SZKOŁA WYŻSZA IM. PAWŁA WŁODKOWICA W PŁOCKU

STUDIA PODYPLOMOWE W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA OŚWIATĄ I KULTURĄ

RENATA ZAŁUGA

ORGANIZACJA ROKU SZKOLNEGO W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ - SZKOŁA PODSTAWOWA

Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem

mgr Kazimierza Walucha

Płock 2001

Wstęp

Wstęp

W dniu 13 grudnia 1997r. Rada Europejska w Luksemburgu podjęła decyzję o rozpoczęciu przez Unię Europejską negocjacji akcesyjnych z Czechami, Estonią, Polską, Słowenią, Węgrami i Cyprem. Podstawą tej decyzji było złożenie wniosków przez te kraje i rekomendacja zawarta w Opiniach Komisji Europejskiej z dnia 16 lipca 1997r.

We września 1998 do grudnia 1999r Polska przygotowała i złożyła stanowiska negocjacyjne w dwudziestu dziewięciu obszarach. W tym obszar „Edukacja i kształcenie” z dnia 1 września 1998r. Unia Europejska również przygotowała swoje stanowiska negocjacyjne. Konferencja Międzyrządowa uznała, że trzynaście obszarów negocjacyjnych za zamknięte, w tym również obszar „Edukacja i kształcenie” z dnia 10 listopada 1998r.

Moja praca dyplomowa poświęcona jest organizacji roku szkolnego w krajach Unii Europejskiej. Chcę wskazać podobieństwa i różnice zachodzące w tym temacie. Kształcenie i wychowanie jest jednym z ważniejszych elementów przygotowania młodych ludzi do życia w zjednoczonej Europie.

ROZDZIAŁ I

1. Integracja europejska

W dobie aktualnych przemian społecznych, politycznych, kulturowych zmienia się spojrzenie na człowieka. Europa od wielu wieków jest kolebką humanizmu, oświecenia i liberalizmu - to pozytywne cechy. Negatywne to kolonializm, totalitaryzm, inkwizycja.

Obecnie Europa przeżywa okres tendencji zjednoczeniowych, daje to szansę podniesienia poziomu edukacji, kultury, gospodarki. Ponad to umożliwia zniesienie różnic i antagonizmów między narodami. Tendencje te wyrównują braki w zakresie oświaty w krajach słabiej rozwiniętych, zwiększają tolerancję na odmienność oraz co najważniejsze lepsze porozumienie między ludźmi.

Słowo „europejski” oznacza coś lepszego i bardziej nowoczesnego. Przymiotnik ten sugeruje wartości humanistyczne takie jak: tolerancja, dialog, pokój. Istniało wiele pomysłów jednoczenia, lecz Unia Europejska okazała się najtrwalszym i najlepszym rozwiązaniem.

Wspólnota powinna dążyć do:

• rozwoju europejskiego wymiaru edukacji, między innymi poprzez nauczanie i rozpowszechnianie języków krajów członkowskich,

• popieranie wymianę studentów i nauczycieli, między innymi poprzez uznawanie uczelnianych dyplomów,

• rozwijanie współpracy między instytucjami oświatowymi,

• popieranie wymiany młodzieży i społecznych instruktorów edukacyjnych,

• popieranie rozwoju kształcenia zaocznego,

• wspieranie wymiany doświadczeń państw członkowskich w zakresie oświaty.

W czerwcu 1984 roku ministrowie państw członkowskich zawarli porozumienie aby ułatwić:

• mobilność studentów i nauczycieli,

• edukację z zakresu bieżących spraw europejskich,

• przejście z życia szkolnego do życia zawodowego,

• edukację niepełnosprawnych,

• kampanię promującą umiejętność czytania i pisania,

• wprowadzanie nowych technologii informatycznych.

Wtedy to Wspólnota utworzyła Uniwersytet Europejski we Florencji 1976r. Prowadzone są tam studia podyplomowe w zakresie historii i cywilizacji, ekonomi, prawa oraz nauk społecznych i politycznych.

W 1980 roku rozpoczął działalność system informacyjny w dziedzinie oświaty Euridyce. Początkowo sieć ta była dostępna tylko dla władz edukacyjnych w krajach członkowskich a od roku 1982 udostępniono ją dla wszystkich zainteresowanych. Składa się ona z bazy danych (komputerowej) i zawiera masę informacji o rozwoju edukacyjnym.

W 1989 roku Rada Europejska ustaliła minimum standardu jakiemu winny odpowiadać programy telewizyjne takie by mogły być rozpowszechniane we Wspólnocie Europejskiej. Ponad to ustaliła limit czasowy reklam i upoważniła rząd do wydawania zakazów rozpowszechniania programów szkodliwych moralnie.

W latach 198o-1991 Wspólnota Europejska podjęła szereg programów, których celem jest szerzenie edukacji. Są to :

• PETRA - szkolenie młodzieży

• FORCE - szkolenia dorosłych

• EUROTCHNET - szkolenie zawodowe

• ORION - wymiana nauczycieli

• TEMPUS - szkolenia kadr z krajów Europy Środkowej

• YES - wymiana młodych pracowników

• LINQUA - program ten finansuje stypendia, promuje materiały do języków obcych

• ERASMUS - jest to system finansowy i prawny do spraw mobilności studentów

• COMETT - jego celem jest pobudzanie i umacnianie współpracy między uniwersytetami

• EUROPEJSKA FUNDACJA NA RZECZ KSZTAŁCENIA - głównym celem tej fundacji jest udzielanie pomocy państwom Europy Środkowo- Wschodniej w rozwoju oświaty zawodowej.

W 1994 roku działalność rozpoczął działalność program LEONARDO DA VINCI. Przejął on działalność niektórych dotychczasowych programów Unii Europejskiej w dziedzinie oświaty (w tym FORRCE, IRYS, COMETT, PETRA). Głównym celem jest wspieranie kształcenia zawodowego szczególnie poprzez promowanie projektów pilotażowych, wymianę i udzielanie staży dla kadry, prowadzenie badań w zakresie szkolenia zawodowego.

W 1995 roku rozpoczął działalność program SOCRATES. Jego celem jest promowanie współpracy między wyższymi uczelniami, wspieranie nauki języków obcych, fundowanie stypendium dla studentów.

2. Problemy wychowawcze i społeczne a integracja europejska

Każdy kraj w świecie boryka się z problemami wychowawczymi i społecznymi. Kraje zrzeszone w Unii Europejskiej również. Istotą tego zagadnienia jest rozwiązywanie tych problemów, które nasilają się coraz bardziej. Do tych problemów należy zaliczyć:

• narkomania,

• czyny przestępcze,

• bieda.

Istnieją pewne zagrożenia w utrzymaniu tożsamości kulturowej krajów Unii Europejskiej, oraz atrakcyjności tych krajów. Popularnością cieszą się reklamowane przez środki medialne wzory zachowań, wartości, dobra materialne i kulturowe. Związane jest to ze zmianami społeczno ekonomicznymi na świecie. Młodzież chce dorównać młodzieży z krajów bardziej rozwiniętych, a to stanowi problem wychowawczy i społeczny w naszym i nie tylko naszym kraju. Na szczególną uwagę ludzi odpowiedzialnych za wychowanie młodzieży zasługuje problem dotyczący kultury oraz kontaktów społecznych.

Innym problemem wychowawczym jest pojawienie się tendencji nacjonalistycznych w jednoczącej się Europie. Nacjonalizm bywa czasami tylko przykrywką dla zjawisk patologicznych. Należą do nich między innymi agresja wobec innych nacji, przestępczość. Najbardziej znaną grupą nacjonalistyczną jest subkultura skinów. Młodzi ludzie należący do tej grupy często popełniają czyny przestępcze:

• podpalenia

• rozboje

• czasami zabójstwa ludzi „odmiennych”.

Młodzież tej subkultury często uczestniczą w akcjach politycznych, nie chcą aby Europa jednoczyła się np. palą flagę Wspólnoty Europejskiej.

Inne problemy związane z upodobnianiem się do krajów rozwiniętych to:

1. powszechna akceptacja ludzi bogatych. To sukces finansowy staje się miarą wartości człowieka. Ma to dwie strony: jedna to motywuje to innych do działania (wytężonej pracy, zdobywania wykształcenia) z drugiej zaś zwiększa ilość przestępstw a także prowadzi do osamotnienia.

2. bezrobocie jest nieodłączną częścią kultury pieniądza

3. moralność - zauważa się niekorzystny wpływ na młodzież, która stara się pozyskać dobra materialne w sposób niezgodny z prawem.

4. rozluźnianie więzów społecznych, ludzie komunikują się ze sobą poprzez sieć internetową są to kontakty zazwyczaj pozbawione emocjonalnego zabarwienia i są nietrwałe.

5. wiele osób cierpi na nerwice i stany depresyjne, czasami prowadzi to do alkoholizmu, lekomanii, narkomanii.

6. etyka - w ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania problemem wartości i norm postępowania.

7. przestrzeganie praw człowieka to centralny problem naszych czasów. Jest to problem społeczny, polityczny i prawny. Prawa człowieka chronione są przez Międzynarodową Federację Praw Człowieka i Komitety Helsińskie. Prawa człowieka to dokument, który zobowiązani są przestrzegać wszystkie kraje Unii Europejskiej i kraje kandydujące. Jest to trudne w wykonaniu, ponieważ poszanowanie praw innych wymaga od ludzi odpowiedzialności oraz zrezygnowania ze swoich dotychczasowych uprawnień.

Pedagogika integracji to nowy dział pedagogiki, który zajmuje się wskazaniem planowania celów wychowawczych i oświatowych. Pedagogika ta zwraca uwagę na kształtowanie poczucia odpowiedzialności za nie tylko swoje działanie, ale i za losy innych ludzi. Istotą wychowania ma być tolerancja, która czasami mylnie określa obojętność. Należy więc przebudować instytucje poprawcze, dostosować przepisy. Ważne jest zwiększenie nakładów finansowych na oświatę, kulturę itp. Przede wszystkim jednak należy dokonać zmiany w świadomości ludzi pracującej z młodzieżą.

Jednocześnie należy zachować tożsamość kulturową własnego kraju oraz powinno się dbać o poszanowanie i wychowanie dzieci młodzieży ducha akceptacji rodzinnej tj. kultury, języka, obyczajów i sztuki.

ROZDZIAŁ II

Organizacja kształcenia zawiera wiele składników. W skład, które wchodzą między innymi:

• data rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego,

• data rozpoczęcia i zakończenia ferii,

• czas trwania obowiązku szkolnego,

• etapy kształcenia,

• skład osobowy klas,

• programy i treści kształcenia,

• rozkład materiału,

• kontrolę programów,

• i wiele innych.

W swojej pracy wybrałam te zagadnienia, które uważam za ważne w wychowaniu i kształceniu w szkole podstawowej.

1. Czas trwania obowiązku szkolnego

W większości krajów Unii Europejskiej obowiązek szkolny rozpoczyna się w wieku 6 lat i kończy się około 16 roku życia. W kilku krajach jest zupełnie inaczej:

• od 4 roku życia szkoła jest obowiązkowa w Luksemburgu i Irlandii Północnej

• od 5 roku życia szkoła jest obowiązkowa w Holandii, Wielkiej Brytanii

• w Grecji obowiązek szkolny rozpoczyna się w wieku 5,5 lat

• w Danii zaś szkoła jest obowiązkowa w wieku 7 lat.

Obowiązek szkolny trwa więc 9 lub 11 lat. Najkrótszy jest on we Włoszech i Hiszpanii trwa 8 lat , a w Belgii, Niemczech, Irlandii i Holandii trwa 11 lat.

Czas trwania obowiązku szkolnego jest przedmiotem dyskusji w wielu krajach Unii Europejskiej. Ogólne tendencje proponowanych zmian zmierzają do wydłużenia czasu trwania obowiązku szkolnego.

2. Etapy nauki szkolnej

W większości krajów członkowskich można wyróżnić trzy szczeble nauczania w systemie szkolnym: przedszkolny, podstawowy, średni. Organizacja tego podziału nauki szkolnej jest różna w poszczególnych systemach dzieci w tym samym wieku mogą znajdować się na różnych etapach nauki szkolnej.

W krajach Unii Europejskiej występują trzy modele organizacji roku szkolnego. Pierwszy charakteryzuje się podziałem kariery szkolnej między 1 i 18 rokiem życia na dwa wyraźnie rozgraniczone etapy: poziom podstawowy i średni. Drugi model zawiera również dwa zasadnicze etapy, lecz charakteryzuje się początkowo strukturą jednolitą, obejmującą okres kształcenia podstawowego, po którym następuje kształcenie średnie na wyższym poziomie. Trzeci model składa się z trzech etapów w karierze szkolnej ucznia między 1 i 18 rokiem życia. Pierwszym etapem jest kształcenie przedszkolne, drugim kształcenie obowiązkowe w jednolitej strukturze organizacyjnej, trzecim zaś kształcenie średnie wyższe.

TABELA 1 Etapy nauki szkolnej

	Edukacja przedszkolna	Kształcenie podstawowe lub struktura jednolita	Kształcenie średnie
Austria		6-10	10-15
Belgia	2,5-6	6-12	12-
Dania	5-7	7-16
Finlandia	6-7	7-16
Francja	2-6	6-11	11-16
Grecja	3,5-5,5	5,5-12	12-15
Hiszpania	0-6	6-12	12-16
Holandia	4-5	5-12	12-16
Islandia	1-6	6-16
Luksemburg	4-6	6-12	12-15
Portugalia	3-6	6-15
Niemcy		6-10	10-
Szwecja		7-16
Wielka Brytania	3-5	5-11	11-16
Włochy	3-6	6-11	11-15

Źródło: Euridyce

Tabela ta przedstawia podstawowe szczeble nauki szkolnej. Zawiera wyłącznie struktury podlegające systemowi edukacji, które finansowane są całkowicie lub częściowo przez ministerstwa edukacji.

3. Skład osobowy klas

Wskazówki co do składu klas dostarczają informacji na temat zróżnicowanie grup uczniowskich. Uwzględnianie się różnice indywidualne w procesie nabywania kompetencji może wyrażać się w tworzeniu grup uczniowskich wewnątrz klasy zgodnie z poziomem albo poza obrębem danej klasy wtedy gdy trzeba opiekować się uczniami mającymi trudności w klasach specjalnych.

Belgia - program nie zawiera propozycji organizacji i struktury klasy. Zalecana jest elastyczność, która umożliwia zróżnicowanie. To szkoła ma podjąć działania, aby złagodzić lub usunąć niektóre negatywne skutki nauczania podającego i zbiorowego. Zalecane jest tworzenie zespołów nauczycieli, którzy odpowiadać będą wspólnie za pracę z dziećmi.

Dania - przepisy prawne przewidują, że szkoła dzieli się na klasy stosowane do liczby uczniów.

Niemcy - klasy tworzy się zgodnie ze standardami ustalającymi przez właściwe ministerstwo edukacji. Zajęcia wyrównawcze organizuje się w małych grupach.

Grecja - zajęcia wyrównawcze przewidziane są dla pierwszego i drugiego nauczania.

Hiszpania - uczniowie są łączeni w grupy mieszane, co sprzyja współpracy a jednocześnie nie dopuszcza do dyskryminacji.

Francja - regulacja prawna umożliwia wielorakie rodzaje przegrupowań: podział według wieku, jeden nauczyciel odpowiedzialny a klasę, jeden nauczyciel odpowiedzialny za cykl nauczania w tym samym lub różnym wieku, grupy są otwarte.

Włochy - ministerstwo zaleca nie grupować uczniów według poziomu i pochodzenia społecznego, zaleca zaś tworzyć grupy wywodzące się z jednego przedszkola. Jeden nauczyciel może prowadzić zajęcia pochodzące z różnych klas, zajęcia dydaktyczne odbywają się w klasach otwartych.

Portugalia - pierwszy cykl oparty jest na kryterium psychopedagogicznym, drugi zaś tworzy rada pedagogiczna.

Luksemburg - wytyczne ministerstwa edukacji zawierają wskazówki na temat organizacji klas oraz relacji nauczyciel - uczeń.

Holandia - skład klasy oparty jest na planie pracy szkoły.

Wielka Brytania - regulacje prawne nie dostarczają wskazówek dotyczących określonych etapów kształcenia.

Austria - klasy tworzy się według wieku jednak program wprowadza zasady indywidualizacji i różnicowania, uwzględnia się wtedy poziomy uzdolnień i społeczno - kulturowe dzieci.

Finlandia - nie ma oficjalnych wytycznych do składu klas, takie decyzje podejmowane są w szkołach a kryterium to wiek dzieci.

Szwecja - dyrektor szkoły podejmuje decyzje o podziale uczniów na klasy.

Islandia - jedynym kryterium jest wiek uczniów, między 6 a 12 rokiem życia tworzy się grupy pod względem uzdolnień i potrzeb uczniów.

4. Programy i treści kształcenia.

Niektóre kraje Unii Europejskiej poprzez termin „program edukacyjny” oznacza plan określonych działań edukacyjnych. Dokumentami tymi mogą być między innymi:

• teksty ustaw,

• dekrety prezydenckie,

• podręczniki szkolne.

Pośrednie miejsce przypada zarządzeniom ministerialnym i planom nauczania. W niektórych krajach poprzez „plan edukacyjny” rozumie się ogół zajęć lub ogół planowanych działań na potrzeby kształcenia. Zawiera on cele nauczania, treści, metody, oraz wskazówki dotyczące kształcenia nauczycieli.

Za przygotowanie programów mogą być odpowiedzialne różne szczeble władzy. Pierwszy szczebel to ministerstwo, które wyznacza główne kierunki, zasady lub kryteria koncepcji programów. Drugi szczebel odpowiedzialny jest za opracowanie właściwych programów. W niektórych krajach, w których oficjalne dyrektywy skupiają się na ustalaniu zakładanych celów, odpowiedzialności za określenie środków służących realizacji tych celów:

• organizacja treści

• materiał dydaktyczny

• łączenie z wyborem podręczników

• metody nauczania

spoczywa na szkołach i nauczycielach.

Wykaz przedmiotów nauczania w krajach Unii Europejskich jest ustalany na szczeblu centralnym. W zależności od kraju wymiar godzin dla każdego przedmiotu jest podawany w stosunku rocznym lub tygodniowym jako liczba lekcji w tygodniu lub porcja czasu tygodniowego przewidzianego na lekcje. Wymiar czasu może być obligatoryjny lub zalecany i może podlegać modyfikacjom.

W niektórych krajach regulacje prawne przewidują czas na specjalne formy nauczania:

• metodę wspomagania rozwoju ( Belgia, Francja, Niemcy)

• metodę projektów ( Portugalia)

• przedmioty proponowane jako opcję (Dania, Hiszpania, Luksemburg)

• zajęcia pod kierunkiem (Luksemburg)

Cele edukacyjne często zdefiniowane są z różnym stopniem dokładności. Istnieją trzy formy wyznaczania celów:

1. wyznaczanie celów ogólnych

2. określanie celów minimalnych (trzeba je realizować do końca roku szkolnego w określonej klasie lub kilkuletnim cyklu nauczania)

3. wyznaczanie celów operacyjnych (występują bezpośrednio w okresie kształcenia)

Poniższa tabela przedstawia ogólny przegląd władz centralnych i lokalnych, w których zapadają decyzje dotyczące programów nauczania (ministerstwo - szczebel narodowy lub regionalny, decydenci lokalni - szkoły, nauczyciele)

TABELA 2 Przegląd ogólny instancji decydujących o aspektach programów

Kraje	Wykaz przedmiotów	Kompetencje minimalne	Narzędzia ewaluacji	Przedmioty licz. godz.	Metody	Podręczniki
Belgia	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Dania	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Niemcy	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Wybrane przez szkoły z listy zatwierdzonej przez ministerstwo
Grecja	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo
Hiszpania	Ministerstwo	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Francja	Ministerstwo	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Włochy	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni
Luksemburg	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni
Holandia	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Wielka Brytania	Ministerstwo	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Austria	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni
Finlandia	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Szwecja	Ministerstwo	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Decydenci lokalni
Islandia	Ministerstwo	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Ministerstwo	Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni
Portugalia	Ministerstwo	Ministerstwo	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni	Ministerstwo Decydenci lokalni	Decydenci lokalni

Opracowywanie programów

Ten podrozdział pokazuje jakie treści programowe są realizowane w poszczególnych krajach i jaki jest zakres obowiązywania dyrektyw.

Belgia - każda władza organizująca szkolnictwo subwencjonowane ma swobodę w zakresie opracowywania programów, lecz stanowią one wspólny układ odniesienia i muszą być zaakceptowane przez ministra. Władze te muszą przestrzegać programu i wyznaczonego minimalnego wymiaru zajęć oraz dysponować środkami dydaktycznymi i odpowiednim wyposażeniem szkolnym.

Dania - cele kształcenia poszczególnych przedmiotów i przedmioty obowiązkowe są wyznaczone przez ministerstwo. Również ministerstwo wskazuje jakie dziedziny wiedzy są najważniejsze i jakie umiejętności musi pozyskać uczeń. Szkoła może zgłosić własne propozycje programowe na radzie municypalnej.

Niemcy - szkoły prywatne nie muszą ściśle przestrzegać programów szkół państwowych. Treści programowe zawierają: ustalenie przedmiotów, formułowanie kierunków.

Grecja - program opracowany przez Doradców z Instytutu Pedagogicznego zawiera listę przedmiotów nauczania, określają czas na poszczególne przedmioty oraz redagują podręczniki. Szkoły prywatne zobowiązane są do realizacji programu szkół państwowych a każda zmiana musi mieć akceptację ministra edukacji.

Hiszpania - program kształcenia zawiera:

• cele i wymiar czasu na poszczególne przedmioty,

• metody nauczania,

• kryteria ewaluacji dla każdego przedmiotu,

• jakie umiejętności powinien posiadać uczeń po zakończeniu danego materiału,

• wartości moralne.

Wytyczne te obowiązują wszystkie szkoły.

Francja - treści programowe są zawarte w dokumencie „Programy i instrukcje” uzupełnionym dokumentem „Cykle w szkole podstawowej”. Zawierają one kompetencje jakie powinien zdobywać uczeń w ramach każdego cyklu kształcenia. Kompetencje te podzielone zostały na trzy rodzaje:

1. przekrojowe - odnoszą się do postaw, podstawowych pojęć związanych z czasem i przestrzenią,

2. językowe,

3. przedmiotowe.

Szkoły prywatne realizują ten sam program nauczania.

Włochy - program nauczania jest aktualizowany na podstawie raportów przedstawianych ministrowi edukacji. Szkoły prywatne uznawane oficjalnie muszą realizować program kształcenia szkoły publicznej.

Luksemburg - szkoły prywatne muszą realizować program szkół publicznych. Jest on przygotowywany przez ministerialne zespoły, które składają się z nauczycieli i przedstawiciela inspektoratu.

Holandia - szkolny plan pracy zawiera:

• cele nauczania i rozwoju szkoły,

• dziedziny nauczania,

• zakres przedmiotów,

• procedury pracy,

• materiał dydaktyczny.

Duża autonomia jest przywilejem nie tylko szkół prywatnych ale i publicznych.

Portugalia - treści programowe zawierają: wytyczne, cele ogólne, cele dla każdego przedmiotu oraz sugestie co do realizacji. Szkoły prywatne mają całkowitą swobodę w zakresie metod i materiału, przedmiotów i treści programowych oraz wydawania świadectw.

Wielka Brytania - program nauczania zwany „National Curriculum” zawiera:

• tematy, które powinny stać się przedmiotem nauczania,

• cele,

• przedmioty,

• umiejętności,

• procesy nauczania,

• narzędzia ewaluacji.

Szkoły publiczne i prywatne mają dużą swobodę co do ustalania liczby godzin dla każdego przedmiotu, metod nauczania, materiału dydaktycznego.

Austria - treści programowe zawierają: cele ogólne i szczegółowe, ogólne zasady dydaktyczne, liczbę godzin nauczania dla poszczególnych przedmiotów, cele wychowania i nauczania, treści przedmiotowe oraz zasady dydaktyczne. Szkoły prywatne posiadają równorzędny status ze szkołami publicznymi.

Finlandia - program krajowy zawiera następujące wytyczne:

• cele ogólne nauczania i wychowania,

• przygotowanie programu lokalnego,

• zajęcia wyrównawcze,

• ocenianie uczniów i sporządzanie raportów,

• problemy interdyscyplinarne,

• orientacje uczniów,

• cele i podstawowe treści przedmiotów.

Szkolnictwo prywatne w Finlandii nie występuje.

Szwecja - cele i treści programowe oraz sposób zarządzania szkolnictwem został zawarty w nowym systemie. Reforma pociągnęła za sobą również zmiany podręcznikowe, system oceniania, wymiar godzin. Szkoły prywatne nauczają według programów szkół publicznych, nad tym czuwa Krajowa Agencja Edukacji.

Islandia - przewodnik programu narodowego zawiera :

• ogólne cele kształcenia,

• cele poszczególnych przedmiotów,

• podstawowe wytyczne co do kształcenia,

• środowiska szkolne,

• ewaluację działalności edukacyjnej.

Ponad to zawiera również szereg wyjaśnień, instrukcji i propozycji odnoszących się do działalności szkolnej. Przewodnik ten odnosi się zarówno dla szkół publicznych jak i prywatnych.

Przedmioty nauczania

W programach wszystkich krajach Unii Europejskiej występują następujące zajęcia: język ojczysty, matematyka zajęcia ręczne i artystyczne, wychowanie fizyczne. Nazewnictwo pojawia się różne w przedmiotach takich jak : geografia, historia, przyroda. Raz występują jako tradycyjne, kiedy indziej w połączeniu z innymi przedmiotami np. nauka o środowisku, nauka o otoczeniu. Tradycyjne nazewnictwo funkcjonuje w Grecji, Luksemburgu. Następujące kraje poszerzają o przedmioty nauczania takie jak:

• Belgia - bezpieczeństwo drogowe, edukacja obywatelska,

• Grecja - edukacja społeczna i polityczna,

• Portugalia - edukacja do otoczenia szkolnego,

• Francja - edukacja obywatelska,

• Holandia - edukacja obywatelska, zdrowotna, bezpieczeństwo drogowe,

Edukacja wielokulturowa i wymiar europejski są często zintegrowane z tradycyjnymi przedmiotami np. w Hiszpanii, w Niemczech pojawiają się na zajęciach interdyscyplinarnych oraz na wybranych przedmiotach.

W wielu krajach programy i oficjalne wytyczne pozostawiają nauczycielowi lub szkole swobodę w podziale czasu na poszczególne przedmioty. W innych zaś programy określają godziny poszczególnych przedmiotów, dostarczają danych porównawczych, umożliwiających ukazanie rangi, jaką przypisuje się tam poszczególnym przedmiotom.

5. Cele społeczno-emocjonalne

Kraje Unii Europejskiej w swoich programach cele społeczno-emocjonalne wymieniają w sposób bardzo ogólny. W większość krajów Unii cele te dotyczą głównie rozwoju osobowości ucznia i relacji interpersonalnych. W niektórych zaś rozwija się kwestie integracji międzynarodowej, poszanowania środowiska oraz do przygotowania do odpowiedzialności w dorosłym życiu. Przedstawię teraz główne cele społeczno-emocjonalne jakie są zawarte w programach nauczania w poszczególnych krajach Unii Europejskiej.

Belgia uczy:

• odpowiedzialności,

• współpracy,

• rozwija równowagę emocjonalną,

• rozwija socjalizację,

• stawia na wszechstronny rozwój jednostki,

• kształtuje poszanowanie wartości demokratycznych,

• otwartość na świat - w sferze zachowań.

Dania kształci:

• rozwijanie wyobraźni,

• motywowanie do nauki,

• „wyrabianie” ufności,

• uczy aktywnego uczestnictwa w życiu,

• kształtowanie świadomości praw i obowiązków,

• uczy rozumienia innych kultur,

• uczy poszanowania środowiska.

Niemcy uczą:

• poszanowanie zasady równości szans,

• zdobywanie umiejętności samodzielnego myślenia, uczenia się i pracy,

• przygotowanie do życia w społeczeństwie,

• nauczanie grzeczności, zrozumienia, tolerancji, odpowiedzialności.

Grecja przyswojenie wartości:

• moralnych,

• religijnych,

• humanitarnych,

• narodowych.

Hiszpania kształtuje:

• autonomię,

• zmysł i inicjatywę,

• solidarność,

• poszanowanie różnić.

Francja głównie kładzie nacisk na:

• kształtowanie osobowości,

• autonomię,

• przygotowanie do życia w społeczeństwie.

Włochy:

• kształtują inicjatywę, autonomię, odpowiedzialność,

• uczą tolerancji,

• uwrażliwiają na problemy zdrowia i higieny,

• uczy poszanowania środowiska naturalnego,

• rozwija refleksję nad współpracą międzynarodową,

• kształtuje realia europejskie i procesy integracyjne.

Luksemburg uczy:

• tolerancji,

• uczciwości szczerości,

• wiarę w siebie,

• wytrwałości w wysiłku.

Holandia kształtuje:

• rozwój emocjonalny,

• rozwój kreatywności

• rozwój intelektualny,

• zdolności społeczne, kulturalne, fizyczne,

• rozwój w społeczeństwie wielokulturowym.

Portugalia kształtuje:

• dojrzałość fizyczną,

• dojrzałość społeczno-emocjonalną,

• rozwój pozytywnych postaw do współżycia w grupie.

Wielka Brytania kładzie nacisk na:

• znaczenie rozwoju duchowego, moralnego i kulturalnego,

• przygotowanie do odpowiedzialności w dorosłym życiu,

• edukację do wzajemnego zrozumienia,

• rozwój indywidualny i społeczny.

Austria:

• kształtuje zachowania społeczne,

• uczy współpracy,

• rozwija wiarę w siebie,

• uczy tolerancji.

Finlandia :

• wszechstronnie rozwija osobowość uczniów,

• uczy współpracy, szacunku, dbania o siebie i środowiska,

• zachęca do ustawicznego rozwoju, tolerancji, otwartości.

Szwecja:

• rozwija pragnienie uczenia się,

• uczy samodzielności i pracy zespołowej,

• rozwija bogaty i różnorodny język.

Islandia :

• uczy przygotowania do życia i pracy,

• promuje otwartość, tolerancję,

• daje podstawy samodzielnego myślenia.

6. Kontrola programów szkolnych.

Kontrola realizacji programów szkolnych może odbywać się na różnych szczeblach władzy.

1. - nauczyciel lub władze lokalne odpowiedzialne za zarządzanie szkołą.

2. - kompetencja zespołu inspektorów narodowych, regionalnych, okręgowych.

3. - ewaluacja narodowa np. w końcu każdego cyklu lub na początku.

W krajach Unii Europejskiej zdobyte informacje na III szczeblu narodowym służą do uruchamiania mechanizmów pilotażowych w systemie edukacji.

7. Ewaluacja, promowanie, certyfikacja.

Ewaluacja - we wszystkich krajach Unii Europejskiej na szczeblu lokalnym ciągłą ewaluację przeprowadza nauczyciel - wychowawca lub zespół pedagogiczny. Niektóre kraje stosują ocenę uzupełniającą „zewnętrzną”.

Promowanie - w niektórych krajach Unii Europejskiej jest automatyczne (Dania, Grecja) w innych zaś uczniowie mający problemy z nauka mogą powtarzać klasę (Luksemburg).

Rozdział III

1. Organizacja roku szkolnego w Polsce.

W dniu 7 września 1991r. ukazała się ustawa o systemie oświaty (jest to tekst jednolity), a w dniu 8 stycznia 1999r. weszła w życie ustawa zawierająca przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego.

Dziecko od 3 roku życia może zacząć uczęszczać do przedszkola. W wieku 6 lat dziecko ma prawo do rocznego przygotowania przedszkolnego. Następnie uczeń rozpoczyna naukę w szkole podstawowej i obejmuje ona 6 klas. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczeń rozpoczyna naukę w gimnazjum, nauka trwa tu trzy lata. Na koniec nauki na poziomie gimnazjalnym uczeń musi przystąpić do egzaminu jest to warunkiem ukończenia tego etapu nauki. Wyniki jakie uzyska uczeń umożliwi mu podjęcie dalszej nauki w wybranej szkole średniej. Skład osobowy klas ustala dyrektor szkoły o zatwierdza organ prowadzący.

Minister Edukacji Narodowej określa rozporządzenia dotyczące:

• warunków przyjmowania uczniów do szkół

• ogólne przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny

Ponad to ustala:

• ramowe plany nauczania,

• minimum programowe wychowania i nauczania

• zestaw podręczników szkolnych

• zasady klasyfikacji, promowania

• organizację roku szkolnego.

Rok szkolny rozpoczyna się z dniem 1 września a kończy 31 sierpnia.

Nadzór pedagogiczny szkoły prowadzony jest przez kuratora.

Promocja w Polsce nie jest automatyczna, decydują o niej nauczyciel prowadzący dany przedmiot i Rada Pedagogiczna. Każdy uczeń po ukończeniu klasy dostaje świadectwo jej ukończenia.

2. Polska a integracja Europejska.

Z nadejściem nowej epoki dla krajów Europejskich budzą się nowe nadzieje i obawy, ponieważ Europa jest pełna kontrastów politycznych, kulturowych i ekonomicznych. W Polsce wielu obywateli nie wie jakie znaczenie ma przyłączenie naszego kraju do Unii Europejskiej. Wśród Polaków są entuzjaści i wrogowie tego przyłączenia.

Entuzjaści poszukują w Unii Europejskiej „ziemi obiecanej”, uważają, że Unia wyrówna status materialny społeczeństwa. Sceptycznie nastawieni uważają, że model państwa opiekuńczego przetrwa w warunkach polityki rynkowej.

W Maastricht w dniu 7 lutego 1992 roku podpisano „Traktat o Unii Europejskiej”. Główny nacisk w tym dokumencie położony został na wzmocnienie europejskiego wymiaru edukacji. Postanowiono, że będzie się tworzyć wspólnotowe programy nauczania, wychowania oraz kształcenia nie tylko dzieci, ale i nauczycieli. Te inicjatywy europejskie powinny się opierać na wzajemnej wymianie doświadczeń oraz prowadzić do rozszerzenia kontaktów międzynarodowych. Polska jako kraj kandydujący może i uczestniczy w promowaniu edukacji europejskiej.

Od maja 1995 roku funkcjonuje w Polsce program dla nauczycieli KREATOR, który działa pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Głównym celem tego programu jest dostosowanie polskiej edukacji do standardów europejskich takich jak :

• planowanie, organizowanie, ocenianie własnego uczenia się;

• skuteczne komunikowanie się w różnych sytuacjach;

• efektywne współdziałanie w zespole;

• twórcze rozwiązywanie problemów

Edukacja europejska jest realizowana pod patronatem nie tylko Unii Europejskiej ale i polskiego rządu. W Polsce realizowanych jest wiele programów autorskich, które dostosowane są do zreformowanej szkoły. Głównym ich zadaniem jest rozwijanie świadomości europejskiej. W programie nauczanie nie ma przedmiotu edukacja europejska, lecz treści z nim związane przekazywane są w tzw. ścieżkach edukacyjnych.

Dostrzega się trzy wymiary relacji edukacji i procesów integracji. Są to:

• edukacja „dla Europy” jej celem jest przygotowanie do zadań politycznych, społecznych i zawodowych oraz dla wartości takich jak tolerancja, humanizm, demokracja;

• edukacja „o Europie” jej celem jest uświadomienie ludziom istnienia zróżnicowanych kultur europejskich;

• edukacja „przez Europę” jej celem jest zdobywanie indywidualnego doświadczenia poprzez między innymi wymianę szkolną, turystykę.

W Polsce istnieje wielu przeciwników kształcenia w szkole tzw. „Europejczyka”. Uważają oni, że europejski globalizm, uniwersalizm, itp. stanowią zagrożenie dla wartości narodowych, które są naczelne wśród celów wychowania i zadań edukacyjnych.

W państwach Unii Europejskiej funkcjonują dwa modele edukacji:

1. opiera się na podejściu profesjonalnym. Promuje on autonomię edukacji oraz podział odpowiedzialności między instytucjami oświatowymi. W tym modelu nauczyciel jest nie tylko kompetentny ale i kreatywny. Posiada on następujące cechy: tolerancja, otwartość odpowiedzialność itp.

2. głównym celem tego modelu jest uzawodowienie, utylitaryzm czyli tak zwany model „biurokratyczno - menadżerski”. Oświatą rządzą prawa ekonomii, nauczyciel pełni rolę technika, który spełnia minimalne wymagania. Zajmuje się on nauczaniem kadry pod względem technicznym, poznawczym i moralnym.

W wielu krajach Unii Europejskich obecne są te dwa modele edukacji a różnica polega na przewadze cech któregoś z nich.

3. Podobieństwa i różnice

Polska posiada wiele podobieństw i różnić z organizacji roku szkolnego z krajami Unii Europejskiej. Tabela poniżej zawiera wybrane elementy i kraje w, których zachodzą te zbieżności.

TABELA podobieństwa i różnice kształcenia podstawowego zachodzące między Polską a krajami Unii Europejskiej

	PODOBIEŃSTWA	RÓŻNICE
Czas trwania obowiązku szkolnego		Wielka Brytania, Dania, Grecja, ponad to w większości krajów nauka obowiązkowa kończy się w 16 r. życia
Etapy nauki szkolnej		Wszystkie kraje Unii Europejskiej
Skład osobowy klasy	Pozostałe kraje Unii Europejskiej	Portugalia
Program i treści kształcenia		Niemcy, Holandia, Finlandia, Belgia, Grecja Luksemburg
Kontrola programów szkolnych	W większości krajów przeprowadzana jest inspekcja w szkołach	Finlandia, Szwecja, Islandia.
Promocja	Belgia, Niemcy, Francja, Włochy, Holandia, Austria, Finlandia	Pozostałe kraje Unii Europejskiej
Certyfikacja		Niemcy, Hiszpania, Francja, Luksemburg, Holandia, Wielka Brytania, Austria, Szwecja.

Opracowanie własne.

Zakończenie

Rozpatrując wstąpienie Polski do Unii Europejskiej nie należy zwracać uwagi tylko na rozwijaniu europejskiej świadomości, uczeniu tolerancji, czy języków obcych. W naszej edukacji, która ma dążyć do europejskiej należy promować polskość, umacniać patriotyzm wśród młodzieży oraz wzmacniać pozytywne cechy i wartości narodowe.

Moja praca dyplomowa pokazuje, że kraje, które są członkami Unii Europejskiej nie wstydzą się swoich tradycji narodowych wręcz przeciwnie jest to eksponowane. Wiadomo, że trudno jest wypracować standardy w edukacji, lecz są takie dziedziny w których na pewno się uda.

Wnioski dotyczące tematu pracy:

1. Występują różnice w organizacji roku szkolnego w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, związane jest to z kulturą i historią poszczególnych krajów.

2. W Unii Europejskiej ważne jest uznawanie dyplomów uczelnianych i mobilność studentów.

3. W szkołach Wspólnoty ważne jest nie tylko kształcenie, ale i wychowanie młodego pokolenia.

4. Istotnym elementem kształcenia jest nauka języków obcych.

Bibliografia

1. Z. M. Doliwa - Klepacki; Edukacja Europejska; Lemida 2; Białystok 2001

2. EURYDICE

3. D. Leonard; Przewodnik po Unii Europejskiej;

4. Praca zbiorowa; Edukacja w perspektywie integracji Europy;

5. Ustawa o systemie oświaty z dnia 07.09.1991r. z późniejszymi zmianami

6. W. Weidenfeld, W. Wessels; Europa od A do Z; Wokół nas; Gliwice 2002

Z. M. Doliwa - Klepacki „ Integracja Europejska”

D. Leonard „Przewodnik po Unii Europejskiej”

A. Bulira, Aspekt europejski w poszukiwaniu optymalnego modelu polskiej edukacji,

2

---