DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA

WYKŁAD 2 - 19.03.2011r.

Modelowe rozwiązania w procesie diagnozy

Poznanie przyrodnicze:

-pojawia się model obserwatora, który obserwuje przyrodę, ale nad nią nie panuje

Poznanie humanistyczne:

• poznanie, jak my odbieramy rzeczywistość - aby poznać w konsekwencji funkcjonowanie innej osoby,

• pojawia się działanie dwupodmiotowe, poznać drugiego człowieka- najpierw należy poznać SIEBIE, tzn. wiedzieć o swoich możliwościach, ograniczeniach, działaniach.

• Każdy diagnosta musi mieć odpowiednią motywację do poznania siebie i innych

Diagnosta POWINIEN:

1. motywacja siebie i innych

2. kompetencje poznawcze ( odp. Poziom myślenia, postrzegania, uwagi itp.)

3. Diagnosta powinien być gotowym do akceptowania swoich cech ( negatywnych i pozytywnych) postaw, zachowań. Świadomość siebie, ale i innych, że można różnie funkcjonować, świadomość złożoności.

Nie można na podstawie pierwszego wrażenia post. Diagnozy (Holo efekt)

4. Musi być przekonany, że nie można oceniać człowieka wg swojej oceny , swoich „ram”. Nie możemy”naginać” do siebie stylu i funkcjonowania innego człowieka,

5. Panowanie nad własnymi EMOCJAMI (przenoszenie swoich emocji na drugiego człowieka może zakłócić kontakt między badanym a diagnostą)

Poznanie przyrodnicze:

Pewność stawianych hipotez wynika z poznania cykliczności przyrody; W diagnozie psych. mamy do czynienia z indywidualizacją jednostki;

W Poznanie humanistyczne:

Nie stawiamy hipotez , nie mamy ich pewności występuje podejście indywidualne;

W poznaniu przyrodnicze:

Człowiek- jednostka zdeterminowana środowiskiem, w którym się porusza;Spowodowane jest to cyklicznością zmian przyrody - jest elementem tych zmian( żywienie ubiór);

„Człowiek- byt sam w sobie” - Poznanie humanistyczne

EFEKTY TOWARZYSZĄCE PROCESOWI POZNANIA:

1.poznanie przyrodnicze - występuje system praw, poznajemy to na co przyroda nam pozwala, cykliczność, postawa dyrektywna osoby badającej ( narzuca to co się dzieje w przyrodzie)

2. poznanie humanistyczne - zrozumienie zjawisk związanych z procesem poznania, wszelkie twierdzenia - nie będą jednoznaczne , będą prawdopodobne ( hipotezy probolistyczne) w zależności od jednostki,nacisk na jakość nie na ilość; Dominuje dynamika emocjonalna między badaczem a badanym - odnosimy się tylko do tego, co osoba do nas mówi, mówi to co chce powiedzieć, co jest dla niej istotne.

Kiedy interakcja z osobą jest głęboka wówczas można pomóc osobie tak” do końca”

3. wnioskowanie

Diagnoza jako proces przetwarzania danych obejmuje 3 etapy:

• sformułowanie problemu

• postawienie hipotez diagnostycznych

• weryfikację hipotez

Zebrane informacje są przetwarzane i interpretowane na poziomach:

• opisowym, wysuwania hipotez diagnostycznych

• wnioskowania bezpośredniego/ tworzenie konstruktów teoretycznych/

• wnioskowania uogólniającego / interpretacji/ ujmuje mechanizmy regulujące zachowanie lub ogólne dotyczące natury człowieka ( Paluchowski 1983, s.9-10; 1991)

Diagnoza dla potrzeb praktyki obejmuje perspektywy

a) wewnętrzną, indywidualną funkcjonowanie jednostki ( cechy indywidualne, pełnione role)

b) zewnętrzną, uwzględnia czynniki determinujące indywidualny rozwój jednostki i sposób wypełniania przez nią społecznych ról / czynniki indywidualne i środowiskowe /

Z uwagi na zakres analiz:

1. podejście całościowe, uwzględnia się wyznacznik i determinanty oddziałujące na rozwój jednostki

2. strategia cząstkowa - konkretny aspekt i sfera życia jednostki/ subiektywizm badacza/ najistotniejsze dla rezultatów rozwojowych

Powinny być uwzględniane 2 perspektywy widzenia elementów i problemów:

1. podmiotu diagnozy (subiektywna)

2. społecznego otoczenia - nauczycieli, rodziców, rówieśników - podmiotów oddziałujących rozwojowo ( obiektywna)

Model ogólny procesu poznania diagnostycznego (Ziemski,1973)

1. Dane z doświadczenia/ cechy określonego stanu rzeczy - zbieranie informacji

2. Intuicja / heureza/ poznanie bezpośrednie przeczucie

3. Pojęcie typów i gatunków / wiedza zimna/

4. Procesy myślowe / uzasadnianie, rozumowanie różnicujące i wyłączające- przetwarzanie informacji /

Diagnoza rozwinięta Ziemskiego/ za Wysocka,

Diagnoza genetyczna - identyfikacyjna - Diagnoza

(wyjaś.

Uwarunkowanie przyczyn - znaczenie

mechanizmów rozwoju danego zjawiska) - prognostyczna fazy

Diagnoza znaczenia-

badamy rolę zjawiska dla szerszego układu, którego dotyczy; Czym jest dane zjawisko, czym jest dany problem? Mówimy o odnoszeniu ; dlaczego ta sfera człowieka wpływa,że on jest taki.... - prognoza funkcjonowania człowieka jego funkcjonowania w świecie , jego zachowania w przyszłości

Model diagnozy humanistycznej A. Kępiński / 1989

Elementy modelu:

1. płaszczyzna poznania ( biologiczna, - psychologiczna, - socjologiczna),

2. perspektywy widzenia ( osoby badanej, otoczenia społecznego, diagnosty)

3. przekroje:

- podłużny - historia, przebieg życia jednostki

- poprzeczny - ocena sytuacji, stanu obecnego, zakresu poznania diagnostycznego

Etapy diagnozy rozwojowej według Obuchowskiej /1997/

• pozytywna - poszukiwanie informacji dotyczących mocnych stron osoby badanej

- postawienie hipotezy diagnostycznej dotyczącej lokalizacji pozytywnych cech osoby badanej

- refleksja teoretyczna pod kątem działania

- przyjęcie i wstępne postawienie diagnozy

• negatywna - postawienie problemu i pytań bazowych

- zbieranie informacji

- postawienie hipotezy diagnostycznej

- refleksja teoretyczna

- przyjęcie i wstępne postawienie diagnozy

pełna / pozytywna i negatywna/ - program oddziaływań modyfikujących procesy rozwoju

/eliminacja zaburzeń i wzmacnianiem elementów zaburzonych /

Model interpretacji danych diagnostycznych Malloney Ward 1976,161/za Stęplewska- Żakowicz,2009,141

Faza 1 Predykcja zachowania

Faza 2 Predykcja zachowania

Faza 3 Odrzucenie hipotez Modyfikacja hipotez Akceptacja hipotez

cząstkowych cząstkowych cząstkowych

Faza 4 Sformułowanie hipotez ogólnych

Faza 5 Dynamiczny model osoby

Faza 6 Zmienne sytuacyjne

Faza 7 Predykcja zachowania

Model procesu diagnozowania W.J. Paluchowskiego (1991,2001,2007)

Proces diagnozowania 4 etapy:

1. etap prediagnostyczny

2. badanie diagnostycznego

3. opis i interpretacja

4. interwencja ( wejście w drugą osobę)

Ad1

• dotyczy tego co się wydarza przed badaniem diagnostycznym, czyli z „czym wchodzi” osoba badana do gabinetu psychologa,

• osoba taka przychodzi z własnymi problemami, a diagnosta ma do zaoferowania swój „bagaż” czyli: metody, pomysły, wiedzę - dzięki czemu może pomóc danemu pacjentowi

Ad2

• badania diagnostyczne, a więc dobór metod badawczych ( standaryzowane, znormalizowane)

• dobór narzędzi stosownie do wieku osoby badanej

Ad3

• opis i interpretacja ; ważny jest tutaj trafny opis wyników testów dopasowując do jednostki indywidualnej - do opisu włącza badacz rozmowę z pacjentem to co o nim wie..

Procedura pięciu pytań Teresy Szustrowej ( 1987a, 1987b)

Nadawanie struktury wnioskowaniu diagnostycznemu procedury pięciu pytań Teresy Szustrowej:

1. Określenie celu badania: Po co prowadzę badanie? Jakie decyzje będą podejmowane na podstawie jego wyników?

2. Wybór orientacji teoretycznej: W jakich kategoriach będę formułować twierdzenia o człowieku?

3. Sformułowanie pytań lub hipotez diagnostycznych. Na jakie szczegółowe pytania dotyczące człowieka chcę znaleźć odpowiedź ?

4. Dobór wskaźników - Co muszę o człowieku wiedzieć, by sformułować odpowiedzi na te pytania? Po czym poznam, Jaka jest odpowiedź na moje pytania?

5. Operacjonalizacja wskaźników za pomocą konkretnych procedur diagnostycznych. Co muszę zrobić, aby uzyskać potrzebne informacje? Jakie przeprowadzić testy, jakie pytania zadać, na co zwrócić uwagę podczas obserwacji?

GAP /1/ - Europejski System Diagnozy

SĄ TO ZASADY OGÓLNE: wskazówki, wykonywania diagnozy psychologicznej / Stemplewska

1. Diagnosta bierze odpowiedzialność za diagnozę.

2. Diagnosta rozważa możliwy konflikt interesów pomiędzy systemem wartości klienta a własnym

3. Diagnoza odbywa się w kontakcie interpersonalnym, a diagnosta traktuje osoby uczestniczące w badaniu uczciwie i z szacunkiem.

4. Diagnosta omawia sprawy związane z diagnozą tylko z osobami, które są zaangażowane w ten proces

5. Podczas diagnozowania psycholog rozważa możliwe pozytywne i negatywne konsekwencje, a także skutki uboczne badań dla klienta, podmiotu badania oraz jego środowiska społecznego

6. Diagnosta z zasady stosuje podejście naukowe w rozwiązywaniu problemu diagnostycznego

7. Proces diagnozowania jest jawny, aby można go było śledzić, oceniać i dokumentować

8. Diagnosta zapewnia najlepsze podstawy teoretyczne, a także najwyższą możliwą jakość i użyteczność procesu diagnozowania oraz zapobiegania czynnikom, które mogłyby je zakłócić.

ANALIZA PRZYPADKU (DIAGNOZA OPISOWA)

1. ANALIZA OCZEKIWAŃ, SKARG LUB CELÓW

Badanie i ocena problemu/ pytania klienta i/lub podmiotu badania

9. Diagnosta osiąga odpowiednio głęboki poziom zrozumienia problemu, celu i oczekiwań klienta / podmiotu diagnozy

10. Diagnosta rozważa, na jakim poziomie ogólności w jak szerokim zakresie można najlepiej poradzić sobie z problemem oraz spełnić cele i oczekiwania klienta/ podmiotu diagnozy

11. Diagnosta rozpoznaje jak bardzo poważny lub naglący zdaniem klienta jest przypadek

12. Diagnosta rozpoznaje mocne i słabe strony klienta/ podmiotu diagnozy

13. Diagnosta ogranicza swoje zainteresowanie do spraw związanych z diagnozą

14. Diagnosta sprawdza kompletność i dokładność podstawowych informacji

1.1.2 SYNTEZA OCZEKIWAŃ KLIENTA I ASPEKTÓW OGÓLNEJ SYTUACJI PROBLEMOWEJ

15. Diagnosta na bieżąco sprawdza czy zgromadzone dotychczas informacje wystarczają do sformułowania odpowiedzi na pytania diagnostycznego

16. Diagnosta rozważa ewentualną interakcję pomiędzy osobą a kontekstem

1.1.3 ZAWARCIE FORMLANEGO POROZUMIENIA ( KONTRAKTU)

17. Diagnosta informuje klienta/podmiot diagnozy o rodzaju problemu, które będą rozpoznawane podczas dalszych badań

18. Diagnosta uzyskuje świadomą zgodę klienta/ podmiotu diagnozy na cele i warunki wyznaczające dalsze badania

….... brak slajdów( powinny być na kolejnym wykładzie)........

1. DYSKUSJA I DECYZJA

1. Przedyskutowienie raportu z klientem/ podmiotem badania i ewentualnie z innymi zainteresowanymi

64.Diagnosta omawia z klientem/uczestnikiem badań wszystkie części raportu

1. Diagnosta omawia z klientem, uczestnikiem badań i innymi osobami uprawnionymi wszystkie możliwe rekomendacje i upewnia się, że zostały one zrozumiane

2. Diagnosta wykorzystuje dodatkowe dane, pochodzące z omawiania raportu i rekomendacji, do przygotowania ostatecznej wersji raportu

2.3.2 Przeanalizowanie, czy ogólne okoliczności uzasadniają zakończenie w danym momencie procesu diagnostycznego, czy też należy powtórzyć cykl diagnostyczny lub pewne jego etapy

67. Jeśli potrzebna jest interwencja, diagnosta rozważa czy ma kwalifikacje do jej

przeprowadzenia i ewentualnie kieruje do innego profesjonalisty

68. W razie potrzeby diagnosta przesyła raport innemu współpracującemu profesjonaliście

.... brak slajdów( powinny być na kolejnym wykładzie)........

1. ANALIZA EFEKTÓW INTERWENCJI

1. Wyciągnięcie wniosków z danych na temat efektów interwencji

2. Przekazanie raportu na temat efektów interwencji klientowi/podmiotowi badania i ewentualnie innym zainteresowanymi

3. Jeśli to niezbędne, opracowanie pisemnego raportu dla klienta/ podmiotu badania i ewentualnie innych zainteresowanych

4.3 ODROCZENE BADANIE KONTROLNE ( follow-up)

4.3.1 Zaplanowanie odroczonego badania kontrolnego w porozumieniu z klientem/ podmiotem badania i ewentualnie innymi zainteresowanymi

1. Diagnoza podmiotu badania według uzgodnionego planu

2. Analiza wyników

3. Przedyskutowanie wyników z klientem, podmiotem badania i ewentualnie innych zainteresowanych

ZAKOŃCZENIE PROCESU. Proces diagnozowania dobiega końca z chwilą, gdy diagnosta kończy profesjonalną relację z osobą/ instytucją(klientem) i badaną osobą/grupą/ instytucją ( podmiotem badania) w odniesieniu do zadań diagnostycznych

5

---