Układ pokarmowy .
W skład układu pokarmowego wchodzą następujące odcinki :
jama ustna,gardło,przełyk,żołądek,jelito cienkie
jelito grube zakończone odbytem
Podział układu pokarmowego :
część nadprzeponowa :
- jama ustna
- gardło
- przełyk
część podprzeponowa :
- żołądek
- jelito cienkie
- jelito grube
odrębne gruczoły :
- wątroba
- trzustka
- ślinianki (przyuszne, podjęzykowe, podżuchwowe)
JAMA USTNA :
PRZEDSIONEK
- część znajdująca się przed zębami, z przodu ograniczona wargami, z boku policzkami ; policzki i wargi są pokryte błoną śluzową zawierającą gruczoły ślinowe
JAMA USTNA WŁAŚCIWA
- za łukami zębowymi
- ma ściany zbudowane częściowo z elementów kostnych - sklepienie jamy ustnej części przedniej = podniebienie twarde
- w części tylnej podniebienie miękkie zbudowane z mięśni
- na dnie jamy ustnej znajduje się wał mięśniowy - język pokryty błoną śluzową
- na powierzchni grzbietowej języka znajduje się kilka rodzajów BRODAWEK, w których znajdują się receptory smaku in. KUBKI SMAKOWE ( słony, słodki, gorzki, kwaśny)
- w jamie ustnej znajdują się 2 łuki zębowe, a w wyrostkach zębodołowych znajdują się zęby
- uzębienie rozwija się dwuetapowo :
* zęby mleczne - 20, po 10 w każdym łuku zębowym
2T 1K 2S | 2S 1K 2T
* zęby stałe - 32, po 16 w każdym łuku zębowym
3PT 2T 1K 2S | 2S 1K 2T 3PT
- łuki podniebienne : fałdy błony śluzowej, w której znajdują się skupiska tkanki chłonnej
- migdałki podniebienne : zawierają skupiska tkanki chłonnej odpowiedzialnej za produkcje LIMFOCYTÓW
- ŚLINA : ok. 1,5 litra na dobę, zawiera mucynę - śliską powłoczkę otaczającą kęsy, ślina zawiera także amylazę ślinową odpowiedzialną za wstępne trawienie węglowodanów
GARDŁO :
-część przewodu pokarmowego i dróg oddechowych, położona do tyłu od jamy nosowej, jamy ustnej i krtani, a do przodu od kręgosłupa szyjnego i ku dołowi od podstawy czaszki
- zamknięte z tyłu i boków przez błonę mięsną, zbudowaną z mięśni prążkowanych: zwieraczy i dźwigaczy gardła, a od wewnątrz wysłane błoną śluzową.
-łączy się ono z jamą nosową przez nozdrza tylne, z jamą ustną przez cieśń gardła i z krtanią przez wejście do krtani. Do części górnej - nosowej gardła uchodzą z dwu boków trąbki słuchowe (Eustachiusza).
gardło na wysokości VI kręgu szyjnego przechodzi w przełyk
PRZEŁYK :
-ma kształt długiego cylindra - ok. 25 cm
-ciągnie się aż do wpustu do żołądka
-łączy jamę ustną z żołądkiem
PODZIAŁ PRZEŁYKU : część szyjna, piersiowa, brzuszna
BUDOWA ŚCIANY PRZEŁYKU :
(od wewnątrz)
- WARSTWA ŚLUZOWA
- WARSTWA PODŚLUZOWA - w niej znajdują się gruczoły śluzowe, których wydzielina zwilża ścianę przełyku
- BŁONA MIĘŚNIOWA
* wewnętrzna : włókna ułożone okrężnie, powodują ruchy perystaltyczne
* zewnętrzna : włókna ułożone podłużnie, utrzymujące napięcie przełyku
PRZEŁYK KOŃCZY SIĘ WPUSTEM DO ŻOŁĄDKA!
ŻOŁĄDEK :
worek mięśniowy inaczej nazywany zbiornikiem pokarmów
żołądek nie zostaje strawiony przez sok żołądkowy, ponieważ jest wysłany śluzem
BUDOWA ŚCIANY ŻOŁĄDKA :
- warstwa śluzowa, w której znajdują ujście GRUCZOŁY ŻOŁĄDKOWE WŁAŚCIWE - wydzielające KWAS SOLNY I PEPSYNOGEN oraz GRUCZOŁY ODŹWIERNIKOWE - wydzielające śluz
- błona podśluzowa
- warstwa mięśniowa ( włókna okrężne, podłużne, skośne)
- błona surowicza będąca częścią otrzewnej
UNACZYNIENIE ŻOŁĄDKA :
- krew tętnicza - płynie do żołądka z aorty brzusznej drogą jej gałęzi trzewnych
- krew żylna - płynie z żołądka wraz i innymi żyłami przewodu pokarmowego tworzy układ żyły wrotnej, która prowadzi krew do wątroby .
JELITO CIENKIE :
łączy żołądek z jelitem grubym
PODZIAŁ : dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte
najdłuższa część układu pokarmowego - ok. 5 m
posiada kosmki jelitowe, które wchłaniają substancje odżywcze
DWUNASTNICA :
- rozpoczyna się od odźwiernika
- ma ok. 30 cm długości
- do DWUNASTNICY uchodzą :
* przewód żółciowy wspólny oraz przewód trzustkowy - tymi przewodami spływa żółć z wątroby i sok trzustkowy z trzustki
* wyniosłość, na której uchodzą te przewody nazywa się BRODAWKĄ WIĘKSZĄ DWUNASTNICY (brodawka Vatera)
- odbywa się tu trawienie chemiczne białek, węglowodanów i tłuszczy
JELITO CZCZE I JELITO KRĘTE :
- razem tworzą jelito KREZKOWE
- wnętrze pokryte kosmkami jelitowymi - są to wypustki błony śluzowej, pokryte nabłonkiem jednowarstwowym (wchłaniają substancje odżywcze)
- w kosmku jelitowym znajdują się naczynia żylne, tętnicze i naczynia chłonne
JELITO GRUBE :
PODZIAŁ : jelito ślepe (kątnica), okrężnica, odbytnica zakończona odbytem
JELITO ŚLEPE:
- zawiera zastawkę krętniczo - kątniczą, po to aby treść z jelita grubego nie cofała się do jelita cienkiego
OKRĘŻNICA : wstępująca, poprzeczna, zstępująca, esowata = esica
ODBYTNICA:
- zwieracz zewnętrzny
-zwieracz wewnętrzny
jelito grube w większości położone jest wewnątrzotrzewnowo !
FUNKCJE JELITA GRUBEGO:
- wchłanianie wody
- swoista flora bakteryjna
- formowanie stolca
- produkcja śluzu, żeby nie ranić jelita
końcowy odcinek jelita grubego zaopatrzony jest w tzw. mięsień zwieracz wewnętrzny odbytu
w skutek zagęszczenia treści jelitowej poprzez wchłanianie wody i odbywających się przy udziale bakterii procesów gnicia i fermentacji z nie wchłoniętych składników pokarmowych formowany jest kał .
WĄTROBA :
-waży ok.1,5 kg
-zajmuje całe prawe podżebrze
-ciemnobrunatna, miękka spoistość, jest bardzo krucha
-jest bardzo dobrze ukrwiona
-narząd leżący wewnątrztorebkowo = otoczona torebką wątroby
-złożona z 4 płatów : prawy, lewy, ogoniasty czworoboczny
-płaty wątroby rozdzielone są bruzdami
-ma budowę zrazikową
-komórki wątrobowe układają się w tzw. beleczki
-komórki wątroby to HEPATOCYTY
-beleczki wątrobowe złożone są z 2 warstw komórek pomiędzy którymi znajdują się kanaliki żółciowe
-wątroba posiada rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego, czyli tzw. PĘCHERZYK ZÓŁCIOWY, który jest zbiornikiem żółci w wątrobie
FUNKCJE WĄTROBY :
- produkcja żółci
- udział w procesie krzepnięcia krwi - dzięki HEPARYNIE, która zapobiega powstawaniu skrzepów
- zamiana cukru gronowego, czyli GLUKOZY w GLIKOGEN, który jest rezerwą cukrową
- funkcja odtruwająca : oczyszcza organizm z substancji toksycznych
- wytwarza białka osocza : FIBRYNOGEN I PROTROMBINĘ - odpowiedzialne za krzepnięcie krwi
- przemiana tłuszczów, białek oraz węglowodanów
PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY :
-rozszerzony uchyłek przewodu wątrobowego
-magazyn żółci
-gruszkowaty kształt, długość ok. 10 cm
BUDOWA : dno, trzon, szyjka
żółć emulguje tłuszcze - przygotowuje je do trawienia przez enzymy trawienne
z pęcherzyka żółciowego uchodzi PRZEWÓD PĘCHERZYKOWY
PRZEWÓDPĘCHERZYKOWY uchodzący z pęcherzyka żółciowego łączy się z PRZEWODEM WĄTROBOWYM WSPOLNYM tworząc PRZEWÓD ŻÓŁCIOWY WSPOLNY, który uchodzi na brodawce większej dwunastnicy
żółć w pęcherzyku żółciowym zostaje zagęszczona ponieważ woda przechodzi przez ścianę pęcherzyka żółciowego
TRZUSTKA:
szaro - różowa
budowa zrazikowa , głowa, trzon, ogon
centralnie w osi narządu przebiega przewód trzustkowy
trzustka to gruczoł wydzielania zewnętrznego - jako gruczoł trawienny produkuje SOK TRZUSTKOWY , który zawiera enzymy
- trypsyna i erypsyna : enzymy trawiące białka na aminokwasy
- lipaza trzustkowa : trawiąca tłuszcze na kwasy tłuszczowe i glicerol
- amylaza trzustkowa : trawiąca węglowodany na glukozę
trzustka to także gruczoł wydzielania wewnętrznego - jako gruczoł dokrewny (nie ma przewodów wyprowadzających, wydzielina tego gruczołu trafia bezpośrednio do krwi)
jako gruczoł dokrewny trzustka odpowiedzialna jest za produkcję hormonów: INSULINY i GLUKAGONU, które regulują przemianę węglowodanową w organizmie
- INSULINA : obniża poziom cukru we krwi / komórki β wysp Langerhansa
- GLUKAGON : podwyższa poziom cukru we krwi / komórki α