastruktury społecznej są:
liczba i aktywność instytucji kultury takich jak: teatry, kina, domy kultury, nasycenie infrastrukturą hotelową i gastronomiczną.
Poziom rozwoju i struktury gospodarki
Występowanie środowiska gospodarczego na odpowiadającym inwestorowi poziomie rozwoju technicznego - umożliwiającym nawiązanie kooperacji w zakresie niezbędnych usługi jak i dostaw pozwalających na prawidłowe funkcjonowanie inwestycji.
Poziom rozwoju gospodarczego: Analizując poziom rozwoju gospodarczego pod kątem atrakcyjności inwestycyjnej pod uwagę bierze się: wydajność pracy, udział działalności pozarolniczych w strukturze gospodarki,
obecność spółek z udziałem kapitału zagranicznego.
Stan środowiska naturalnego: Wpływ stanu środowiska ma dwojaki wpływ na kształtowanie atrakcyjności inwestycyjnej: istnienie obszarów o wysokich walorach środowiska przyrodniczego objętych prawną ochroną znacznie ogranicza możliwości lokalizacji inwestycji, znaczny poziom zanieczyszczenia środowiska tworzy wymierne finansowo straty w działalności przedsiębiorstw związane z podwyższoną absencją chorobową, a w skrajnych wypadkach wynikające z przyspieszonego zużycia majątku trwałego (np. korozja),
wysoki poziom zanieczyszczenia obniża również poziom życia, co negatywnie wpływa na wielkość i jakość zasobów pracy.
Poziom bezpieczeństwa powszechnego
Niski poziom bezpieczeństwa powszechnego:
skutek: zmniejszenie wielkości i obniżenie jakości zasobów pracy w wyniku migracji spowodowanej pogorszeniem się warunków życia w zakresie poczucia bezpieczeństwa,
świadczy o występowaniu deficytów kapitału społecznego; niski poziom kapitału społecznego utrudniać zaś może sam proces realizacji inwestycji i jej dalsze funkcjonowanie,
jest sygnałem występowania patologii społecznych lub słabości systemu władzy.
Aktywność wobec inwestorów: stopień przygotowania ofert inwestycyjnych, działalność informacyjno-promocyjną wobec inwestorów z kraju pochodzenia kapitału.
Podatki
Obciążenia podatkowe i quasipodatkowe
Administracyjno-prawne bariery
Wskaźnik bazuje na badaniach praw i regulacji przeprowadzonych i zweryfikowanych przez ponad 5000 przedstawicieli władz państwowych, prawników, konsultantów, księgowych i innych profesjonalistów, którzy na codzień mają do czynienia z regulacjami prawnymi dotyczącymi biznesu.
Ease of Doing Business Index ma na celu zmierzenie regulacji bezpośrednio wpływających na przedsiębiorstwa bez badania innych warunków takich jak bliskość znaczących rynków, jakości infrastruktury, inflacji, czy przestępczości.
Ease of Doing Business Index
Pozycja danego kraju w rankingu opiera się na średniej z 10 kategorii:
Zakładanie firmy - procedury, czas oraz wymagany minimalny wkład początkowy
Uzyskiwanie licencji - procedury, czas oraz koszt inspekcji oraz uzyskiwania licencji
Zatrudnianie i zwalnianie pracowników - trudności związane ze znalezieniem odpowiedniej siły roboczej, maksymalny czas pracy, trudności związane ze zwalnianiem pracowników, koszt zatrudnienia i zwolnienia pracowników
Rejestrowanie własności - procedury, czas oraz koszt rejestrowania nieruchomości
Otrzymywanie kredytu - siła regulacji kredytów oraz ilość informacji na temat kredytowania
Ochrona inwestorów - zakres jawności oraz zakres odpowiedzialności zarządu przed współudziałowcami
Płacenie podatków - liczba płaconych podatków, godziny spędzone rocznie nad przygotowaniem zeznań podatkowych oraz cześć dochodu brutto, jaką stanowi płacony podatek
Handel zagraniczny - liczba dokumentów, podpisów i czasu wymaganego aby przedsiębiorca mógł importować lub eksportować
Zawieranie umów - procedury, czas i koszt zawierania i egzekwowania umów dłużnych
Likwidacja przedsiębiorstwa - czas i koszt związany z zakończeniem działalności oraz stopa odzysku
Korupcja
CPI ukazuje percepcję korupcji w danym kraju przez ludzi biznesu i analityków z całego świata, w tym ekspertów zamieszkałych w ocenianym kraju. Każdy kraj oceniany jest w skali od 10 (największa przejrzystość) do 0 (największa korupcja). Ranking układany jest według ilości uzyskanych punktów, od największej do najmniejszej.
Jak osiągany jest pożądany poziom inwestycji?
Polityka inwestycyjna
Kierunki polityki inwestycyjnej
regulowanie ogólnych rozmiarów inwestycji;
kształtowanie struktury inwestycji;
podnoszenie efektywności procesu inwestycyjnego.
Polityka inwestycyjna
P. i. państwa (krajowa) P. i. organów publicznych regionalnych i lokalnych
Środki realizacji polityki inwestycyjnej
1) środki administracyjnoprawne;
2) inwestycje publiczne;
3) środki techniczno-finansowe.
Środki administracyjnoprawne Zbiory norm prawnych regulujących zasady postępowania wszystkich uczestników procesów inwestycyjnych.
Mogą one dotyczyć:
zasad i trybu postępowania lokalizacyjnego;
zasad kredytowania preferowanych inwestycji;
zasad nadzoru techniczno-administracyjnego nad wykonawstwem inwestycji;
zasad opodatkowania inwestorów;
ochrony środowiska, bezpieczeństwa, pracy itd.
Inwestycje publiczne
Tradycyjnym obszarem inwestycji publicznych jest infrastruktura techniczno-ekonomiczna i społeczna.
Środki techniczno-ekonomiczne
Istnieje podział na bezpośrednie i pośrednie środki techniczno-ekonomiczne.
Bezpośrednie to: limity inwestycyjne, nakazy, zakazy, np. importu czy eksportu dóbr i usług.
Pośrednie to:
zmiany stopy % od kredytów;
opodatkowanie kapitału trwałego tworzonego przez inwestycje;
zmiany zasad dokonywania odpisów amortyzacyjnych;
kredyty na inwestycje promowane przez rząd;
sprzyjanie napływowi kapitału zagranicznego w celu rozszerzania i pobudzania inwestycji krajowych;
stawki i opłaty celne zachęcające lub zniechęcające do importu dóbr inwestycyjnych.
Teoria BIZ
Eklektyczna teoria J.H. Dunninga (paradygmat OLI) ukoronowaniem dorobku teoretycznego
(O) Ownership advantages
walory przedsiębiorstwa możliwe do spożytkowania za granicą kraju siedziby
(L) Location advantages
korzyści i zagrożenia związane z lokalizacją części działalności przedsiębiorstwa za granicą
(I) Internalization advantages
korzyści z możliwości internalizacji procesu gospodarowania
Ramy polityczne dla FDI
-Stabilność ekonomiczna, polityczna i społeczna
-Przepisy dotyczące wejścia na rynek i prowadzenia działalności
-Standardy traktowania zagranicznych inwestorów
-Polityka w zakresie funkcjonowania i struktury rynku (wolna konkurencja)
-Umowy międzynarodowe dotyczące handlu międzynarodowego oraz inwestycji
-Polityka prywatyzacyjna
-Polityka handlowa (taryfy celne, bariery pozataryfowe)
-Polityka fiskalna (podatkowa)
Ułatwienia dla biznesu
-Promowanie inwestycji (budowanie wizerunku państwa, przyciąganie inwestycji)
-Bodźce inwestycyjne
-Inne koszty (hassle costs) - podatność na korupcję, wydajność administracji
-Udogodnienia socjalne (dwujęzyczne szkoły, jakość życia)
-Obsługa po okresie inwestowania
Motywy inwestowania za granicą
-Poszukiwanie zagranicznych rynków zbytu
-Poszukiwanie źródeł surowców naturalnych
-Podniesienie efektywności produkcji
-Poszukiwanie know-how i technologii
-Poszukiwanie stabilizacji i bezpieczeństwa politycznego
Wcześniej zdobyta pozycja na rynku wewnętrznym: osiągnięta skala działalności, posiadane konw-how i technologie, silna pozycja finansowa, warunki konkurencyjne panujące na rynku krajowym, itp.
Strategia podążania za liderem
Budowanie zaufania i wiarygodności na rynku
Strategia podążania za klientem
Inne zjawiska
efekt kanibalizmu rynkowego: polega na utracie części dotychczasowego rynku ze względu na produkcję prowadzoną przez filię zagraniczną. W firmie macierzystej objawia się spadkiem sprzedaży wyrobów dotychczas eksportowanych na dany rynek
efekt dodatkowej sprzedaży eksportowej: w zakładach macierzystych ze względu na produkcję uruchomioną za granicą - nowa inwestycja może spowodować wzrost dostaw materiałów, części i podzespołów
crowding in (efekt pobudzania): FDI mają charakter komplementarny względem inwestycji krajowych i przyczyniają się do stymulacji krajowego procesu inwestycyjnego
crowding out (efekt wypierania): FDI są substytucyjne lub konkurencyjne względem inwestycji krajowych i przyczyniają się do hamowania możliwości inwestycyjnychPytania