26.IV.2009
PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHU POSTAWY W UJĘCIU NEUROFIZYCZNYM
Zapewnia zdolność aktywnego przeciwstawiania sile grawitacji. Umożliwia wykonywanie wszelkich ruchów wbrew sile ciążenia, w tym sprawne poruszanie się charakterystyczne dla danego etapu rozwoju mechanizmy antygrawitacyjne.
Ponieważ dziecko staje się istotą antygrawitacyjną w pierwszym roku życia, można powiedzieć, że w tym okresie rozwija się stopniowo prawidłowy mechanizm odruchu postawy.
PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHU POSTAWY
Kontroluje postawę ciała, sprawuje tzw. kontrolę posturalną, w trakcie wykonywania różnych czynności ruchowych. Każdy wzorzec ruchowy posiada swój układ posturalny, z którego jest zapoczątkowany i prowadzony
Ruch powoduje zmianę środka ciężkości, aby uchronić się przed upadkiem konieczna jest ciągła zmiana napięcia mięśniowego.
Martin Purdon określił obrazowo chód jako „stały proces utraty i odzyskiwania równowagi”
Przystosowanie to odbywa się bez udziału świadomej kontroli - automatycznie
Umożliwia harmonijne, płynne, efektywne oraz ekonomiczne czynności ruchowe. W tym celu OUN nie aktywizuje pojedynczych mięśni czy nawet grup funkcjonalnych lecz właściwie zorganizowane, a przede wszystkim adekwatne do zmieniających się warunków, stale modyfikowane wzorce ruchowa
Zasady funkcjonowania prawidłowego mechanizmu odruchu postawy są jednakowe dla wszystkich ludzi, dlatego też zakres wykonywanych czynności ruchowych jest mniej więcej wspólny tzn. siadamy, kładziemy się, wstajemy, chodzimy, biegamy wg podobnych wzorców, ale czynności te wykonujemy w sposób indywidualny i charakterystyczny dla każdego z nas
wcześniej nabyte umiejętności są ciągle doskonale i stanowią bazę dla bardziej złożonych; jest to rozwój psychomotoryczny
MECHANIZMY ODRUCHU POSTAWY
Składają się z 3 elementów:
1. rozpięcie posturalne
2. prawidłowa organizacja unerwienia reciprokalnego (przeciwstawne)
3. prawidłowo skoordynowanych wzorców postyralnych i motorycznych
NAPIĘCIE POSTURALNE
musi być wystarczające aby pokonać siłę grawitacji, jednocześnie jednak niskie aby zachować zdolność poruszania się w sposób kontrolowany
należy je rozpatrywać w kategorii pojedynczych mięśni lub nawet grup funkcjonalnych, lecz w kontekście rozkładu napięcia charakterystycznego dla całych wzorców ruchowych
PRAWIDŁOWA ORGANIZACJA UNERWIENIA RECIPROKALNEGO
jest ono odpowiedzialne za prawidłowe wyhamowanie wzorów prymitywnych
steruje aktywnością agonistyczną, antagonistyczną, synergistyczną oraz stabilizacyjną
dzięki niemu możliwe są ruchy selektywne, prawidłowe ko-kontrakcje
przy prawidłowej kontroli reciplokalnej skurcz jest rozpoczynany przez grupę mięśni agonistycznych i przeprowadzany w stopniowym rozkurczu mięśni antagonistycznych
PRAWIDŁOWO SKOORDYNOWANE WZORCE POSTURALNE I MOTORYCZNE
w prawidłowym rozwoju wzorce prymitywne ustępują miejsca reakcjom równoważnym
współzawodnictwo wzorców oznacza czasową dominację jednych wzorców nad drugimi
procesy te przebiegają zależnie od tempa dojrzewania OUN
podstawą uczenia się jakiejkolwiek czynności ruchowej są prawidłowe doświadczenia sensomotoryczne, które opierają się na właściwym napięciu posturalnym tworzą 'bazę danych' w postaci doświadczeń sensomotorycznych
PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHU POSTAWY
PRAWIDŁOWY MECHANIZM ODRUCHY POSTAWY OBEJMUJE ZASADNICZO DWA TYPY REAKCJI
Reakcje nastawcze, zwane również reakcjami prostowania. Umożliwiają one prawidłowe ułożenie głowy w przestrzeni i prawidłowe 'wyrównanie posturalne' głowy i szyi z tułowiem oraz właściwe ułożenie obręczy i kończyn względem siebie. Dominują one w rozwoju od ok 6 miesiąca do 3 roku życia. Integrowane na poziomie mostu i śródmózgowia.
Reakcje równoważne są natomiast kompensacyjnymi wahaniami napięcia mięśniowego mającymi na celu przywrócenie równowagi w określonej pozycji. Są najwyżej rozwiniętą formą automatycznych wzorców ruchowym.
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY WG KONCEPCJI NEUROROZWOJOWEJ
Jest on wynikiem:
nie zaburzonej funkcji mózgu
prawidłowego rozwoju odruchu postawy
wariantowości i zmienności rozwoju ruchowego w wyniku dojrzewania OUN. Zmienność oznacza różną w czasie odpowiedź na ten sam bodziec. Wariantowość umiejętność wykonywania tej samej czynności w różny sposób w tym samym wielu rozwojowym
plastyczności mózgu -rozwojowej, pamięciowej i naprawczej
*prof. Kwolek- neurolog (dużo o plastyczności mózgu)
PLASTYCZNOŚĆ MÓZGU W ROZWOJU DZIECKA
pojęcie plastyczności mózgu wprowadził do Polski uczony Jerzy Konarski w 1948 roku. Komórki nerwowe cechują się pobudliwością, a u określonych układach neuronów powstają trwałe przekształcenia funkcjonalne w wyniku działania określonych bodźców lub ich kombinacji
te przekształcenia funkcjonalne zostały nazwane zmianami plastycznymi. Zdaniem Konarskiego podłożem plastyczności są morfotyczne zmiany synaptyczne
istotą plastyczności jest aktywacja genomu podczas pobudzania neuronu i synteza odpowiedniego białka, odpowiedzialnego za gotowość do zmian synaptycznych
Plastyczność rozwojowa mózgu
obejmuje zjawiska tworzenia i dojrzewania połączeń między neuronalnych w czasie rozwoju embrionalnego. Zjawiskiem charakterystycznym dla rozwoju OUN jest nadprodukcja neuronów i apoptoza czyli zaprogramowana śmierć 40-80% neuronów w życiu płodowych i tuż po urodzeniu. Neurony obejmują sposób samobójczy gdy nie mogą znaleźć struktury docelowej lub też nie otrzymały odpowiedniej liczby bodźców
tę rolę apoptozy nazywano dopasowaniem ilościowym
apoptoza może też służyć eliminacji niewłaściwych połączeń spowodowanych błędami rozwojowymi
Plastyczna pamięć mózgu
odgrywa rolę w procesie uczenia się. W odpowiedzi na bodźce następują wzmocnienia i reorganizacja połączeń między określonymi neuronami. W konsekwencji powstaje pamięciowa zmiana plastyczna - ślad pamięci
istnieje olbrzymia różnorodność form pamięci
w wyniku uczenia się powstaje zmiana w sile połączeń synaptycznych między zespołami neuronów przez zwiększenie liczby synaps oraz zwiększenie sprawności już działających połączeń
Plastyczność kompensacyjna
polega na tworzeniu połączeń synaptycznych między nietypowymi strukturami, umożliwia całkowitą lub częściową odnowę utraconych funkcji mózgu
czynnikiem ułatwiającym tę plastyczność est degeneracja już istniejących synaps aby mogła rozwinąć się nowa sieć połączeń z innych neuronów
INTEGRACJA SENSORYCZNA W TWORZENIU SCHEMATU CIAŁA
integracja sensoryczna odbywa się w korze mózgowej, gdzie informacje z wrażeń zmysłowych są przejmowane i przesiewane, a także eliminowane, rozpoznawane, interpretowane i integrowane z już posiadanymi
do pracy mózgu potrzebna jest ciągłość przetwarzania bodźców. Drażnienie zmysłów, ruch, bodźce powstają w czasie ruchu pobudzają do tworzenia połączeń neuronowych na synapsach, następnie dochodzi do integracji impulsów i zapamiętywania w ośrodkach kory mózgowej
INTEGRACJA SENSORYCZNA
uczenie się, myślenie abstrakcyjne nie zjawiają się automatycznie, ale są wynikiem wielu lat rozwoju i przetwarzania bodźców
Ayres (1989) wyróżnia 4 poziomy integracji sensorycznej
poziom I (pierwsze 2 miesiące życia) - podlegają powiązaniu bodźce dotykowe podczas ssania, jedzenia. U dziecka wytwarza się więź z matką, stanowiąca podstawę rozwoju emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, osobowości
integracja błędnikowa i proprioceptywnych bodźców umożliwia niemowlęciu koordynację ruchów gałek ocznych, utrzymanie postawy, napięcia mięśniowego, równowagi, poczucia pewności w stosunku do sił grawitacji
zaburzenia na tym poziomie prowadzą do zaburzeń reakcji postawy
poziom II (do końca 1 roku życia) - odbywa się łączenie bodźców zmysłów podstawowych: system błędnikowego, prioproceptywnego i dotykowego, co warunkuje uwagę, koordynację, planowanie ruchu. W świadomości powstaje percepcja własnego ciała oraz koordynacja czynności obu jego stron, wytwarza się stabilność emocjonalna. Zaburzone napięcie uwagi dziecka w późniejszym wieku powoduje nadpobudliwość psychoruchową, deficyt uwagi i aktywności celowej
poziom III (kształtujący się od 1-3 roku życia) - obejmuje integrację bodźców wzrokowych i słuchowych.
Uzmysławianie ciała, koordynacja wzrokowo- ruchowa, używanie mowy, zdolność jej rozumienia, oraz uczenia się odgrywają ważną rolę w rozwoju aktywności celowej zależnej od woli, służącej poznawaniu świata
integracja bodźców optycznych z innymi zmysłami umożliwia koordynację oko-ręka, dzięki temu dziecko może włożyć kurtkę, nalać mleka, namalować obrazek, układać klocki
poziom IV (od 3 do 6 roku życia) - odbywa się specjalizacja jednej połowy mózgu i latelaryzacji czynności ciała
dziecko uzyskuje świadomość własnego ja, pojawia się samokontrola funkcji fizjologicznych, troska o siebie, zdolność koncentracji uwagi, umiejętność organizacji abstrakcyjnego myślenia i rozumienia.
Osiągnięcia na IV poziomie SI stanowią podstawę nauki szkolnej.
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ PSYCHOMOTORYCZNY
ODRUCHY PRYMITYWNE
Odruch chwytny - w 36 dniu najbardziej intensywny u donoszonego noworodka, po 36 dniu zaczyna zanikać. Całkowicie zanika w 6 miesiącu. W 6 miesiącu podpór na całej dłoni nie tylko na nadgarstku
Odruch Moro (6 tygodni-4 miesiące) - od 6 tygodnia dwufazowa : 1- odwiedzenia, 2- obejmowania; po 6 tygodniu 1 faza odwiedzenie i obniżenie napięcia. Odruch dotyczy kończyn górnych i dolnych. Jest intensywny. 6 tydzień- 2 miesięcy. Od 2 miesięcy do 4 stopniowo zanika.
Odruch ssania - do 6 miesiąca , to odruch ssania wszystkiego. Po 6 miesiącu dziecko nie ma odruchu ssania, ssą gdy jest bodziec pokarmowy. Gdy jest odruch po 9 miesiącu podejrzewamy oligofrenię, boimy się o rozwój umysłowy dziecka
Odruch bablinga - pierwsze 4 tygodnie najdalej 6 tygodni (pień mózgu) przy ucisku środka dłoni prawej i lewej dziecko otwiera buzię. Odruch ten może być też u ludzi dorosłych. Po wypadkach w przypadku stłuczenia pnia mózgu. (gryzonie mają ten odruch)
Objaw oczu lalki - 4 tydzień intensywny do 6 tygodnia. Odruch chwytny oczu. Gdy dziecko ufiksuje oczy na przedmiocie, a my odwrócimy głowę dziecka a te oczu dalej zostają ufiksowane na przedmiocie.
Odruch szukania - pocieramy policzek dziecka, szuka piersi. W 3 miesiącu najbardziej intensywny. Trwa do 6 miesiąca
Objaw Roothing - 3 miesiąc do 6 miesiąca drażnienie kąciaka wargi dolnej na granicy skóry i błony śluzowej, obserwujemy język, który powinien zbaczać do boku. Gdy brak tej reakcji od razu kierować się do logopedy
Odruch chwytny stóp -
Prawidłowo funkcjonujący OUN
Prawidłowe wzorce posturalne
i motoryczne
Prawidłowe napięcie
mięśniowe
Prawidłowe unerwienie
wzajemne
Prawidłowe doświadczenia
sensoryczne