CHORMONY ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE:

Gastryna - zasadniczy hormon kontrolujący motorykę żołądka i jelit oraz wydzielanie soku żołądkowego i jelitowego. Gastryna jest hormonem pobudzającym najsilniej wydzielanie soku żołądkowego. W mniejszym stopniu pobudza gruczoły w błonie śluzowej jelita cienkiego do wydzielania soku jelitowego, komórki zewnątrz wydzielnicze trzustki do wydzielania soku trzustkowego i komórki wątrobowe do wydzielania żółci. Nasila również motorykę kołatka i jelit oraz skurcze ścian pęcherzyka żółciowego.

Cholecystokinina (CCK) - wytwarzana jest przez komórki I wewnątrz wydzielnicze błony śluzowej dwunastniczy i początkowych odcinkach jelita czczego. Wydzielana jest do krwi w postaci cząsteczek cząsteczek identycznym końcu karboksylowym, ale o różnej długości. Łańcucha peptydowego. Cholecystokinina pobudza wydzielanie soku trzustkowego trzustkowego mniejszym stopniu soku żołądkowego, soku jelitowego i żółci. Silnie kurczy ścianę pęcherzyka żółciowego i rozkurcza mięsień zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej, zmaga perystaltykę jelit, hamuje perystaltykę żołądka.

Sekretna - wydzielana do krwi przez komórki S wewnątrz wydzielnicze błony śluzowej dwunastnicy i jelita cienkiego. Jest hormonem silnie pobudzającym trzustkę do wydzielania dużych ilości zasadowego soku trzustkowego oraz wątrobę do wydzielania żółci. Hamuje perystaltykę żołądka i jelit.

CZYNNOŚCI MOTORYCZNE PRZEWODU POKARMOWEGO:

Żucie pokarmów trwa tak długo aż zostaną one odpowiednio rozdrobnione

i nasycone śliną, aby uformowane w postaci kęsa mogły zostać połknięte.

Połykanie dzieli się na trzy fazy:

• Ustno-gardłową jest to faza dowolna

i polega na przesunięciu kęsa z jamy ustnej do gardła, w czym uczestniczą mięśnie języka i policzków.

• Gardłowo-przełykowa (odruchowa) miesień zwieracz górny gardła początkowo rozkurcza się przepuszczając kęs. Następnie kurczy się i rozpoczyna falę perystaltyczną przesuwającą kęs wzdłuż gardła i przełyku

• Przełykowo-żołądkowa (odruchowa) kęs przesuwany przez falę perystaltyczną zbliża się do wpustu wywołuje jego rozkurcz i dostaje się do jamy żołądka.

Motoryka żołądka pusty żołądek kilka godzin po opróżnieniu wykazuje skurcze błony mięśniowej tzw. skurcze głodowe. Wyróżnia się dwa rodzaje aktywności ruchowej błony mięśniowej żołądka:

• Nasilenie i osłabienie napięcia całej błony mięśniowe żołądka występujące naprzemiennie

• Skurcze perystaltyczne rozpoczynające się w okolicy części wpustowej i przesuwające się wzdłuż ścian żołądka aż, do odźwiernika

Fala perystaltyczna przesuwając się wzdłuż ścian żołądka po dotarciu do odźwiernika staje się znacznie silniejsza dzięki skurczowy grubszej warstwy mięśni. Silny ucisk wywierany przez skurczową ścianę tej części żołądka przenosi się na treść wypełniającą jamę odźwiernikową. Następuje wyciśnięcie treści płynnej do dwunastnicy przez otwierający się odźwiernik i cofnięcie części stałej do żołądka. Wyciskanie płynnej treści do dwunastnicy i cofanie do żołądka treści stałej nosi nazwę pompy odźwiernikowej. Regularne występowanie skurczów perystaltycznych wyzwalane jest przez rozrusznik.

Motoryka jelita cienkiego - błona mięśniowa jelita cienkiego wykazuje:

• Okresowe zmiany napięcia

• Skurcze odcinkowe

• Skurcze perystaltyczne: rozpoczynają się w dwunastnicy i przesuwają się w postaci fali perystaltycznej przez kolejne odcinki jelita cienkiego i jelita grubego aż do odbytnicy.

Motoryka jelita grubego - podobnie jak w jelicie cienkim błona mięśniowa wykazuje okresowe zmiany napięcia skurcze odcinkowe i skurcze perystaltyczne. Od 2 do 3 razy na dobę na wskutek rozciągnięcia się jelita grubego przez wypełniającą ją treści dochodzi do silnych skurczów perystaltycznych - ruchów masowych. Treść wypełniająca jelito grube zostaje przesunięta w kierunku odbytnicy. Ruchy masowe występują w pierwszej godzinie po spożyciu pokarmów na drodze odruchu żołądkowo okrężnego.

WYDZIELANIE W UKŁADZIE TRAWIENNYM:

Ślina - w ilości około 1,5 litra na dobę i pH około 7,0 jest wydzielana do jamy ustnej przez trzy parzyste gruczoły: śliniankę podjęzykową, śliniankę podżuchwową i śliniankę przyuszną. Ślina surowicza zawiera enzym trawiący wielocukry. Natomiast w ślinie śluzowej występują mucyny ułatwiające połykanie kęsa.

Skład: woda, sucha pozostałość (białko, mucyna, mocznik, kwas moczowy, cholesterol), substancje nieorganiczne (sód, potas, wapń, magnez, chlor, fosfor).

Soku żołądkowego - dzieli się na trzy fazy, które występują często prawie jednocześnie i zachodzą na siebie. Są to:

• Faza głowowa występuje wydzielanie skoku żołądkowego pod wpływem impulsów biegnących przez nerwy błędne. Acetylocholina uwalniana z zakończeń śródściennych neuronów przywspółczulnych działa na: komórki główne błony śluzowej żołądka, komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka.

• Faza żołądkowa na skutek podrażnienia błony śluzowej przez pokarm wypełniający żołądek zachodzi odruchowe jak i bezpośrednie oddziaływanie na komórki pokrewne G znajdujące się w błonie śluzowej żołądka.

• Faza jelitowa pod wpływem treści pokarmowej przechodzącej z żołądka do dwunastnicy na drodze nerwowej i humoralnej zachodzi zarówno pobudzenie jak i hamowanie czynności żołądka.

Skład: woda, sucha pozostałość, związki organiczne (białko, azot całkowity, azot aminokwasów, kwas moczowy), związki nieorganiczne (kwas solny wolny, sód, chlor.

Soku jelitowego w błonie śluzowej początkowego odcinka dwunastnicy występują gruczoły dwunastnicze podśluzówkowe wydzielające gęsty śluz. Zabezpiecza on błonę śluzową dwunastnicy przed działaniem silnie zakwaszonej treści żołądkowej. Znajdującej się w błonie śluzowej jelita cienkiego gruczoły jelitowe wytwarzają soki jelitowe zawierające enzymy trawienne rozkładające związki znajdujące się w treści jelitowej do składników prostych wchłanianych. Wchłanianych soku jelitowym występują:

• Aminopeptydazy

• Enzymy

• Lipazy

Sok jelitowy poza hydrolizą składników pokarmowych i alkalizacją treści jelitowej doprowadza ciśnienie osmotyczne do ciśnienia izotonicznego.

Sok trzustkowy jest wydzieliną zewnętrzną trzustki, która przez przewód trzustkowy i bańkę wątrobową dostaje się do dwunastnicy. Sok trzustkowy jest bogaty w węglowodany pod jego wpływem kwaśna treść żołądkowa dostająca się do dwunastnicy zostaje szybko zobojętniona. Sok trzustkowy zawiera: trypsynogen i hymotrypsynogen, rybonukleazę i deoksyrybonukleazę, alpha-amylazę, lipazę.

Skład: sód, potas, wapń, magnez, chlor, siarka, fosfor, węglowodany, azot ogólny, azot resztkowy, mocznik, kwas moczowy.

Żółć - wytwarzana w wątrobie przez komórki wątrobowe zawiera liczne katabolity, które przez drogi żółciowe i przewód pokarmowy wydalane są z organizmu. Mają duże znaczenie dla procesów trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim. W okresach po miedzy trawieniem pokarmów mięsień zwieracz bańki wątrobowo trzustkowej jest skurczony i żółć gromadzi się w pęcherzyku żółciowym. W czasie opróżniania się żołądka do dwunastnicy występuje odruchowy rozkurcz mięśnia zwieracza bańki wątrobowo trzustkowej i jednoczesny skurcz błony mięśniowej pęcherzyka żółciowego. Żółć gromadząca się w pęcherzyku żółciowym ulega kilku krotnemu zagęszczeniu dzięki resorpcji wody oraz treści zasad i jej pH zmniejsza się. Skład: woda, sucha pozostałość, kwas żółciowy, mucyna i barwniku żółciowe, sole nieorganiczne, tłuszcze i lipidy, kwasy tłuszczowe, tłuszcze obojętne, fosfolipidy, cholesterol.

FUNKCJE WĄTROBY:

-jest filtrem zarówno dla związków wchłoniętych przewodu pokarmowego do krwi jak i dla związków uwolnionych do krwi w innych układach i narządach

-zewnątrz wydzielniczą związaną z powstaniem żółci i jej wydzielaniem do dwunastnicy

-wewnątrzwydzielniczą polegającą na wydzielaniu do krwi i chłonki ich składników

-magazynu związków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu

WCHŁANIANIE W PRZEWODZIE POKARMOWYM odcinkiem przewodu pokarmowego, którym najwięcej wchłania się składników pokarmowych jest jelito czcze. Związki dobrze rozpuszczalne w tłuszczach mogą być wchłaniane z każdego odcinka przewodu pokarmowego. Cząsteczki o średnicy mniejszej lub równej średnicy porów i ładunku elektrycznym obojętnym lub ujemnym dyfundują zgodnie z gradientem stężeń. Związki o średnicy większej od średnicy porów wchłaniają się na zasadzie dyfuzji ułatwionej lub transportu aktywnego. Erytrocyty mogą również wchłaniać niektóre duże cząstki na zasadzie pinocytozy.

Węglowodany wchłaniają się w postaci monosacharydów, heksoz i pentoz w dwunastnicy i jelicie czczym. Większość monosacharydów zwłaszcza glukoza i galaktoza jest wchłaniana na zasadzie transportu aktywnego. Niektóre z monosacharydów np. fruktoza dostają się do krwi dzięki dyfuzji ułatwionej. Aktywny transport glukozy przyspiesza się w obecności jonów sodu. Istnieje wzajemna zależność między transportem glukozy i jonów sodu. Wchłanianie tych jonów również ulega przyspieszeniu w obecności glukozy. Jednorazowe spożycie dużych ilości bisacharydów powoduje ich wchłanianie bez uprzedniej hydrolizy do monosacharydów. Bisacharydy wnikają do rąbka prążkowanego enterocytów gdzie zostają zhydrolizowane przez enzymy. Większość powstających monosacharydów enterocytów dyfunduje do krwi część zaś powraca do światła jelita.

Tłuszcze spożywane przeważnie jako triacyloglicerole są hydrolizowane w przewodzie pokarmowym do monoacylogliceroli i wolnych kwasów tłuszczowych. Sole kwasów żółciowych tworzą wraz z monocyloglicerolami i wolnymi kwasami tłuszczowymi agregaty umożliwiające utrzymanie ich w wodzie w postaci roztworu micelarnego. Monoacylogliceroli wolne kwasy tłuszczowe o dużej cząsteczce podlegają estryfikacji. W tych komórkach tworzą się chylomikrony. Wolne kwasy tłuszczowe o krótkich łańcuchach dyfundują przez enterocyty i w postaci niezmienionej dostają się do krwi. Z krwią przez żyłę wrotną przepływają do wątroby.

Cholesterol spożywany w pokarmach zostaje w obecności kwasów żółciowych zemulgowany i zestryfikowany z wolnymi kwasami tłuszczowymi. Następnie dostaje się do enterocytów gdzie tworzy chylomikrony tej postaci trafia do naczyń chłonnych.

Triacyloglicerole, Cholesterol, Fosfolipidy są transportowane za pośrednictwem chłonki do krwi w postaci kompleksów białkami. Krążące we krwi chylomikrony osadzają się na powierzchni śródnabłonka naczyniowego. Występująca tam lipaza lipoproteinowa hydrolizuje triacyloglicerole do FFA i glicerolu. Związki te wnikają do komórek tłuszczowych gdzie zachodzi resynteza. Pozostałość chylomikrony jest internalizowana w komórkach wątrobowych. Pomiędzy komórkami wątrobowymi i komórkami innych tkanek zachodzi stała wymiana cholesterolu i triacylogliceroli. Występujące we krwi lipoproteiny o bardzo małej gęstości VLDL pochodzą z wątroby. Osadzają się na powierzchni śródnabłonka naczyń krwionośnych stopniowo tracą triacyloglicerole zamieniają się lipoproteiny pośredniej gęstości IDL i o małej gęstości LDL. W miarę ubywania triacylogliceroli zwiększa się w kompleksach zawartość cholesterolu, który zostaje zatrzymywany w komórkach wszystkich tkanek. Natomiast cholesterol pochodzący z komórek wątrobowych występuje w lipoproteinach o dużej gęstości, HDL, o małej zawartości triacylogliceroli i cholesterolu oraz dużej zawartości białek. Lipoproteiny małej gęstości LDL zawierają dużo cholesterolu i mało białek. SA utleniane w czasie przechodzenia przez sródnabłonek naczyń tętniczych. Utlenione LDL uszkadzają komórki śródnabłonka jednocześnie wywołując dodatnią chemotaksję monocytów i makrofagów, które skupiają się pod komórkami śródnabłonka pożerają utlenione lipoproteiny LDL same zamieniając się w komórki piankowate. W miejscu uszkodzenia trombocyty krążące we krwi przylepiają się tworząc agregaty.

Białka i kwasy nukleinowe. W jelicie cienkim podlegają wchłanianiu produkty trawienia białek egzogennych znajdujących się w spożytych pokarmach oraz białek endogennych występujących w sokach trawiennych i w złuszczonych komórkach nabłonka przewodu pokarmowego. Wchłaniane są tam przede wszystkim za pomocą transportu aktywnego L-izomery aminokwasów oraz w niewielkich ilościach dipeptydy i w jeszcze mniejszych oligopeptydy w obecności jonów sodu, co nosi nazwę pompy aminokwasowej. Wewnątrz komórek nabłonka jelita cienkiego dipeptydy i oligopeptydy rozkładane są do aminokwasów tej postaci dyfunduje do krwi. D-izomery aminokwasów SA znacznie wolniej wchłaniane na zasadzie biernej dyfuzji.

Kwasy Nukleinowe są rozkładane przez wiele enzymów trawiennych do pentoz, zasad purynowych pirymidynowych oraz fosforanów. Zasady purynowe i pirymidynowe są aktywnie transportowane do komórek jelita cienkiego. Cienkiego osesków część białka jest wchłaniana z przewodu pokarmowego na drodze pinocytozy. Następnie nierozłożone cząsteczki białka przenoszone są w wakuolach przez komórki nabłonka i wydzielane do krwi.

Witaminy: witaminy rozpuszczalne w tłuszczach ADEK są wchłaniane z przewodu pokarmowego obecności tłuszczów oraz żółci.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie wymagają szczególnych warunków są szybko wchłaniane do krwi. Witamina B12 wchłania się wyłącznie w jelicie krętym tworząc kompleks z czynnikiem wewnętrznym.

Cząsteczki wody dyfundują bez przeszkód przez nabłonek żołądka i jelita w obu kierunkach zgodnie z gradientem ciśnienia osmotycznego. Osmotycznego przypadku treści hipertonicznej woda dyfunduje z krwi do światła przewodu pokarmowego aż do wyrównania ciśnienia osmotycznego. Osmotycznego jelicie grubym jony sodu SA aktywnie wchłaniane i tam też woda dyfunduje do krwi.

Jony wapnia, magnezu i żelaza są aktywnie transportowane przez nabłonek górnego odcinka jelita cienkiego. Jony żelaza w komórkach błony śluzowej dwunastnicy i jelita czczego wiążą się z białkiem apoferrytyną i są tam magazynowane w postaci ferrytyny. W czasie zwiększonej syntezy hemoglobiny jony te są uwalniane z nabłonka jelita do krwi, w której krążą związane z białkiem osocza jako transferyna.

PODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII (BMR)- zużycie tlenu w jednostce czasu wiąże się z wyzwoleniem energii dla procesów fizjologicznych niezbędnych do utrzymania człowieka przy życiu.

Warunki pomiaru:

• Całkowity spoczynek fizyczny i psychiczny, pozycja leżąca

• Od 12-14 godzin po ostatnim posiłku

• Temperatura otoczenia +20^oC

Czynniki kształtujące:

• Powierzchnia ciała

• Wiek badanego człowieka

• Płeć

Wielkość:

• U mężczyzny - 7,28 MJ na dobę

• U kobiety - 5,62 MJ na dobę

Równowaga energetyczna - w ciągu doby, która stanowi jeden pełny cykl w życiu człowieka powinna być zachowana równowaga energetyczna pomiędzy energią wprowadzaną w postaci pokarmów, pokarmów energią zużytą. W dorosłego człowieka bilans wprowadzonej i zużytej w ciągu doby energii powinien równać się zero. Ilość sprzyjanych pokarmów i wody są uwarunkowane zapotrzebowaniem. Spożywanie pokarmów, pokarmów więc ilości energii wprowadzona do organizmu wyrażona w dżulach ( J ) zależy przede wszystkim od metabolizmu i zużycia energii wewnątrz organizmu.

---