11. Właściwości dynamiczne polimerów, udarność, twardość, tłumienie drgań.

Właściwości dynamiczne wyznacza się poddając próbki tworzywa drganiom przy czym próbki te nie ulegają zniszczeniu. Znajomość właściwości dynamicznych jest niezbędna, gdy elementy z tworzyw w czasie użytkowania poddawane są drganiom, np. w silnikach samochodowych.

Współczynnik stratności mechanicznej

E”

Tg δ = _

E'

E'- moduł zachowawczy, związany z zachowaniem i oddawaniem energii podczas odkształceń,

E”- moduł stratności, związany z rozpraszaniem energii w postaci ciepła.

W przypadku ciał doskonale sprężystych E”=0, zaś ciał doskonale lepkich E'=0. Dla tworzyw wielkocząsteczkowych na ogół E” < E'.

Używa się również takich pojęć, jak podatność zachowawcza D' i podatność stratności D”, które są odwrotnościami odpowiednich modułów.

Właściwości dynamiczne określa jeszcze jedna wielkość - logarytmiczny dekrement tłumienia mechanicznego Λ, definiowany jako logarytm naturalny ze stosunku kolejnych amplitud

A_n oraz A_n+1 .

A_n

Λ= ln_

A_n+1

Powyższa wielkość charakteryzuje prędkość zanikania drgań - intensywność tłumienia mechanicznego.

Badania właściwości dynamicznych można wykonywać w układach pomiarowych działających na zasadzie swobodnych drgań wymuszonych - bez i z rezonansem, drgań akustycznych i ultradźwiękowych.

UDARNOŚĆ. W przypadku udarności rezygnuje się z wyznaczania wywołanych naprężeń, a zadowala się obliczeniem pracy L, jaka jest potrzebna do zniszczenia dynamicznego próbki tworzywa i odnosi się ją do początkowego przekroju A próbki w miejscu zniszczenia lub do początkowej grubości b próbki w tym miejscu

L

U= _

b

Na pracę zniszczenia próbki składa się praca odkształcenia i dekohezji próbki, praca odrzucenia zniszczonych części próbki, oraz praca tarcia i drgań przyrządu pomiarowego.

Znanych jest kilka metod badania udarności tworzyw, ale trzy z nich mają największe znaczenie: metoda Charpy'ego, badanie na przyrządzie Dynstat i metoda Izoda. Są to metody, w których wykorzystuje się jako przyrządy pomiarowe - młoty wahadłowe.

Udarność jest wielkością chętnie stosowaną, zwłaszcza w odniesieniu do charakteryzowania wytworów gotowych do użytkowania, co wynika głównie z prostoty i szybkości oznaczania. Ze względu na udarność tworzywa możemy podzielić na takie, dla których udarność daje się wyznaczyć na próbkach bez karbu i na takie, dla których próbki muszą mieć karb, bowiem bez karbu nie ulegają zniszczeniu na wahadłowym młocie standardowym.

TWARDOŚĆ. Twardość jest to odporność materiału na zagłębianie się w nim elementu znacznie twardszego, zwanego zagłębnikiem. Znanych jest wiele metod badania twardości tworzyw. Dzieli się je na metody stosowane do:

- tworzyw w stanie szklistym i do plastometrów, do których zalicza się przede wszystkim metodę Brinella, Rockwella i Barcola,

- tworzyw w stanie wysokoelastycznym, elastometrów i do tworzyw bardzo miękkich; zalicza się do nich głównie metodę Shore'a, IRH, Schoppera, Jonesa i Schiltknechta.

Twardość tworzyw zmniejsza się ze wzrostem temperatury, a zwiększa się ze wzrostem stopnia krystaliczności.

TŁUMIENIE DRGAŃ. Jest to zdolność tworzywa do bezzwrotnego pochłaniania części energii mechanicznej drgań i przeminie jej na ciepło, które ulega rozproszeniu. Część energii drgań jest zużywana na zmiany strukturalne tworzywa. Tłumienie drgań można charakteryzować ilością rozproszonej energii ΔE w jednostce objętości tworzywa podczas jednego cyklu odkształcania.

ΔE

ϕ = _

E

ϕ - względne rozproszenie energii ( współczynnik rozproszenia ), określa niedoskonałość sprężystą tworzywa,

E - energia wydatkowana.

Tłumienie drgań można wyznaczyć pośrednio, wykonując badania właściwości dynamicznych, lub bezpośrednio, które polega na:

- szybkim odkształceniu badanej próbki przez uderzenie jej spadającą z określonej wysokości kulką stalową lub swobodnym wahadłem zakończonym półkulą stalową,

- zmierzeniu wysokości odbicia kulki lub wahadła,

- obliczeniu stosunku energii zwróconej do energii wydatkowanej na odkształcenie.

Podane badanie nosi nazwę badania obojności.

12. Właściwości tribologiczne, tarcie i smarowanie, zużycie tribologiczne. Właściwości tribologiczne mają bezpośredni wpływ na trwałość i niezawodność wytworów z tworzyw.

TARCIE I SMAROWANIE. Tworzywa wielkocząsteczkowe stosuje się tam, gdzie chodzi o jak najmniejsze tarcie, np. na panwie łożysk ślizgowych i tam, gdzie zachodzi potrzeba dużego tarcia, np. okładziny hamulców i sprzęgieł. Stosuje się je również jako materiały zmniejszające tarcie, np. jako tworzywa smarujące.

T = T_a + T _k

T - opór tarcia, Ta - opór adhezyjny, Tk - opór kohezyjny.

Dla tworzyw wielkocząsteczkowych Tk - ma na ogół dużą wartość , Ta - ma małą wartość ( mała ilość ładunków elektrycznych powstających podczas tarcia ). Duży wpływ na tarcie tworzyw ma skład chemiczny polimeru. Zwarte i symetryczne makrocząsteczki powodują zmniejszenie tarcia. Na przykładzie poliamidów stwierdzono, że struktura bezpostaciowa zmniejsza tarcie, a krystaliczna powiększa. W celu zmniejszenia tarcia stosuje się proszkowe napełniacze niskotarciowe ( grafit, dwusiarczek molibdenu ), w ilości od kilku do kilkunastu procent. W celu zwiększenia tarcia - proszkowe napełniacze wysokotarciowe ( tlenek glinowy, azbest, tlenek magnezowy, szkło ). Elementy wykonane z poliamidu współpracują z metalami bez smarowania ( mają mały współczynnik tarcia ). Jako materiały smarujące można wykorzystywać tworzywa silikonowe.

W niektórych warunkach użytkowania dobrym środkiem smarującym dla poliamidów i gumy jest woda.

ZUŻYCIE TRIBOLOGICZNE. Zużycie tribologiczne jest to rodzaj zużycia spowodowanego procesami tarcia. Zużywanie tribologiczne jest procesem złożonym, można jednak wyodrębnić w nim procesy wiodące ( główne ). Ze względu na te procesy zużywanie elementów z tworzyw można podzielić na: zużywanie ścierne - ścieranie, zużywanie cieplne, plastyczne, adhezyjne, i inne. Największe znaczenie ma zużywanie ścierne, bo występuje ono zawsze przy tarciu granicznym ( spotykane podczas użytkowania wytworów z tworzyw ). Ma ono znaczenie w skojarzeniach tworzywo - metal. Przejawia się ono, w sensie makroskopowym, ubytkiem tworzywa w warstwie wierzchniej, który jest spowodowany oddzielaniem się cząstek tworzywa wskutek mikroskrawania, bruzdowania. Produkty zużywania ściernego są usuwane ze strefy kontaktu lub są wciskane w warstwę wierzchnią tworzywa, zmieniając przez to warunki współpracy.

Zużywanie cieplne - polega na rozkładzie cieplnym współpracujących elementów z tworzyw. Zużywanie plastyczne jest charakterystyczne głównie dla tworzyw termoplastycznych - polega na trwałych odkształceniach elementów. Zużywanie adhezyjne - polega na stopniowym przenoszeniu tworzywa na współpracujący element metalowy.

Dla tworzyw w stanie szklistym i dla niektórych tworzyw w stanie wysokoelastycznym stosuje się takie same metody badań zużycia jak dla metali. Jeśli chodzi o badanie ścieralności , to jest znanych kilka metod, z których największe znaczenie mają: metoda Schoppera - Schlobacha i metoda Grasselli.

13. Właściwości technologiczne, wskaźnik szybkości płynięcia. Badania własności technologicznych, w odniesieniu do tworzyw wielkocząsteczkowych, są na ogół podobne jak w przypadku obróbki metali. Metody badań technologicznych dzielą się na metody badań właściwości fizykochemicznych i badań właściwości fizykotechnologicznych ( użytkowych ).

WSKAŹNIK SZYBKOŚCI PŁYNIĘCIA. Wskaźnik szybkości płynięcia jest to liczba, wyrażająca masę stopionego tworzywa przepływającego przez dyszę o ustalonym kształcie i wymiarach, w ciągu danego czasu, pod określonym ciśnieniem oraz w określonej temperaturze. Jego wartość zależy głównie od średniej masy cząsteczkowej polimeru i jego stopnia polimolekularności, stopnia rozgałęzienia makrocząsteczek, zawartości składników dodatkowych ( napełniaczy ) i środków smarujących. Do badań wskaźnika szybkości płynięcia stosuje się plastometr obciążnikowy.

14. Właściwości cieplne, przewodność i rozszerzalność, ciepło właściwe, odporność cieplna, palność. Tworzywa wielkocząsteczkowe są złymi przewodnikami ciepła. Przewodność cieplna charakteryzuje się współczynnikiem przewodzenia ciepła λ, który dla tworzyw wynosi od 0,12 do 0,75 W/(m . K). Opis przewodzenia ciepła przez tworzywa wymaga stosowania różnych teorii w zależności od tego, czy polimer jest bezpostaciowy, czy częściowo krystaliczny i w zależności od temperatury. W przypadku tworzyw bezpostaciowych , w temperaturze bliskiej zera bezwzględnego, zależność współczynnika λ od temperatury t jest zbliżona do liniowej. W temperaturze wyższej współczynnik λ polimeru powiększa się ze wzrostem temperatury aż do temperatury zeszklenia tz. Dalszy wzrost temperatury powoduje zmniejszanie współczynnika λ. Współczynnik λ zależy też od orientacji polimeru i jest dużo większy w kierunku orientacji niż w kierunku do niego przeciwnym. Zjawisko to tłumaczy teoria Eiermana. Pomiędzy współczynnikiem λ próbki izotropowej a współczynnikiem próbki zorientowanej λ,, i λ_⊥ odpowiednio w kierunku równoległym i prostopadłym do kierunku orientacji, istnieje zależność

3λ^-1 = λ,,^-1 + λ_⊥^-1

Współczynnik przewodzenia ciepła λ polimeru częściowo krystalicznego jest określony przez współczynnik obydwu faz, krystalicznej λk i bezpostaciowej λb, jak również przez objętościowy stopień krystaliczności ξ. Wzór Hansena

λ = ξλ_k + ( 1 - ξ )λ_b

Inne czynniki wpływające na przewodność cieplną to ciśnienie i składniki dodatkowe ( np. napełniacze ). W najprostszym przypadku współczynnik λ oblicza się stosując prawo Fouriera

qb

λ = _

Δt

q - gęstość strumienia ciepła, b - grubość tworzywa, Δt - różnica temperatur.

ROZSZERZALNOŚĆ CIEPLNA. Rozszerzalność cieplna tworzyw jest duża, charakteryzuje się ona współczynnikiem rozszerzalności liniowej α oraz współczynnikiem rozszerzalności objętościowej β.

1 - 1₀

α = ____

1₀ ( t - t₀ )

l o - długość początkowa, to - temperatura początkowa, l - dł końcowa, t - temp końcowa

V - V₀

β = ____

V₀ ( t - t₀ )

CIEPŁO WŁAŚCIWE. Ciepło właściwe ponosi całkowitą odpowiedzialność za rodzaj przemiany termodynamicznej tworzywa, zachodzącej np. podczas jego przetwórstwa.

dh

c = _

dt

c - ciepło właściwe, dh - dostarczone ciepło jednostkowe, dt - zmiana temperatury tworzywa.

Ciepło właściwe tworzyw wynosi od 900 - 3300 J/(kg.K).

ODPORNOŚĆ CIEPLNA. Wraz ze zmianą temperatury zmieniają się znacznie właściwości tworzyw, szczególne znaczenie ma znajomość zmiany właściwości podczas wzrostu temperatury.

Dopuszczalna temperatura użytkowania tworzywa. Określa się ją w odniesieniu do celowo wybranej wielkości, które mogą być:

- dowolnymi właściwościami fizycznymi lub chemicznymi, jak również cechami geometrycznymi,

- właściwościami umownymi.

Jako właściwość fizyczną przyjmuje się często ubytek masy tworzywa podczas nagrzewania. Z właściwości umownych ważne znaczenie ma temperatura ugięcia. Wyznacza się ją metodą Martensa.

PALNOŚĆ. Istota zmniejszania palności tworzyw polega na zmianie bilansu energetycznego procesu spalania. Osiąga się to przez wprowadzanie do tworzywa opóźniaczy palenia. Palność można określić metodami: - wskaźnika tlenowego, - gęstości optycznej zadymienia, - odporności na żarzenie, - zapalności bezpośredniej.

15. Właściwości elektryczne, przenikalność elektryczna, współczynnik strat, wytrzymałość elektryczna, odporność na elektryzację. Na właściwości elektryczne tworzyw w istotny sposób wpływają ich składniki dodatkowe oraz wilgotność.

PRZENIKALNOŚĆ ELEKTRYCZNA I WSPÓŁCZYNNIK STRAT. Przenikalność elektryczna ε' może być zdefiniowana jako stosunek pojemności C kondensatora, w którym przestrzeń między i wokół elektrod jest całkowicie zapełniona badanym tworzywem, do pojemności Co w ten sposób rozmieszczonych elektrod w próżni.

C

ε' = _

C₀

Współczynnik strat tg δ jest często używany do charakteryzowania części energii elektrycznej zamienianej w tworzywie na ciepło.

ε”

tg δ = _

ε'

ε” - urojona przenikalność elektryczna ( określa zmianę natężenia pola po przebyciu w tworzywie odcinka równego długości fali ),

ε' - rzeczywista przenikalność elektryczna ( związana jest z kwadratem prędkości rozchodzenia się zaburzenia w tworzywie ).

Przenikalność elektryczna tworzyw wynosi na ogół od 2 do 10, zaś współczynnik strat - od 10 ^-4 do 10 ^-2.

WYTRZYMAŁOŚĆ ELEKTRYCZNA I ODPORNOŚĆ NA ELEKTRYZACJĘ. Definiowana jest jako stosunek napięcia Up, podczas którego następuje przebicie, do odległości hp między elektrodami, do których zostało przyłożone napięcie.

U_p

E_e = _

h_p

Wytrzymałość elektryczna tworzyw jest duża lub bardzo duża. Zależy ona od wielu czynników:

- czasu działania napięcia, - temperatury i wilgotności tworzywa, - częstotliwości, - warunków badań.

Bardzo duża rezystywność tworzyw pociąga za sobą łatwość gromadzenia się ładunków elektrycznych na ich powierzchni - elektryzację. Ładunki te mogą powstawać w dwojaki sposób: - w procesach tribologicznych, - w procesach indukcji.

Elektryzacja utrudnia przetwórstwo ( przyleganie do siebie folii ) oraz pogarsza właściwości użytkowe tworzyw. Są dwa sposoby zmniejszania elektryzacji:

- stosowanie specjalnych substancji chemicznych ( antystyki ), - umieszczenie tworzywa w obszarze zjonizowanego powietrza.

16. Właściwości chemiczne polimerów, odporność chemiczna i właściwości higroskopijne, rozpuszczalność i korozja naprężeniowa.

ODPORNOŚĆ CHEMICZNA I WŁAŚCIWOŚCI HIGROSKOPIJNE. Odporność chemiczna zależy od: - rodzaju i stężenia agresywnych czynników chemicznych działających na tworzywo, - temperatury , w której zachodzi to działanie, - czasu działania, - zmienności warunków działania, - ruchu czynnika w stosunku do tworzywa lub odwrotnie.

Odporność chemiczna wzrasta z powiększeniem się energii wewnątrzcząsteczkowej. Tworzywa o większym stopniu krystaliczności są bardziej odporne chemicznie od tworzyw o mniejszym stopniu krystaliczności. Tworzywa wielkocząsteczkowe są odporne na działanie agresywnych czynników chemicznych ( szczególnie dużą odporność wykazują fluorowce i silikony ).

Higroskopijność - właściwość tworzyw polegająca na łatwości wiązania wody i pary wodnej. Zależy ona od składu chemicznego tworzywa. Woda działa silniej na tworzywa zawierające grupy wodorotlenowe, amidowe, aminowe i estrowe, natomiast w małym stopniu na tworzywa olefinowe, styrenowe i fluorowcowe. Higroskopijność zależy również od rodzaju i ilości napełniaczy ( napełniacze organiczne powodują wzrost higroskopijności ).

ROZPUSZCZALNOŚĆ I KOROZJA NAPRĘŻENIOWA. Rozpuszczalność zależy od struktury tworzywa. Tworzywa bezpostaciowe rozpuszczają się stosunkowo łatwo. Orientacja i krystalizacja utrudnia rozpuszczanie ( wzrost sił międzycząsteczkowych ). Tworzywa usieciowane ze względu na istnienie wiązań poprzecznych na ogół nie są zdolne do rozpuszczania się. W tworzywach rzadko usieciowanych proces rozpuszczania ogranicza się do pęcznienia. W tworzywach poddanych działaniu agresywnych czynników chemicznych występuje korozja naprężeniowa. Polega ona na tym, że w warstwach przed frontem pęcznienia powstają naprężenia mogące wywołać mikropęknięcia. W przetwórstwie odporność na korozję naprężeniową zwiększa się poprzez powiększanie stopnia usieciowania, orientacji i krystaliczności, zmniejszanie naprężeń własnych, a także przez wprowadzenie napełniaczy ( krótkowłóknistych ).

17. Właściwości biologiczne polimerów, starzenie polimerów. Pod pojęciem właściwości biologiczne rozumie się przede wszystkim toksyczność i odporność na organizmy żywe. Otrzymywanie wytworów z tworzyw spełniających wymagania medycyny, farmacji, przemysłu spożywczego i budownictwa jest możliwe dla większości tworzyw, przy ścisłym przestrzeganiu warunków wytwarzania, przetwórstwa oraz obróbki. Szczególne znaczenie ma stosowanie odpowiednich środków pomocniczych, tak aby później nie wydzielały się one z tworzywa w postaci wolnej lub częściowo przereagowanej oraz aby skutecznie hamowały procesy jego starzenia.

Tworzywa mogą być również niszczone przez organizmy żywe ( owady, gryzonie i mikroorganizmy ). Wymienione owady i gryzonie, niszczą tworzywa dla torowania sobie drogi. Mikroorganizmy rozwijają się na tworzywach zawierających substancje pożywieniowe. Substancje te są zawarte albo w składnikach dodatkowych tworzywa, lub mogą się na tworzywach odkładać podczas magazynowania lub użytkowania. STARZENIE. Są to zmiany właściwości tworzyw spowodowane zachodzeniem różnych niekontrolowanych zjawisk ( np. degradacja i destrukcja, procesy utleniania, hydroliza ) z biegiem czasu. Podział starzenia: ze względu na rodzaj środowiska: - starzenie naturalne ( zachodzi pod wpływem środowiska naturalnego ), - starzenie sztuczne ( w warunkach stworzonych specjalnie ), ze względu na stan naprężeń: - w stanie nie naprężonym, - w stanie naprężonym, ze względu na rodzaj czynnika powodującego starzenie: - starzenie klimatyczne, - st. symulacyjne, - st. cieplne, - st. chemiczne, - st. biologiczne, - st. oksydacyjne ( pod działaniem tlenu ).

18. Składniki dodatkowe, napełniacze i ich działanie, podział napełniaczy ( węgiel, koks ).

NAPEŁNIACZE. Są to materiały ( ciała stałe ) dodawane do tworzywa w celu modyfikacji określonych właściwości ( konstrukcyjnych, cieplnych i elektrycznych ).Dodaje się je w ilościach bardzo różnych - od kilku do kilkuset procent masy w stosunku do polimeru. W procesie wytwarzania tworzyw dodaje się je po zakończonym procesie polimeryzacji lub modyfikacji natomiast w procesach przetwórstwa dodawane są w początkowych lub zasadniczych etapach.

PODZIAŁ NAPEŁNIACZY. Napełniacze: -organiczne, - nieorganiczne. Ze względu na kształt: - proszkowe ( kreda, talk, sadza, grafit, dwutlenek krzemu, drewno, dwutlenek molibdenu, metale, mika, tworzywa wielkocząsteczkowe ), - włókniste ( włókna szklane, węglowe, grafitowe, borowe, krzemionkowe, metalowe, polimerowe, bawełniane ), - płatowe ( tkaniny, arkusze papieru, forniru drzewnego, folie metalowe ), - ścinkowe ( nie mają dużego znaczenia ).

WĘGIEL. Jako napełniacz do tworzyw stosuje się go w następujących odmianach: węgiel naturalny, sadza i grafit. Włókna węglowe i grafitowe nazywane są włóknami karbonizowanymi. Otrzymuje się je z paku - odpadu z przeróbki węgla kamiennego i ropy naftowej. Proces ten przebiega w trzech etapach: - utlenianie w temperaturze 180 - 300 °C , - piroliza w temperaturze 1100 - 1600 ° C, - wyżarzenie w temperaturze 2500 - 3000 ° C. Włókna karbonizowane są drogie. Sadzę otrzymuje się wskutek niecałkowitego spalania gazu lub oleju, połączonego z jej rozkładem cieplnym i wydzieleniem węgla w postaci sadzy. Cząstki sadzy zbudowane są z zespolonych ze sobą tysięcy elementów krystalicznych ( krystalitów ). Sadza jest typowym napełniaczem wzmacniającym. Działanie wzmacniające sadzy jest tym większe, im mniejsze są rozmiary, mniejsza powierzchnia właściwa i większa energia powierzchniowa cząstek. Sadza jest podstawowym napełniaczem gumy ( nadaje jej również kolor ). Grafit występuje w przyrodzie lub jest otrzymywany sztucznie ( z koksu ). Stosowany jako napełniacz zawiera często różne domieszki ( nawet do 20% ), np. FeO, CuO, MgO, CaO. Jako napełniacz jest stosowany w kształcie cząstek ( blaszki, łuski ). Trudno miesza się z polimerem i pogarsza jego własności mechaniczne. Właściwości i jego struktura spowodowały, że jest standardowym napełniaczem przeciwciernym.

19. Środki pomocnicze, stabilizatory, plastyfikatory, środki smarujące, środki barwiące, opóźniacze palenia, środki zapachowe. Środki pomocnicze spełniają bardzo istotne role. Mogą to być zarówno ciała stałe, ciekłe i gazowe, dodawane do tworzyw na ogół od ułamka do kilkudziesięciu procent mas w stosunku do polimeru. Wprowadza się je do całej objętości tworzyw lub tylko do ich warstwy wierzchniej. Środki pomocnicze w procesach wytwarzania wprowadza się najczęściej w ich końcowej fazie, zaś w procesach przetwórstwa zazwyczaj w początkowej fazie. STABILIZATORY. Są to substancje, które dodaje się do tworzywa w celu podwyższenia jego odporności na starzenie. Proces podwyższania stabilności tworzywa to stabilizacja. Dzieli się ona na: st. chemiczną ( dodawanie substancji opóźniających przemiany chemiczne w tworzywie ), st. fizyczną ( dodawanie substancji powodującej powstawanie trwalszej struktury tworzywa albo zapobiegającej skutkom oddziaływań czynników fizycznych ). Stabilizatory dzielą się według czynników powodujących starzenie. Ważniejsze znaczenie mają: stabilizator termiczny ( opóźnia rozkład termiczny, np. zasadowe sole ołowiu ), st. świetlny ( filtr optyczny pochłaniający promienie nadfioletowe, np. estry kwasu salicylowego ), antyutleniacz ( odporność na starzenie oksydacyjne, np. aminy aromatyczne ), antyozoant ( odporność na st. ozonowe stosowany głównie do gumy ), dezaktywator metali ( zmniejsza szkodliwy wpływ domieszek metali ), stabilizator radiacyjny, biostabilizator ( odporność na st. biologiczne ), akceptator HCl ( wiąże chlorowodór wydzielający się podczas rozkładu tworzywa i usuwa jego szkodliwy wpływ ). PLASTYFIKATORY. Są to substancje o małej lotności dodawane do tworzywa w celu zwiększenia, w zakresie temperatury użytkowania, jego odkształcalności i zmniejszenia twardości, jak również powiększenia podatności na przetwórstwo. Dodatek plastyfikatora powoduje też wzrost udarności i wydłużenia względnego przy zerwaniu; przy jednoczesnym spadku wytrzymałości na rozciąganie i obniżeniu temperatur znamionowych. ŚRODKI SMARUJĄCE. Dzielą się na: smary ( zmniejszają tarcie wewnętrzne tworzywa, poprawiają jego płynność oraz zmniejszają przyczepność do powierzchni ścian maszyn i narzędzi przetwórczych ), środki rozdzielające ( zmniejszają przyczepność ), środki poślizgowe ( dodaje się je do tworzyw, z których otrzymuje się folie, w celu ułatwienia przesuwania się jej względem siebie ), środki antyblokingowe ( uniemożliwia zlepianie się warstw podczas przetwórstwa, magazynowania i użytkowania ), środki pudrujące ( zapobieganie zlepianiu, np. talk ). ŚRODKI BARWIĄCE I OPÓŹNIACZE PALENIA. Środki barwiące są to substancje selektywnie absorbujące światło widzialne, dodawane do tworzywa w celu nadania żądanej barwy lub ukrycia zabarwienia naturalnego. Dzieli się je na: pigmenty ( organiczne i nieorganiczne ) i barwniki. Pigmenty nie rozpuszczają się w polimerze, lecz tworzą w nim zawiesinę. Dzięki selektywnej absorpcji i odbiciu energii świetlnej nadają tworzywu barwę. Natomiast barwniki tworzą wiązania chemiczne z polimerem. Głównie stosuje się pigmenty. Zabarwienie uzyskiwane dzięki pigmentom nieorganicznym charakteryzuje się matowością, brakiem przezroczystości, słabą zdolnością krycia i zadowalającą odpornością na działanie światła oraz ciepła. Pigmenty nieorganiczne mogą być białe, żółte, czerwone, niebieskie i zielone. Pigmenty organiczne pozwalają otrzymywać wytwory przezroczyste, jak i nieprzezroczyste o żywych barwach. Charakteryzują się znaczną zdolnością krycia, małą odpornością na światło i ciepło i są droższe niż pigmenty nieorganiczne. Pigmentem organicznym jest np. ftalocjanina miedzi.

Opóźniacze palenia to substancje lub grupy chemiczne dodawane do tworzywa, które podwyższają jego odporność na palenie. Dzieli się je na: addytywne - substancje związane z tworzywem za pomocą oddziaływań typu fizycznego oraz reaktywne - grupy chemiczne, które łączą się z tworzywem za pomocą wiązań chemicznych. Zawartość opóźniaczy palenia w wytworach dochodzi do 30% masy. Na ogół opóźniacze pogarszają właściwości fizyczne tworzywa. ŚRODKI ZAPACHOWE. Substancja dodawana do tworzywa dla stłumienia nieprzyjemnej woni lub nadania im swoistego zapachu, np. kwiatów, owoców. Jako substancje maskujące zapach stosuje się: kumarynę, salicylan metylu, eugenol, olejek cedrowy. Dodaje się je w ilości od 0,05 do 0,25% masy w stosunku do polimeru.

---