Rodzaje kredytów

Podział kredytów

Prawo bankowe nie określa, jakie rodzaje kredytów mogą być udzielane przez banki. Niemniej praktyka dzieli kredyty według różnego rodzaju kryteriów:

• przedmiotu kredytu

• formy kredytu

• sposobu wykorzystania i spłaty kredytu

• okresu kredytowania

• kredytobiorcy

• waluty kredytu

• sposobu jego zabezpieczenia

• banku kredytującego

• zasad oprocentowania

• częstotliwości wykorzystania i spłaty kredytu

• preferencyjności

Dokonując podziału kredytów według przedmiotu wyróżnia się trzy podstawowe typy kredytów:

1) obrotowe,

2) inwestycyjne,

3) na finansowanie projektów inwestycyjnych.

Biorąc pod uwagę długość okresu kredytowania wyróżniamy trzy rodzaje kredytów:

1) krótkoterminowe,

2) średnioterminowe,

3) długoterminowe.

Przyjmując za kryterium formę kredytu można je podzielić na kredyty:

1) w rachunku bieżącym,

2) w rachunku kredytowym.

W zależności od sposobu wykorzystania i spłaty kredytu można wyróżnić kredyty:

1) w formie doraźnej transakcji (docelowe),

2) w formie linii kredytowej

a) odnawialnej

b) nieodnawialnej,

3) rolowane,

4) pomostowe.

Częstotliwość wykorzystania i spłaty kredytu umożliwia podział kredytów na:

1) wykorzystywane jednorazowo albo w transzach lub w ciągnie­niach,

2) spłacane jednorazowo albo w ratach lub z wpływów na rachunek.

Ze względu na formę prawnego zabezpieczenia kredyty można podzielić na:

1) zabezpieczone osobiście

2) zabezpieczone rzeczowo, w tym: lombardowe, hipoteczne,na cele mieszkaniowe

3) nie zabezpieczone

Biorąc pod uwagę bank kredytujący można dokonać podziału kredytów na:

1) udzielone przez jeden bank,

2) udzielone przez jeden bank z partycypacja finansową innego banku,

3) konsorcjalne (syndykalne).

Ze względu na kryterium preferencyjności wyróżnia się kredyty:

1) komercyjne,

2) preferencyjne.

Biorąc pod uwagę osobę kredytobiorcy, kredyty można podzielić na dwa rodzaje:

1) na finansowanie działalności gospodarczej,

2) konsumpcyjne.

W zależności od waluty kredytu wyróżnia się kredyty:

1) złotowe,

2) dewizowe.

Ze względu na zasady oprocentowania dzieli się kredyty na:

1) o stałym oprocentowaniu,

2) o zmiennym oprocentowaniu.

Kredyty na finansowanie działalności gospodarczej

Kredyt taki udzielany jest wyłącznie przedsiębiorcom na finansowanie działalności gospodarczej, tj. działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej prowadzonej w celach zarobkowych i na władny rachunek.

Kredyt taki może być wykorzystywany bądź na uruchomienie nowej działalności, bądź na jej racjonalizację lub rozszerzenie. Kredyty na finansowanie działalności gospodarczej udzielane są jako:

• obrotowe,

• inwestycyjne,

• na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych.

Kredyty obrotowe

Definicja kredytu obrotowego

Kredyty obrotowe są to kredyty przeznaczone na finansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, np. zakup towarów, materiałów. surowców, opłatę energii, na płace itp. Powoduje on zwiększenie środków obrotowych kredytobiorcy.

Rodzaje kredytów obrotowych

Kredyt obrotowy może być:

1. w rachunku kredytowym:

• docelowy

• linia kredytowa

odnawialna

nieodnawialna

• kasowy

• na pokrycie wymagalnych zobowiązań

• na sfinansowanie należności

• sezonowy

2) w rachunku bieżącym:

• otwarty (podstawowy)

• in blanco

• kasowy (overdraft)

• stała zaliczka

Kredyt obrotowy może być krótko- lub średnioterminowy.

Kredyty obrotowe w rachunku kredytowym

• Kredyt docelowy (w formie doraźnej transakcji)

Kredytem w formie doraźnej transakcji (docelowym) finansuje się środki obrotowe, które mają być zakupione w związku z zawarciem jednej lub kilku ściśle określonych umów.

Kredyt docelowy może być wykorzystany jednorazowo lub w transzach. Również splata kredytu może nastąpić jednorazowo lub w ratach. Jednakże splata kredytu w całości lub w części nie powoduje odnowienia kwoty kredytu.

• Linia kredytowa

Kredyt w postaci linii kredytowej przeznaczony jest na sfinan­sowanie w ramach określonego limitu i okresu kredytowania wielu transakcji, których przedmiotem będą sukcesywne i powtarzalne dostawy określonego typu towarów, materiałów, surowców lub usług świadczonych kredytobiorcy.

Linia kredytowa może być odnawialna lub nieodnawialna.

• Kredyt na wymagalne zobowiązania

W przypadku krótkotrwałych trudności płatniczych, spowodo­wanych rn.ini przejściowym wzrostem stanu zobowiązań, zakłóceniami w sprzedaży, kredytobiorca może ubiegać się o krótkoterminowy kredyt obrotowy na sfinansowanie wymagalnych zobowiązań.

Kredyt taki jest zawsze krótkoterminowy. Długość okresu finansowania nie przekracza kilku miesięcy. Kredyt laki, z uwagi na jego przeznaczenie, nie powinien być odnawialny.

• Kredyt na sfinansowanie należności

W przypadku gdy kredytobiorcy przysługuje z mocy umowy lub ustawy należność od dłużnika, może on uzyskać w banku kredyt na sfinansowanie należności.

Kredyt taki:

1) jest krótkoterminowy,

2) nie może być wyższy niż kwota należności,

3) jest zabezpieczony przelewem na bank przysługującej kredytobiorcy

wierzytelności, na sfinansowanie której kredyt został udzielony.

Kredytobiorca musi złożyć w banku umowę lub inny dokument potwierdzający, ze wierzytelność mu przysługuje.

• Kredyt kasowy

Kredyt kasowy udzielany jest w związku z chwilowym brakiem gotówki. Zwykle przeznaczany jest na wypłatę wynagrodzeń. Kredyt taki jest krótkoterminowy. Powinien być spłacony w ciągu kilku dni.

• Kredyty sezonowe

Kredyty sezonowe są przeznaczone na sfinansowanie potrzeb pow­stałych w związku z przesunięciem wpływów i nakładów eksploatacyjnych spowodowanych specyfikację produkcji lub świadczonych usług. Ułatwia on finansowanie kosztów produkcji lub odbudowę stanu zapasów.

Wysokość kredytu i okres korzystania z niego uzależnione są od cyklu wytwarzania, magazynowania i sprzedaży. Kredyt taki jest zwykle przyznawany na okres nie dłuższy niż dwa lala. Kredyty te nie są odnawialne. Typowym kredytem sezonowym jest np. kredyt na skup płodów rolnych, kredyty w branży odzieżowej czy opałowej.

Kredyty obrotowe w rachunku bieżącym

• Kredyt otwarty (podstawowy)

Przez umowę kredytu w rachunku bieżącym bank przyznaje kredytobiorcy kredyt w formie linii kredytowej. Przyznana linia kredytowa ustala górną granicę, o jaką może być przekroczone saldo rachunku bieżącego kredytobiorcy w okresie obowiązywania umowy kredytu. Podstawą ustalenia wysokości limitu jest wysokość średnich wpływów na rachunek bieżący kredytobiorcy w okresie ustalonym przez bank, poprzedzającym złożenie wniosku o udzielenie kredytu. Kredyty w rachunku bieżącym udzielane są jako krótkoterminowe. Wiele banków dopuszcza jednakże możliwość przedłużenia okresu obowiązywania umowy na kolejne lata.

Banki nie mogą udzielić bezterminowego kredytu w rachunku bieżącym z możliwością wypowiedzenia umowy, bowiem według art. 69 ust. 2 pkt 4 prawa bankowego, umowa kredytu musi zawierać termin spłaty kredytu.

Poprzez udzielenie kredytu otwartego bank daje kredytobiorcy upoważnienie do przekroczenia salda na jego rachunku bieżącym, przyjmując jednocześnie na siebie zobowiązanie do zapłaty dokumentów płatniczych, na których bank jest wskazany jako domicyliat (czyli osoba, u której dokument ma być płatny) , choćby na koncie kredytobiorcy nie było żadnego pokrycia.

W ramach kredytu otwartego, jeżeli jest to wy­raźnie wskazane w umowie kredytu, banki mogą wykupywać również, wek­sle własne wystawione przez kredytobiorcę lub ciągnione na niego weksle trasowane, jeżeli bank jest wskazany na tych wekslach jako domicyliat. Za wymienione wyżej dokumenty bank płaci w granicach uzgodnionego limitu i w czasie obowiązywania umowy kredytu w zamian za odsetki.

Kredyt otwarty wykorzystywany jest w miarę potrzeb. Kredytobiorca obciąża go swoimi płatnościami i spłaca wpływami na konto.

• Kredyt in blanco (nie pokryty)

Kredyt in blanco jest to kredyt bez żadnego zabezpieczenia. Spłatę kredytu gwarantuje jedynie osoba kredytobiorcy, jego sytuacja finansowa i gospodarcza, dobre imię i kwalifikacje zawodowe.

• Kredyt stała zaliczka

Przez udzielenie kredytu stałej zaliczki bank daje kredytobiorcy upoważnienie do przekraczania salda na jego rachunku bieżącym zawsze o pełną kwotę udzielonego kredytu.

Kredyt nie może być wykorzystywany w częściach. Kwota zadłużenia pozostaje więc taka sama przez cały uzgodniony okres obowiązywania umowy kredytu. Podlega spłacie jednorazowej.

Kredyt stała zaliczka udzielany jest jako kredyt odnawialny, co oznacza, iż splata całej kwoty kredytu upoważnia kredytobiorcę do ponownego wykorzystania tej kwoty, aż do wygaśnięcia umowy.

Kredyt siała zaliczka może być udzielany wyłącznie na przezwyciężenie przejściowych trudności z, utrzymaniem płynności. Jest to kredyt krótkoterminowy.

• Kredyt kasowy (orerdraft)

Przez udzielenie kredytu kasowego (overdraft) bank daje kredytobiorcy upoważnienie do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku.

Kredyt kasowy (overdraft) udzielany jest w formie linii kredytowej w rachunku bieżącym.

Kredyt taki udzielany jest w związku z przejściowym brakiem gotówki w kasie kredytobiorcy.

Kredyt kasowy jest kredytem krótkoterminowym, który powinien być spłacony w terminie określonym w umowie, najczęściej w ciągu kilku dni od jego wykorzystania. Spłata kredytu powoduje, iż może on być ponownie przez kredytobiorcę wykorzystany, przy czym po każdym kolejnym ciągnięciu kredytu musi on być spłacony w okresie wskazanym w umowie.

W interesie kredytobiorcy leży, aby był to kredyt udzielany w bardzo krótkim czasie, niemal ,,od ręki". Jest to jednakże możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy kredytobiorca jest stałym klientem banku, o znanej bankowi dobrej sytuacji finansowej i gospodarczej, na bieżąco przez bank kontrolowanej. Jest to możliwe tylko wówczas, gdy klient banku - niezależnie od tego, czy korzysta aktualnie z kredytu czy też nie - składa na bieżąco sprawozdania finansowe.

Koszt kredytu

Oprocentowanie kredytu

Wysokość i zasady oprocentowania kredytu

W umowie kredytu musi być określona wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany. Postanowienia prawa bankowego wyraźnie wskazują, iż banki nie mogą udzielać kredytów nie oprocentowanych. Dodatkowo prawo bankowe wyraźnie podkreśla, że przy udzielaniu kredytów osobom w tym artykule wymienionym, np. pracownikom, akcjonariuszom, bank nie może stosować korzystniejszych stóp oprocentowania niż stosowane przez bank dla danego rodzaju umowy.

Jak wynika z art. 76 prawa bankowego, oprocentowanie może być zmienne bądź stale. Oprocentowanie stale stosowane jest przez banki jedynie przy kredytach krótkoterminowych. Natomiast oprocentowanie zmienne może być stosowane zarówno przy kredytach krótko-, średnio-, jak i długoterminowych.

Zmiana oprocentowania kredytu

• uprawnienie do zmiany przez bank w czasie (trwania umowy wysokości stopy oprocentowania bez wypowiedzenia umowy wymaga dla swej skuteczności określenia konkretnych okoliczności, od jakich zmiana ta jest uzależniona

• stopa procentowa pełniąca funkcję regulatora polityki pieniężnej, np. stopa kredytu lombardowego, stopa redyskontowa, może być jednym z czynników wpływających na zmianę oprocentowania kredytu, ale nie jedynym

Kapitalizacja odsetek

Kapitalizacja odsetek polega na tym, iż w terminach odsetkowych, określonych w umowie odsetki są naliczane i dopisywane do kapitału a nie są spłacane.

Od powiększonego w ten sposób kapitału bank nalicza w następnym terminie odsetki i również dopisuje je do kapitału. Splata powstałych w ten sposób rat rozpoczyna się po upływie ustalonego w umowie okresu wykorzystania kredytu lub okresu karencji.

Ze względu na to, iż w wyniku kapitalizacji od skapitalizowanych odsetek nalicza się również odsetki, będzie miał tu zastosowanie art. 482 k.c. Przepis ten wprowadza bezwzględnie obowiązujący zakaz naliczania odsetek od zaległych odsetek, tzw. zakaz anatocyzmu. Od tej zasady przewiduje się trzy wyjątki.

Naliczanie odsetek od zaległych odsetek jest więc możliwe:

• od chwili wytoczenia o nie powództwa

• gdy po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczanie odsetek do dłużnej sumy

• przy pożyczkach i kredytach długoterminowych

Odsetki za zwłokę

Jeżeli całość lub część kredytu nie zostanie spłacona w terminie określonym w umowie kredytu, bank może żądać odsetek za cały czas opóźnienia. Odsetki za zwłokę mogą być pobierane w wysokości określonej w umowie kredytu, a jeżeli stopa odsetek nie została w niej ustalona bank pobiera odsetki ustawowe.

Prowizje

• Prowizja przygotowawcza

Prawo bankowe zezwala na pobieranie przez bank prowizji z tytułu udzielania kredytu. Jest to tzw. prowizja przygotowawcza.

• Prowizja od zaangażowania

Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego nie wykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja. Zwana jest ona prowizją od zaangażowania. Ma ona zrekompensować bankowi koszty utrzymania dostępności środków kredytu.

• Prowizja rekompensacyjna

Wiele banków pobiera również prowizję od wcześniejszej spłaty kredytu, zwaną prowizją rekompensacyjną. Ma ona zrekompen­sować bankowi utracone korzyści spowodowane wcześniejsza spłatą kredytu. W wyniku bowiem wcześniejszej spłaty bank otrzymuje mniejszą kwotę odsetek od wykorzystanego kredytu niż ta, której oczekiwał.

Prowizja rekompensacyjną jest odmianą prowizji od zaangażowania.

• Prowizja administracyjna

W praktyce bankowej spotyka się również prowizję administracyjną. Jest to prowizja pobierana przez banki od administrowania kredytem, przede wszystkim od czynności rozliczeniowych. Wysokość tej prowizji ustalana jest zwykle na stałym, w danym okresie, poziomie.

Opłaty bankowe

Banki mogą pobierać opłaty, będące kwotowo określonym wynagrodzeniem banku za wykony­wanie innych czynności niż czynności bankowe np.: przyjęcie wniosku kredytowego, usługi konsultacyjno-doradcze.

Linia kredytowa

Linia kredytowa jest kredytem, którym w ramach określonego w umowie limitu kredytowego można sfinansować w okresie obowiązywania umowy wiele sukcesywnych i powtarzalnych transakcji.

Tak więc linia kredytowa udzielana jest w przypadkach uzasadnionych charakterem i częstotliwością transakcji, bez określania w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu w postaci transz. Ustalony jest jedynie pułap, do jakiego kredytobiorca może się zadłużyć.

W przypadku linii kredytowej nie są również ustalane raty spłat kredytu. Zatem kredyt taki może być w dowolnej chwili spłacony w całości lub w części w wysokości dogodnej dla kredytobiorcy. Każdy wpływ na rachunek kredytowy - przy kredycie w rachunku kredytowym, lub na rachunek bieżący - przy kredycie w rachunku bieżącym, zmniejsza zadłużenie kredytobiorcy. Ustalony jest tylko ostateczny termin spłaty kredytu.

Kredyt w postaci linii kredytowej może być udzielony jako:

I) kredyt nieodnawialny, gdy każda wyplata dokonana w ciężar rachunku kredytowego powoduje zmniejszenie limitu kredytu, do wysokości którego kredytobiorca może się zadłużyć,

2) kredyt odnawialny, gdy każda spłata całości lub części kre­dytu powoduje, iż odnawia się on o spłaconą kwotę kredytu i może być wielokrotnie wykorzystywany aż do wygaśnięcia umowy.

Kredyty rolowane

Kredyt rolowany jest to kredyt, w którym bank wielokrotnie przedłuża termin jego spłaty przez okres ustalony w umowie kredytu oraz w określonych w umowie terminach

Kredyt rolowany charakteryzuje się kilkoma cechami:

1) okres, w ciągu którego kredyt jest rolowany, jest zwykle kilku­letni;

2) okres, na jaki kredyt jest przedłużany, nie jest dłuższy niż rok. Terminy rolowania mogą być ustalone z góry w umowie kredytu, względnie w umowie kredytu oznaczony jest tylko pierwszy termin, w którym nastąpi przedłużenie kredytu; natomiast kolejne okresy rolowania ustalane są każdorazowo na początku kolejnego terminu refinansowania. Mogą one być jednakowej bądź różnej długości;

3) oprocentowanie kredytu jest zmienne; jego wysokość ustalana jest w terminie kolejnych rolowań; w ostatnim dniu okresu, na jaki został przedłużony kredyt, kredytobiorca musi zapłacić odsetki od wykorzystanego kredytu;

4) jeżeli kredyt został udzielony w walucie obcej, wówczas w terminie każdego kolejnego rolowania kredytobiorca może wybrać walutę kredytu; możliwe jest również, ustalenie w umowie kredytu walut, spośród których kredytobiorca będzie miał prawo wyboru. W przypadku gdy na koniec okresu, na jaki dokonano rolowania kredytu, okaże się, iż na skutek tego kwota kredytu będzie wyższa lub niższa niż uzgodniona w umowie, różnica musi być wyrównana przez bank lub przez kredytobiorcę.

Kredyty pomostowe

Kredyt pomostowy udzielany jest wówczas, gdy klient potrzebuje środków finansowych jeszcze przed udzieleniem mu kredytu zasadniczego.Kredyt pomostowy udzielany jest w wysokości pełnej sumy docelowej lub części tej sumy. W momencie uzyskania kredytu zasadniczego spłacany jest z niego kredyt pomostowy.

Kredyty pomostowe udzielane są zwykle wtedy, gdy sytuacja finansowa gospodarcza kredytobiorcy kwalifikuje go do udzielenia mu kredytu, jednakże zawarcie umowy uzależnione jest od spełnienia przez kredytobiorcę dodatkowych wymogów, co w krótkim czasie nie będzie możliwe.

---