OPIEKA DŁUGOTERMINOWA W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
POLSKA
Aktualnie opieka długoterminowa realizowana jest w Polsce w dwu obszarach:
ochrony zdrowia
pomocy społecznej.
Opieka nad człowiekiem starszym, przewlekle chorym, niepełnosprawnym jest oparta na wzajemnym współdziałaniu podmiotów świadczących usługi w sektorze opieki zdrowotnej i pomocy społecznej.
Do opieki długoterminowej kwalifikują się osoby z:
chorobą przewlekłą pogłębiającą się niepełnosprawnością, u których wystąpiły, bądź mogą wystąpić powikłania związane z długotrwałym unieruchomieniem.
Są to chorzy z dużymi deficytami w samo opiece i samopielęgnacji, którzy nie kwalifikują się do leczenia szpitalnego, ale wymagają stałej profesjonalnej pielęgnacji, rehabilitacji i opieki.
W ramach ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia pacjent może korzystać z następujących form i usług oferowanych w zakresie opieki długoterminowej:
Stacjonarna opieka długoterminowa realizowana w:
zakładach opiekuńczo-leczniczych (ZOL);
zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych (ZPO);
2. Pielęgniarska opieka długoterminowa realizowana w domu chorego;
3. Domowa opieka nad pacjentami wentylowanymi mechanicznie.
Źródła finansowania
70% środki uzyskane z NFZ
25% dopłaty z emerytur i rent pacjentów
3% darowizny podmiotów prawnych i prywatnych
2% usługi komercyjne
FINLANDIA
Za opiekę długoterminową odpowiedzialne są gminy.
Jest ona finansowana z:
podatków lokalnych,
dotacji państwowych
opłat beneficjentów.
Większość osób korzystających z opieki długoterminowej to osoby powyżej 65 roku życia.
Leczenie chorób przewlekłych zapewniają szpitale przy ośrodkach zdrowia.
Opieka długoterminowa dla osób starszych jest udzielana przede wszystkim w:
warunkach stacjonarnych
oddziałach ośrodków zdrowia
domach opieki dla osób starszych.
Większość tych domów należy do gmin, jednak część z nich to instytucje prywatne i prowadzone przez organizacje pozarządowe. Gminne ośrodki zdrowia blisko współpracują z domami opieki dla osób starszych, z reguły lekarz ośrodka zdrowia udziela świadczeń zdrowotnych w domu opieki 1-2 razy w tygodniu.
Gminy zapewniają także opiekę długoterminową w formie domowej opieki pielęgniarskiej (całodziennej lub przez część dnia), szpitali dziennych i innych ośrodków dziennej opieki.
Osoby starsze i niepełnosprawni mogą także zamieszkać w domach, w których mają własne mieszkania, lecz są objęci opieką pielęgniarską, otrzymują posiłki i inną niezbędną im pomoc. Polityka społeczna preferuje objęcie takich osób opieką w ich środowisku domowym, niż w instytucjach opiekuńczych. Liczba łóżek w zakładach pielęgnacyjnych spadła w ostatnich 10 latach o 30 proc. Wzrasta natomiast liczba mieszkańców domów dla osób starszych oraz liczba łóżek w oddziałach stacjonarnej opieki długoterminowej w ośrodkach zdrowia.
Obecnie fińska służba zdrowia dysponuje ok. 12,3 tys. łóżek w stacjonarnej opiece długoterminowej w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz 2,2 tys. łóżek w długoterminowej opiece specjalistycznej.
Domy dla osób starszych mają ok. 20 tys. miejsc, udzielając 7 675 950 osobodni rocznie.
Opłaty za opiekę długoterminową nie mogą przekroczyć 80 proc. miesięcznych dochodów pacjenta. Po pobraniu tej opłaty pacjentowi musi pozostać co najmniej 76 EURO.
NIEMCY
Osoby, które w związku z chorobą lub niepełnosprawnością nie są w stanie samodzielnie wykonywać codziennych czynności życiowych i potrzebują pomocy przy pielęgnacji ciała, odżywianiu się lub poruszaniu się, są uprawnione do świadczeń w ramach ubezpieczenia opiekuńczego.
Jest to obowiązkowe ubezpieczenie zarówno dla osób podlegających ubezpieczeniu chorobowemu w kasie chorych, jak posiadających prywatne ubezpieczenie zdrowotne.
Ubezpieczeniem opiekuńczym zarządzają kasy chorych i prywatni ubezpieczyciele.
Składka na to ubezpieczenie wynosi 1,7 proc. miesięcznego dochodu brutto, odprowadzana jest w połowie przez pracodawcę i pracownika (po 0,85 proc).
W zależności od potrzeb przysługuje:
opieka domowa,
opieka ambulatoryjna
opieka stacjonarna.
Kasa pokrywa koszty tych świadczeń do określonych limitów. Można ubiegać się o pokrycie kosztów opiekuna lub o profesjonalne świadczenia ambulatoryjne.
Członkowie rodziny ubezpieczonego sprawujący nad nim opiekę mają prawo do nieodpłatnych kursów w zakresie opieki i są objęci ubezpieczeniem wypadkowym, rentowym i emerytalnym.
W przypadku, gdy opieka domowa lub ambulatoryjna jest niewystarczająca, ubezpieczony może skorzystać z:
opieki stacjonarnej w klinikach dziennych i nocnych,
domach dla osób starszych
specjalnych zakładach pielęgnacyjnych.
Osoby przewlekle chore ponoszą ogólnie obowiązujące dopłaty do usług medycznych w zmniejszonym wymiarze.
Rocznie nie mogą one przekroczyć 1 proc. dochodów brutto.
Przewlekle chorzy, którzy otrzymują pomoc społeczną, płacą dopłaty w wysokości 36 EURO rocznie.
WIELKA BRYTANIA
W Wielkiej Brytanii odpowiedzialność za opiekę długoterminową ponoszą wspólnie wydziały opieki społecznej lokalnych władz i Narodowa Służba Zdrowia (NHS).
Władze lokalne są zobowiązane do opracowania miejscowej karty praw w zakresie opieki długoterminowej (local charter for long term care).
Karta ta zawiera informacje dotyczące uprawnień mieszkańców do przysługującej im opieki zdrowotnej, opieki społecznej i świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku, gdy potrzebują pomocy.
Egzemplarz karty można uzyskać w wydziale opieki społecznej lokalnych władz i w organizacjach pozarządowych.
Wydział opieki społecznej jest odpowiedzialny za:
rozpoznanie potrzeb w zakresie opieki długoterminowej na obszarze swojej działalności
ustalanie priorytetów i planów.
Świadczenia zdrowotne udzielane przez NHS są przeważnie bezpłatne, poza leczeniem stomatologicznym i lekami, z tym, że dla osób powyżej 60 roku życia te ostatnie również są nieodpłatne.
Za pobyt w zakładach pielęgnacyjnych i domach dla osób starszych ponosi się opłatę zależną od wielkości majątku. Osoba posiadająca majątek przekraczający 16 tys. funtów pokrywa koszty opieki stacjonarnej w całości, natomiast posiadanie majątku wielkości 10-16 tys. funtów zobowiązuje do ponoszenia części tych kosztów.
Zasady odpłatności za opiekę domową ustalają władze lokalne, uwzględniając możliwości pacjenta.
Wielkiej Brytanii odchodzi się od opieki instytucjonalnej na rzecz otoczenia potrzebujących opieką w ich własnym środowisku.
W zakresie stacjonarnej opieki długoterminowej funkcjonują:
zakłady pielęgnacyjne
domy dla osób starszych.
Prowadzą je zarówno władze lokalne, jak i osoby prywatne.
Polityka państwowa preferuje rozwój prywatnego sektora w obszarze opieki długoterminowej.
Również opieka domowa w coraz większym zakresie jest przejmowana przez prywatnych świadczeniodawców
Obecnie wdrażany jest system niezależnego nadzoru nad takimi placówkami.
GRECJA
Opieka długoterminowa nad osobami starszymi jest świadczona prawie wyłącznie przez sektor prywatny.
Greckie władze lokalne prowadzą:
ośrodki dla osób starszych (320 ośrodków dla osób starszych KAPI, zapewnia im leczenie profilaktyczne i recepty)
ośrodki opieki społecznej i profilaktyki (świadczą m.in. usługi rehabilitacyjne dla osób ze specjalnymi potrzebami)
W ośrodkach obydwu typów zatrudniony jest personel pielęgniarski a także lekarz opiekujący się przewlekle chorymi, by nie musieli udawać się do szpitali czy przychodni po recepty.
Leczenie przewlekłe zapewniane jest w szpitalach i klinikach, oraz po wypisaniu ze szpitala w ośrodkach opieki społecznej.
W Grecji tak jak innych państwach śródziemnomorskich takie osoby tradycyjnie otoczone są opieką przez członków rodziny
HOLANDIA
Opieką długoterminową w Holandii zarządzają regionalne urzędy opiekuńcze przy radach gmin.
Dobierają one pakiet świadczeń dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Osoba przewlekle chora może wystąpić do swojej gminy o zapewnienie jej opieki lub wypłatę zasiłku, który pozwoli na opłacenie kosztów tej opieki.
Koszty opieki długoterminowej pokrywane są z obowiązkowego ubezpieczenia opiekuńczego. Składka wynosi ok. 10 proc. dochodu.
Ponadto pacjenci przebywający w zakładach opiekuńczych ponoszą pewne opłaty uzależnione od wysokości ich dochodów.
Jeśli chcą korzystać z dodatkowych świadczeń, które nie przysługują w ramach ubezpieczenia opiekuńczego, muszą ponieść ich koszty. W 2000 roku te dobrowolne opłaty stanowiły 3,6 proc. budżetu domowej opieki nad osobami starszymi oraz 25 proc. budżetu zakładów opiekuńczych.
Podobnie jak w wielu innych państwach, pierwszeństwo nad opieką instytucjonalną ma opieka domowa. Korzysta z niej 12 proc. osób powyżej 65 roku życia.
W ramach opieki domowej wypożyczane są urządzenia niezbędne do pielęgnacji na okres maksymalnie 26 tygodni.
Osoby wymagające opieki, która nie może być udzielana wyłącznie w środowisku domowym, mogą korzystać z opieki półstacjonarnej w domach dziennego pobytu i zakładach pielęgnacyjnych.
DANIA
Za opiekę nad osobami chorymi przewlekle i na choroby nieuleczalne w fazie terminalnej, po wypisaniu pacjenta ze szpitala, odpowiedzialne są gminy.
Opiekę tę świadczą prowadzone przez gminy:
zakłady pielęgnacyjne w ramach dziennego pobytu
zakłady pielęgnacyjne w ramach stałego pobytu.
Jednakże tak długo, jak to tylko możliwe, udzielana jest opieka domowa.
Preferowana jest opieka domowa wykonywana przez pielęgniarki i pomoce domowe zatrudnione przez gminę.
Wiele gmin zapewnia całodobową opiekę domową.
Pobyt w zakładzie pielęgnacyjnym jest współfinansowany przez pacjenta według stawek obliczonych z uwzględnieniem jego dochodu.
Stała opieka domowa jest nieodpłatna, natomiast w przypadku czasowej opieki pacjent ponosi opłaty uzależnione od jego dochodów.
FRANCJA
We Francji istnieją placówki opieki długoterminowej oraz domy dla osób starszych.
Zakłady opieki długoterminowej sprawują opiekę nad osobami wymagającymi stałego nadzoru medycznego, niezdolnymi do samodzielnego życia. Większość pacjentów tych placówek, to osoby powyżej 75 roku życia, którym domy dla osób starszych nie są w stanie zapewnić odpowiedniej opieki. Znaczna większość z nich należy do sektora publicznego. Świadczenia z zakresu stacjonarnej opieki długoterminowej traktowane są jako świadczenia z zakresu leczenia szpitalnego.
Część kosztów opieki długoterminowej pokrywana jest z ubezpieczenia zdrowotnego, zaś pozostałe koszty z opłat pacjentów, których wysokość jest ustalana dla każdego zakładu przez Radę Generalną departamentu, na którego obszarze znajduje się dany zakład.
Długoterminową opiekę domową dla osób starszych zapewniają gminy.
Przysługuje ona w przypadku, gdy zaleci ją lekarz. Mogą z niej korzystać osoby powyżej 60 roku życia, które są chore lub niesamodzielne, lecz nie wymagają hospitalizacji.
Lekarz instytucji ubezpieczeniowej może zadecydować o przyznaniu opieki także osobie, która nie osiągnęła wieku 60 lat, o ile jej stan zdrowia tego wymaga.
Koszty opieki pokrywane są z ubezpieczenia społecznego, poza kosztami kinezyterapii, leków i honorariami lekarzy, które są najpierw opłacane przez pacjenta, a następnie refundowane na zasadach ogólnych.
HISZPANIA
Odpowiedzialność za opiekę długoterminową została w dużej mierze przekazana władzom jednostek autonomicznych.
Obowiązuje współpłacenie za niektóre świadczenia z zakresu tej opieki, jednakże z reguły pobyt w szpitalach dziennych jest nieodpłatny.
W państwowych zakładach pielęgnacyjnych świadczenia zdrowotne zapewniane są przez państwową służbę zdrowia.
W przypadku osób wymagających długoterminowej opieki, opieka społeczna pokrywa tę część kosztów okularów, protez i innych urządzeń medycznych, która, zgodnie z uregulowaniami dotyczącymi państwowej służby zdrowia, jest odpłatna przez pacjenta.
W obszarze opieki stacjonarnej nad osobami starszymi ilość łóżek jest niewystarczająca w stosunku do zapotrzebowania. Na 100 osób powyżej 65 roku życia przypadało 2.83 łóżka. Jedynie 30 proc. łóżek znajduje się w domach państwowych, choć odsetek ten ostatnio wzrasta.
Miejsca w instytucjach państwowych są przyznawane po uwzględnieniu takich kryteriów, jak:
status społeczny,
sytuacja rodzinna i majątkowa,
stan zdrowia,
wiek itd.
Warunki pobytu w domach są na różnym poziomie, nie ma w tym zakresie jednolitych regulacji obowiązujących na terytorium całego państwa.
Szacuje się, że w 1998 r. 10 proc. miejsc znajdowało się w placówkach nie posiadających urzędowej akredytacji.
Długoterminowa opieka domowa jest prowadzona przez większość gmin, jednakże dostęp do tych świadczeń jest ograniczony.