Ćw. 6 22.11.2006

Grupy krwi

• system antygenów powierzchniowych występujących na krwince czerwonej, warunkowanych genami zajmującymi jedno miejsce w chromosomie tworzy układ grupowy krwi

• u człowieka występuje ponad 20 układów grupowych krwi, z których najbardziej poznane są układy AB0 i Rh

Podstawą do wyodrębnienia grupy krwi jest obecność na błonie komórkowej krwinki czerwonej substancji o właściwości antygenowych, tzw. aglutynogenów

• antygeny mają strukturę glikosfingolipidową: łańcuch oligosacharydowy + sfingozyna + kwas tłuszczowy + odpowiednia determinanta antygenowa

• w antygenie A - łańcuch oligosacharydowy ma przyłączoną N-acetylogalaktozoaminę

• antygen B - D-galaktozę

• „antygen 0” - nie ma determinanty antygenowej

Przyłączenie determinanty warunkują enzymy z grupy transferaz:

• N-acetylogalaktozoamino-transferaza i D-galaktozo-transferaza

• U osób z grupą krwi 0 występuje podobne białko enzymatyczne, ale jest nieaktywne

• Geny warunkujące występowanie antygenów grupowych AB0 kodują odpowiednie formy transferaz

Ponieważ krwinki czerwone mają na powierzchni antygen grupowy zlepiają się, czyli aglutynują w obecności komplementarnych przeciwciał skierowanych przeciwko nim.

Zasada ta jest wykorzystywana do rozpoznawania antygenów grupowych układu AB0 za pomocą przeciwciał zawartych w surowicach wzorcowych.

Układ grup krwi AB0

• oparty jest na 2 rodzajach izoantygenów glikolipidowych: A i B, które znajdują się na powierzchni krwinek czerwonych

• krew grupy A - na krwinkach jest antygen A

• krew grupy B - na krwinkach jest antygen B

• krew grupy AB - na krwinkach jest antygen AB

• krew grupy 0 - brak antygenu

Surowica krwi zawiera izoprzeciwciała, czyli izoaglutyniny skierowane przeciwko tym antygenom, których nie ma na własnych krwinkach:

• anty-A - aglutynuje krwinki z antygenem A

• anty-B - aglutynuje krwinki z antygenem B

Aglutynacja prawdziwa - zachodzi pod wpływem aglutynin, polega na trwałym zlepianiu się krwinek w grudki.

Pseudoaglutynacja - czyli aglutynacja pozorna, jest to agregacja krwinek przebiegająca bez udziału aglutynin, polega na układaniu się krwinek czerwonych w ruloniki,

jest nietrwała i można ją zlikwidować przez mieszanie.

Aglutynacja nieswoista - zachodzi gdy krew jest pobrana dawno lub zanieczyszczona drobnoustrojami.

Na błonie komórkowej krwinek czerwonych występują substancje o właściwościach antygenowych - aglutynogeny (A i B)

• w surowicy krwi - występują przeciwciała (izoaglutyniny i izohemolizyny) skierowane przeciwko tym spośród antygenów grupowych (A lub B), których nie ma na powierzchni krwinek czerwonych danego osobnika.

Grupa krwi	Antygeny grupowe (na powierzchni krwinek)	Izoaglutyniny
A	A	anty-B
B	B	anty-A
AB	AB	brak
0	0	anty-A i anty-B

Ćw.

• Na porcelanową płytkę nakrapiamy po kropli surowic wzorcowych (A, B, 0), zawierających przeciwciała, które połączą się z antygenami na krwinkach.

• Do przygotowanych surowic dodajemy kroplę badanej krwi, przenosząc ją z nakłutej opuszki palca szkiełkiem podstawowym;

za każdym razem używamy innego rogu szkiełka, którym możemy też rozprowadzać badaną krew w surowicy!

• Po 7 minutach obserwujemy, w których surowicach wzorcowych wystąpiło zjawisko aglutynacji krwinek czerwonych wywołane przez komplementarne do nich przeciwciała.

• Należy pamiętać, że przeciwciała α (anty-A) rozpoznają antygen A, przeciwciała β (anty-B) rozpoznają antygen B. Zgodnie z tą regułą ustalamy antygeny na powierzchni badanych krwinek czerwonych, a tym samym ustalamy grupę krwi.

Grupa krwi	Częstotliwość wyst. w Polsce (%)
A	39,5
B	20,3
AB	8,3
0	31,9

Czynnik Rh

• ten rodzaj antygenów odkryty został po raz pierwszy w krwi małpy Rhesus

• występuje u ok. 85% populacji ludzkiej

• układ ten jest warunkowany przez 3 pary genów D C i E, a osoby posiadające na krwinkach te antygeny, głównie antygen D, określa się jako Rh+

• osoby z grupą Rh- nie posiadają tego antygenu na krwinkach, jak również nie mają w surowicy przeciwciał anty-RH

Przeciwciała anty-RH powstają w wyniku kontaktu z antygenem:

• przez transfuzje

• podczas ciąży, gdy płód jest Rh+, a matka Rh-

Immunizacja, czyli kontakt np. przez transfuzję sprawia, że osoby z Rh-, którym przetoczono krew od osób z Rh+ wytwarzają przeciwciała w odpowiedzi na antygen D dostarczony podczas przetaczania krwi.

Konflikt serologiczny

• gdy matka jest Rh- a dziecko Rh+ (bo dominujący gen kodujący antygen D dostało od ojca), przy porodzie krwinki dziecka mogą dostać się do krwi matki i spowodują tam wytworzenie przeciwciał

• przy następnym dziecku przeciwciała z krwi matki przedostają się do dziecka przez łożysko, opłaszczają krwinki i dochodzi do ich hemolizy oraz żółtaczki hemolitycznej noworodków, a nawet śmierci.

• krwinki Rh+ płodu dostają się do krwi matki Rh- podczas porodu

• krew matki wytwarza przeciwciała przeciwko Rh

• w przypadku drugiej ciąży może dojść do konfliktu serologicznego i hemolizy krwinek czerwonych płodu

Środki zapobiegawcze

• nigdy nie robić kobiecie Rh- transfuzji niezgodnej pod względem czynnika Rh

• przed porodem lub do kilku godzin po porodzie lub poronieniu podać przeciwciała anty-D, które wyłapią krwinki dziecka i zapobiegną tworzeniu odporności immunologicznej przez matkę (wytwarzaniu przeciwciał)

Ćw.

Na płytkę po kropli antygenu D, dodać kroplę krwi z opuszka i wymieszać, umieścić w wilgotnej komorze na 30-40 minut.

Próba krzyżowa - przy łóżku chorego

• polega na mieszaniu surowicy biorcy z krwią dawcy

Ćw.

• na szkiełko z łezką w krople wody dodać kroplę krwi biorcy i rozmieszać, aby zaszła hemoliza (otrzymujemy pseudo-surowicę)

• dodać trochę cytrynianu i kroplę krwi dawcy

• obserwować czy zaszła aglutynacja

Transfuzja

• przetaczanie krwi pełnej, krwinek lub osocza do krwioobiegu

• metoda leczenia anemii lub w przypadkach utraty krwi

• zazwyczaj przetacza się krew biorąc pod uwagę zgodność grup krwi

• w przypadku niezgodności grup krwi u biorcy może dojść do wewnątrzustrojowej hemolizy i aglutynacji

Uniwersalni dawcy i uniwersalni biorcy

• Ludzie z grupą krwi AB nazywani są `uniwersalnymi biorcami', ponieważ nie mają w surowicy żadnych przeciwciał

• Nieliczne przeciwciała zawarte w przetaczanej surowicy krwi po transfuzji ulegną rozcieńczeniu w krwi AB i nie zniszczą jego krwinek

• Ludzie z grupą krwi 0 są nazywani `uniwersalnymi dawcami', ponieważ nie mają antygenów na krwinkach

• Teoretycznie ich krew można podać każdemu

Szpik kostny

• w życiu dorosłym wszystkie krwinki rozwijają się w szpiku

• komórki macierzyste - CD 34+ = stem cell

• stanowią poniżej 1% komórek szpiku

• są podobne do małych limfocytów

• dzielą się raz na 3-4 lata, 1 potomna pozostaje dalej komórka macierzystą, druga dalej się dzieli i daje początek innym liniom komórek

• wzrost tych komórek jest regulowany przez czynniki wzrostowe - ważna jest ich odpowiednia kombinacja

1

---