Po zakończeniu działań zbrojnych związanych z II Wojną Światową pojawił się problem Niemiec. Na konferencji w Poczdamie (17 .VII-2.VIII.1945) przywódcy ZSRR, Wielkiej Brytanii i USA podjęli decyzje dotyczące dalszego wyglądu Niemiec. Miały one zostać całkowicie rozbrojone, miała być przeprowadzona denazyfikacja (środki podjęte po wojnie w celu wykorzenienia zasad, ustaw i organizacji nazistowskich z życia polit-społ Niemiec), dekartelizacja (jest to proces polegający na rozbiciu wielkich organizacji przemysłowych zwanych kartelami), demilitaryzacja, demokratyzacja życia politycznego oraz wychowania. Terytorium Niemiec podzielono na cztery strefy wpływów: amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką, jednak miały one być traktowane jak gospodarcza całość. Polsce przyznane zostały obszary znajdujące się na wschód od linii wyznaczonej przez Odrę i Nysę Łużycką, miały one nie być traktowane jako część radzieckiej strefy okupacyjnej. Ludność niemiecka z terytoriów Czechosłowacji, Polski i Węgier miała zostać przesiedlona.
20 sierpnia 1945 władzę najwyższą w Niemczech objęła Sojusznicza Rada Kontroli.
W Norymberdze (amerykańska strefa okupacyjna) powołano Międzynarodowy Trybunał Wojskowy. 5 marca 1946 Amerykanie uchwalili ustawę dzielącą byłych hitlerowców na 5 kategorii i ustanawiającą system kar: więzienie od 2 do 10 lat, pracę przymusową, utratę majątku, wykluczenie z urzędów publicznych i pozbawienie prawa głosowania oraz kilka mniejszych kar dla biernych zwolenników. Wprowadzono wtedy kwestionariusz (Fragebogen) mający zapobiec pomyłkom i uniknięciu kary przez winnych. Uznaje się, że w trzech zachodnich strefach okupacyjnych proces denacyfikacji zakończył się 31 grudnia 1948.
ZSRR miał jasno sprecyzowane cele odnośnie swojej strefy okupacyjnej: pozyskanie sobie szerokich mas pracujących oraz zrzucenie winy za hitleryzm na klasy posiadające. Wywłaszczano majątki ziemskie powyżej 100 ha. Na podstawie rozkazu z 1945 skonfiskowano przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe i kopalnie, które ponoć należały do osób winnych współpracy z Hitlerem. 10 czerwca 1945 władze radzieckie wydały pozwolenie na tworzenie „antyfaszystowskich” stronnictw, nieco później to samo zrobiły władze brytyjskie.
24 lutego 1947 Walter Ulbricht po raz pierwszy zaproponował utworzenie centralnego rządu ogólno niemieckiego. Rok później Rosjanie łączą centralne urzędy swojej strefy w Niemiecką Komisję Gospodarczą , która mogła wydawać zarządzenia obowiązujące w całej strefie. Na jej czele stanął Heinrich Rau, był to początek państwa wschodnioniemieckiego.
20 października 1946 odbyły się wybory do sejmów pięciu krajów strefy radzieckiej (Brandenburgia, Meklemburgia, Saksonia, Saksonia-Anhalt, Turyngia). Były to pierwsze wolne wybory od 1932 i ostatnie do 1990. Wygrała je partia SED (Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności).
Z powodu zjednoczenia się komunistów i socjaldemokratów oraz zatrzymania dostaw żywności i surowców ze swojej strefy Amerykanie wstrzymali 4 maja 1946 dostawy zdemontowanych maszyn przemysłowych, 15 maja to samo zrobili Brytyjczycy. Sojusznicza Rada Kontroli ustaliła, że niemożliwe jest obecnie wprowadzenie jedności gospodarczej, wobec czego Amerykanie postanowili połączyć swoją strefę ze strefą brytyjską, do czego doszło 1 stycznia 1947. Powstała Dwustrefa, czyli Bizonia. Jesienią 1948 do Bizonii przystąpiła Francja, dzięki czemu utworzona została Trizonia. 18 czerwca 1948 wprowadzono nową walutę w całej Trizonii.
23 lutego 1948 rozpoczęła się w Londynie konferencja sześciu państw zachodnich: Wlk. Brytanii, Francji, USA i trzech krajów Beneluxu (Belgia, Holandia, Luksemburg) w sprawie Niemiec. ZSRR uznało to za pogwałcenie Układu Poczdamskiego. Marszałek Sokołowskij, przewodniczący Sojuszniczej Rady Kontroli zażądał sprawozdania z tego spotkania, jednak przedstawiciele krajów zachodnich odmówili. Wobec tego marszałek opuścił salę obrad i Rada przestała istnieć.
W wyniku zaistniałej sytuacji w kwietniu 1948 władze radzieckie wydały zarządzenie, że wszystkie transporty kierowane do Berlina muszą podlegać ich kontroli. Zdano sobie wówczas sprawę z tego, że nie zawarto żadnej umowy regulującej komunikację między strefami okupacyjnymi zachodnich mocarstw a ich sektorami w Berlinie, gdyż zakładano, że cały obszar będzie zarządzany przez Sojuszniczą Radę Kontroli. Tego samego dnia władze amerykańskie i brytyjskie zawiesiły kursowanie pociągów do Berlina. 7 czerwca 1948 ogłoszono włączenie zachodniej części Niemiec do Planu Marshalla oraz utworzenie międzynarodowego organu kontroli Zagłębia Ruhry. W tym samym roku doszło do konfliktu związanego z wyborem następcy prezydenta policji i tym samym doszło do podziału policji berlińskiej. Następnie dokonano również podziału władz miejskich. 4 maja 1949 delegaci czterech mocarstw podpisali w ONZ podpisali układ w sprawie zakończenia konfliktu o Berlin: zniesienie ograniczeń komunikacyjnych między strefami zachodnimi a Berlinem, zniesienie ograniczeń komunikacji i handlu między strefami zachodnimi a strefą radziecką. 23 maja zebrała się Rada Ministrów Spraw Zagranicznych w celu omówienia całości problemu niemieckiego.
8 maja 1949 Rada Parlamentarna w Bonn uchwaliła projekt ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec, utworzono Radę Federalną (Bundesrat). 14 sierpnia 1949 odbyły się wybory do Bundestagu, które wygrali chrześcijańscy demokraci. Stolicę RFN ustalono w Bonn, prezydentem ogłoszono prof. Theodora Heussa. 15 września Konrad Adenauer został wybrany przez Bundestag kanclerzem. W skład rządu weszli chrześcijańscy demokraci, liberałowie i przedstawiciele prawicowej Partii Niemieckiej. 21 września 1949, dzień, w którym utworzono ten rząd uznano za datę powstania RFN.
W odpowiedzi na to 7 października 1949 w strefie radzieckiej proklamowano Niemiecką Republikę Demokratyczną. 18 marca 1949 uchwalono projekt konstytucji. 11 października prezydentem NRD wybrano Wilhelma Piecka a następnego dnia premierem został Otto Grotewohl.
4 maja 1951 Komitet Ministrów Rady Europy postanowił przyjąć w swój skład przedstawiciela RFN. Rząd francuski sprzeciwiał się włączenia RFN do NATO i przygotował swój projekt włączenia wojsk zachodnioniemieckich do Armii Europejskiej. 26 października projekt ten przyjęło francuskie Zgromadzenie Narodowe. 26 maja 1952 podpisano w Bonn układ przyznający RFN prawie całkowitą suwerenność (układ generalny lub układ o Niemczech) pod warunkiem jej przystąpienia do Europejskiej Wspólnoty Obronnej.
27 maja 1952 ministrowie spraw zagranicznych Belgii, Francji, Holandii, Włoch, Luksemburga i RFN podpisali w Paryżu układ powołujący do życia Europejską Wspólnotę Obronną. Bundestag ratyfikował ten układ 19 marca 1953. 26 lutego 1954 Bundestag uchwalił uzupełnienie konstytucji, stwierdzające, że sprawy obrony należą do kompetencji władz federalnych. Prezydent Heuss podpisał ustawy o ratyfikacji układów bońskich i paryskich 30 marca 1954. 2 lipca 1952 Bundestag uznał Obszar Saary za część Niemiec.
3 października 1954 ministrowie spraw zagranicznych Wlk. Brytanii, Kanady, USA i sześciu członków niedoszłej do skutku Europejskiej Wspólnoty Obronnej w Londynie podjęli następujące decyzje: utworzenie narodowej zachodnioniemieckiej armii; RFN ma stać się członkiem paktów Brukselskiego (traktat podpisany 17 marca 1948 r. przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg i Wielką Brytanię, deklarujący w perspektywie utworzenie wspólnego systemu obrony) i Atlantyckiego (Pakt Atlantycki podpisany został w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. przez 12 państw, którymi były: Francja, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Islandia, Norwegia, Włochy, Portugalia, Kanada i Stany Zjednoczone; traktat o zbiorowej samoobronie); Wlk. Brytania, USA i Kanada zobowiązały się do stacjonowania wojsk na kontynencie europejskim.
23 października 1954 zatwierdzono w Paryżu kilka ważnych traktatów: Obszar Saary miał uzyskać status europejski w ramach Unii zachodnioeuropejskiej, musiało to być jednak zatwierdzone plebiscytem, który odbył się 23 października 1955 (za odrzuceniem statusu europejskiego 60%). 1 stycznia 1957 obszar ten został wcielony do Niemiec.; przedstawiciele czterech mocarstw zadecydowali o zakończeniu reżimu okupacyjnego; wszyscy uczestnicy podpisali protokół o przekształceniu Unii Zachodniej w Unię Zachodnioeuropejską powiększając ją o Włochy i RFN; RFN zaproszono do NATO. Układy paryskie zostały szybko ratyfikowane. 5 maja 1955, z chwilą wejścia w życie tych układów RFN stało się suwerennym państwem oraz członkiem sojuszów brukselskiego i atlantyckiego.
Natomiast w NRD reformy podjęte przez ZSRR po śmierci Stalina doprowadziły 17 czerwca 1953 do wybuchu zamieszek.
W dniu podpisania układów paryskich ZSRR wystosowało notę do mocarstw zachodnich stwierdzające, że przywrócenie jedności Niemiec stanowi zadanie najważniejsze. W związku z tym przywódca socjaldemokratów Ollenhauer wystosował 23 stycznia 1955 list do Adenauera, stwierdzający, że ratyfikacja tych układów utrwali podział Niemiec.
25 stycznia Prezydium Rady ZSRR wydało dekret o zakończeniu stanu wojny z Niemcami. Państwa zachodnie uznały zakończenie wojny w 1951. 14 maja 1955 ministrowie spraw wewnętrznych Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polski, Rumunii, Węgier i ZSRR zawarli w Warszawie układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej. 9-13 września 1955 kanclerz Adenauer i minister spraw zagranicznych Heinrich von Brentano przebywali w Moskwie. Dokonali tam poufnego porozumienia o repatriacji Niemców więzionych w ZSRR i o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych.
22 września 1955 Adenauer sformułował w Bundestagu pogląd, zapamiętany pod nazwą doktryny Hallsteina, że „rząd federalny również w przyszłości będzie uważał podjęcie stosunków dyplomatycznych z NRD przez państwa trzecie za akt nieprzyjazny”, a ZSRR „jest jednym z czterech zwycięskich mocarstw, bez których współdziałania nie można zrealizować najważniejszego zadania naszej polityki: stworzenia jedności naszego narodu” oraz, że RFN ma prawo do reprezentowania obu krajów niemieckich za granicą.
ZSRR próbowało pozorować suwerenność NRD, m.in. 28 maja 1953 Radziecką Komisję Kontroli przekształcono w Wysoką Komisję na wzór Niemiec Zachodnich. ZSRR również zmniejszył swoje roszczenia reparacyjne, przedstawicielstwa NRD i ZSRR podniesiono do rangi ambasad, anulowano długi NRD wobec ZSRR. 25 marca 1954 rząd radziecki zniósł nadzór swojego wysokiego komisarza nad działalnością rządu NRD. 13 września nawiązano stosunki dyplomatyczne z RFN następnie 20 września ZSRR zawarło z NRD traktat o wzajemnych stosunkach. 12 czerwca 1964 NRD i ZSRR zawarły „traktat o przyjaźni, wzajemnej pomocy i współpracy”.
Nie należy zapominać również o przesiedleńcach lub uchodźcach. Zaczęli oni tworzyć organizacje zwane ziomkostwami. Ponadto istniało stowarzyszenie ogólne zwane Związkiem Wypędzonych. W 1952 powstał Związek Ziomkostw, który skupiał się głównie na kwestiach materialnych przesiedleńców. Inne stronnictwa to np. Związek Wypędzonych z Ojczyzny i Pozbawionych Praw pod przewodnictwem Waldemara Krafta. W 1957 zjednoczyły się Związek Wypędzonych i Związek Ziomkostw tworząc Związek Wypędzonych - Zjednoczone Ziomkostwa i Związki Krajowe. 14 sierpnia 1952 wydano ustawę o „wyrównywaniu ciężarów”. Dotyczyła ona uchodźców i przesiedleńców ze Wschodu, byłych emigrantów, ofiar bombardowań alianckich, którzy mieli dostawać zasiłki na stworzenie warunków godnej egzystencji.
25 marca 1957 zawarto Traktat Rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Przystąpieniem do niej Niemcy chcieli udowodnić, że zerwali z nacjonalistyczną przeszłością. W rzeczywistości liczyli oni również na współpracę nie tylko gospodarczą ale i polityczną. 22 stycznia 1963 Francja i Niemcy zawarły tzw. Układ Elizejski, przewidujący ich najściślejszą współpracę. Francja w ten sposób dążyła do usunięcia przewagi anglo-amerykańskiej na kontynencie. 21 stycznia 1957 Bundestag uchwalił dużą podwyżkę rent i emerytur, które miały odtąd rosnąć automatycznie ze wzrostem płac.
14 czerwca 1954 powstał w Bad Neuenahr komitet, który przyjął nazwę Kuratorium Niepodzielnych Niemiec. Ich program podkreślał potrzebę zjednoczenia Niemiec.
29 stycznia 1955 odbyła się manifestacja w kościele Św. Pawła we Frankfurcie nad Menem. Uchwalono wtedy „Niemiecki Manifest”, w którym stwierdzono że „pierwszeństwo przed tworzeniem bloków militarnych musi mieć porozumienie w sprawie ugody miedzy czterema mocarstwami, dotyczącej zjednoczenia Niemiec”.
W listopadzie 1958 Niemiecka Republika Demokratyczna ustaliła swoją stolicę w Berlinie. Wówczas ujawnił się nierozwiązany problem podziału Berlina. Każdy bez problemu mógł przechodzić z jego wschodniej części do zachodniej i odwrotnie co powodowało stały odpływ ludności na zachód. Był to również raj dla służb wywiadowczych RFN i państw zachodnich.8 wrześnie 1960 NRD wydał zakaz przebywania obywateli RFN w swojej stolicy bez zezwolenia. 13 września dodano, że będzie się wymagać od mieszkańców Berlina Zachodniego zachodnioberlińskich dowodów osobistych.
13 sierpnia 1961 rząd NRD postanowił zbudować mur dzielący Berlin na dwie części. Ustał odpływ siły roboczej co przyczyniło się do rozwoju gospodarki NRD.
Problem niemiecki po II Wojnie Światowej
5