ENCYKLOPEDIA PRAWA 6 STR , Inne

1a. ISTOTA PRAWA

Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.

Normy prawne powstają w dwojaki sposób: są wydawane (ustanawiane) przez państwo lub też przez nie sankcjonowane.

2a. PRAWO A MORALNOŚĆ

Moralność to ukształtowany w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowanie jako dobre lub złe.

Z punktu widzenia określonej moralności można następująco sklasyfikować normy prawne:

a) moralnie pozytywne

b) moralnie negatywne

c) moralnie obojętne

3a. ŚWIADOMOŚĆ PRAWNA

Świad. prawna to ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku.

4a. PRAWORZĄDNOŚĆ

Praworządność jest to taki stan faktyczny, w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane.

5a. NORMA PRAWNA

Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

Norma prawna zbudowana jest z trzech części:

a) hipoteza

b) dyspozycja

c) sankcja

Sankcja jest to ta część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji.

6a. NORMY PRAWNE BEZWZGLĘDNE I WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE

a) Normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) zawierają niepodważalny nakaz państwa, od wypełnienia której nie można się uchylić. Osoba zobowiązana jest tak się zachować, jak wskazuje norma. Każde odstępstwo od sposobu postępowania jest naruszeniem prawa.

b) Normy względnie obowiązujące (dyspozytywne) mają odmienny charakter. Strony umowy zobowiązane są w trakcie jej wykonywania postępować zgodnie z normami dyspozytywnymi tylko wtedy, gdy spraw, których norma dotyczy, nie uregulowały inaczej w umowie.

7a. PRZEPIS PRAWNY

Akt prawny składa się z przepisów prawnych.

Przepisem nazywamy elementarną część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest więc artykuł, paragraf, punkt ustęp itd.

8a. STOSUNEK PRAWNY

Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.

W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów:

a) prawo podmiotowe

b) obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu

c) podmiot prawa

d) podmiot obowiązku

e) przedmiot stosunku prawnego

Prawo podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi prawa możność domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia).

9a. ZDARZENIE PRAWNE

Przez zdarzenie prawne należ rozumieć każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.

11a. STOSOWANIE PRAWA

Stosowanie prawa polega na posługiwaniu się przez organy publiczne przepisami prawnymi jak instrumentami, służącymi do podejmowania decyzji.

Stosowanie prawa odbywa się w jednej z dwóch następujących form:

a) ustalenie istnienia (lub braku) między stronami stosunku prawnego i sprecyzowanie jego treści

b) stworzenie (zniesienie, zmiana) między stronami nowego stosunku prawnego

Charakteryzując ogólnie proces stosowania prawa przez organ państwowy można w nim wydzielić trzy etapy:

a) ustalenie stanu faktycznego

b) wyszukanie (ustalenie) normy prawnej odnoszącej się od danego stanu

c) wnioskowanie i wydanie decyzji

12a. WYKŁADNIA PRAWA

Wykładnią, czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych, zawartych w przepisach.

Rodzaje wykładni ze względu na podmiot. Przyjmując za kryterium podziału organ lub osobę dokonującą wykładni wyróżniamy:

a) wykładnię autentyczną

b) wykładnię legalną

c) wykładnię praktyczną

d) wykładnię doktrynalną

Rodzaje wykładni ze względu na metodę:

a) wykładnię słowną

b) wykładnię celowościową

c) wykładnię systematyczną

d) wykładnię historyczną

Rodzaje wykładni ze względu na wynik:

a) wykładnię rozszerzającą

b) wykładnię ścieśniającą

c) wykładnię stwierdzającą

13a. ŻRÓDŁA PRAWA

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

a) konstytucja

b) ustawy

c) ratyfikowane umowy między narodowe

d) rozporządzenia

e) akty prawa miejscowego

Konstytucja - zwana inaczej ustawą zasadniczą, jest najważniejszym aktem normatywnym w państwie, gdyż przedmiotem zawartych w niej uregulowań są najbardziej doniosłe sprawy obywateli i państwa.

Treść konstytucji obejmuje sprawy dotyczące:

- podstawowych zasad ustrojowych państwa

- wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela

- źródłem prawa

- struktura, sposoby powołania, kompetencji i wzajemnych zależności pomiędzy najważniejszymi organami państwa.

Tryb uchwalania ustaw

Inicjatywę ustawodawczą posiadają:

a) posłowie

b) Senat

c) Prezydent

d) Rada ministrów

e) grupa 100 000 obywateli mających prawo wybierać do Sejmu.

14a. AKT PRAWNY

Aktem prawnym jest ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli państwa - zarówno o charakterze ogólnym (np. ustawa), jak i dotyczący indywidualnej sprawy (np. decyzja podatkowa).

Akty prawne dzieli się na dwie grupy:

a) akty normatywne

b) akty nienormatywne

16a. KODEKS I KODYFIKACJA

Kodeks jest to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazwyczaj w formie ustawy, regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków.

W każdym państwie prowadzona jest działalność mająca na celu doskonalenie prawa. Trzy formy tej działalności zasługują szczególną uwagę:

a) unifikacja prawa - oznacza ujednolicenie prawa na terenie państwa

b) inkorporacja prawa - jest to zebranie rozproszonych dotąd przepisów w jeden zbiór

c) kodyfikacja prawa - polega na zebraniu poszczególnych przepisów w jeden nowy akt prawny - kodeks.

17a. LUKI W PRAWIE

O luce w prawie mówimy w razie braku norm dla takiego stosunku społecznego, który - biorąc pod uwagę całokształt obowiązującego ustawodawstwa - powinien być uregulowany.

Luki w prawie doraźnie wypełnia się za pomocą analogii:

a) analogia ustawy

b) analogia prawa

18a. KOLIZJE PRZEPISÓW PRAWNYCH

O kolizji przepisów prawnych mówi się wówczas, gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.

Kolizja przepisów prawnych może zachodzić na dwóch płaszczyznach: a) w czasie, b) w przestrzeni.

19a. SYSTEMATYKA PRAWA

Systemem prawa nazywamy całokształt obowiązujących w państwie przepisów, z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie, oraz zespól zasadniczych idei przewodnich, na których opiera się ustrój państwa, a także podstawowe idee prawne.

Prawo konstytucyjne to zespół norm regulujących podstawowe urządzenia ustroju państwa.

Prawo administracyjne to zespół norm regulujących strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku władczej działalności tych organów.

Prawo finansowe to zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie, a także określających strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych.

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi - w danej sprawie - podmiotami prawa.

Prawo rodzinne to zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.

Prawo pracy to zespół norm regulujących stosunki miedzy pracodawcą i pracownikiem na tle świadczonej pracy.

Prawo karne to zespół norm mówiących jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określających ogólne zasady odpowiedzialności karnej.

1b. POJĘCIE KONSTYTUCJI

Nazwa ,,konstytucja'' pochodzi od łacińskiego słowa constitutio - ustrój. Współcześnie nazwę konstytucji nosi ustawa zasadnicza państwa. Jest to ustawa wyposażona w najwyższa moc prawna. Konstytucja określa podstawowe zasady ustroju politycznego państwa. W szczególności w konstytucji unormowana jest w głównych zarysach struktura organów państwowych sposób ich powoływania, kompetencje tych organów oraz ich wzajemne związki, wreszcie podstawowe prawa i obowiązki obywateli. Konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym w państwie. Z punktu widzenia systemu źródeł prawa jest ustawą, ale ustawa o szczególnym znaczeniu, ustawa zasadniczą.

O pierwszoplanowej roli konstytucji w systemie prawnym państwa decydują dwie zasady:

a) konstytucja może być zmieniona tylko w szczególnym trybie

b) wszystkie akty prawne w państwie musza być zgodne z konstytucją; w ten sposób determinuje ona charakter całego systemu prawnego

2b. ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZY

Władza ustawodawcza, wykonawcza, sadownicza.

4b. SEJM - jako organ ustawodawczy

Organami sejmu są:

a) marszałek Sejmu

b) prezydium Sejmu

c) konwent seniorów

d) komisje sejmowe

Marszałek - kieruje pracami Sejmu, stoi na straży praw godności Sejmu, zwołuje posiedzenia i przewodniczy obradom, czuwa nad tokiem prac sejmu i jego organów. Kieruje pracami prezydium, zwołuje konwent seniorów, nadaje inicjatywom ustawodawczym oraz wnioskom organów państwa.

Prezydium Sejmu - składa się z marszałka i wicemarszałków, wybieranych przez Sejm spośród posłów. P.S. ustala plan pracy Sejmu, dokonuje wykładni regulaminu sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez marszałka, organizuje współpracę komisji sejmowych i koordynuje ich działanie.

Konwent seniorów - składa się z marszałka, wicemarszałków, przewodniczących lub wiceprzewodniczących klubów poselskich oraz przedstawiciele kół parlamentarnych. K. s. jest organem opiniodawczym, opiniuje projekty prac sejmu, projekty porządku dziennego posiedzeń.

Komisje sejmowe - są organami specjalistycznymi Sejmu.

Trybunał konstytucyjny - jest powołany do ochrony konstytucyjności prawa, to znaczy zgodności ustaw i innych aktów tworzących system polskiego prawa z konstytucją, a także do wykonywania niektórych innych, z tym zadań. W szczególności T.K. orzeka w następujących sprawach:

-zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją

-zgodności przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami

-zgodności z konstytucją celów lub działań partii politycznych

skargi konstytucyjnej

-sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

10b. ORGANIZACJA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Wymiar sprawiedliwości sprawują:

a) Sąd Najwyższy - dzielimy je na cztery izby: Cywilną, Karną, Pracy, Wojskową

b) Sądy powszechne - do tych sądów należą sądy: rejonowe, okręgowe, apelacyjne

c) Sądy administracyjne

d) Sądy wojskowe

1c. POJĘCIE ADMINISTRACJI

Administracja - (zarząd, zarządzenie) jest pojęciem używanym w dwojakim znaczeniu. Oznacza ona bądź jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej, polegającej na zarządzaniu, bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem.

5c. PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Działalność organów administracji publicznej, prowadzona w celu zrealizowania stojących przed nimi zadań, przejawia się w kilku formach. Przez formę działania administracji należy rozumieć określony prawnie typ konkretnej czynności organu administracyjnego. Znane są następujące formy działania administracji:

a) stanowienie przepisów prawnych

b) wydawanie aktów administracyjnych

c) zawieranie porozumień administracyjnych

d) zawieranie umów

e) prowadzenie działalności społeczno-organizatorskiej

f) wykonywanie czynności materialno-technicznych

6c. AKT ADMINISTRACYJNY

Akt administracyjny to wydany w postępowaniu administracyjnym jednostronny władczy akt woli organu administracji publicznej, rozstrzygający w całości lub części konkretną sprawę co do istoty, skierowany do oznaczonego adresata.

Akt administracyjny powinien zawierać:

a) oznaczenie organu administracyjnego i strony

b) treść decyzji

c) powołanie podstawy prawnej

d) uzasadnienie faktyczne i prawne i inne.

Akty ad. dzieli się na: zewnętrzne, wewnętrzne, deklaratywne, konstytutywne, pozytywne, negatywne.

Przepisy kodeksu postępowania adm. uznają za nieważny akt adm. który:

a) został wydany przez niewłaściwy rzeczowo organ

b) został wydany bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

c) dotyczy sprawy, która została poprzednio rozstrzygnięta ostateczną decyzją

d) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie

e) w razie wykonania wywołałby czyn zagrożony karą

f) zawiera inną wadę, powodującą nieważność aktu z mocy wyraźnego przepisu prawa

9c. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Zasady postępowania administracyjnego:

a) zasada prawdy obiektywnej

b) zasada udziału stron w postępowaniu

c) zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym

d) zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu stron.

3d. POJĘCIE PRZESTĘPSTWA

Przestępstwo jest to zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary.

W każdym przestępstwie występują następujące cztery elementy:

a) podmiot przestępstwa

b) przedmiot przestępstwa

c) strona podmiotowa przestępstwa

d) strona podmiotowa przestępstwa

Formami popełnienia przestępstwa są: sprawstwo, przygotowanie, podżeganie, pomocnictwo, usiłowanie.

8d. OKOLICZNOŚCI WYŁANCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ

Okolicznościami wyłączającymi odpowiedzialność karną są te wszystkie okoliczności, które powodują, że popełniony czyn przestępny nie pociąga za sobą wymierzenia sprawcy kary.

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną dzielimy na :

1) okoliczności wyłączające winę:

a) niepoczytalność

b) błąd

2) okoliczności wyłączające bezprawność czynu:

a) obrona konieczna

b) stan wyższej konieczności

c) rozkaż przełożonego

d) zgoda pokrzywdzonego

e) działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego

f) ryzyko nowatorstwa

12d. KARY I ŚRODKI KARNE

Kara jest to środek przymusu państwowego, stosowana przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu prawnej dolegliwości.

Rodzaje kar:

a) pozbawienia wolności

b) ograniczenia wolności

c) grzywna

Środki karne:

a) pozbawienie praw publicznych

b) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej

c) zakaz prowadzenia pojazdów

d) przepadek przedmiotów

e) obowiązek naprawienia szkody

f) nawiązka

g) świadczenie pieniężne

h) podanie wyroku do publicznej wiadomości

1e. OGÓLNE WIADOMOŚCI O PRAWIE CYWILNYM

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami.

Podział prawa cywilnego:

a) część ogólna

b) prawo rzeczowe

c) prawo zobowiązaniowe

d) prawo spadkowe

4e. STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

Stosunki cywilnoprawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego.

Elementy stosunku cywilnoprawnego:

a) przedmiot stosunku

b) podmiot stosunku

c) uprawnienie wynikające ze stosunku

d) obowiązki wynikające ze stosunku

5e. PRAWO PODMIOTOWE

Prawem podmiotowym jest przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób.

1a. ISTOTA PRAWA

2a. PRAWO A MORALNOŚĆ

3a. ŚWIADOMOŚĆ PRAWNA

4a. PRAWORZĄDNOŚĆ

5a. NORMA PRAWNA

6a. NORMY PRAWNE BEZWZGLĘDNE I WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE

7a. PRZEPIS PRAWNY

8a. STOSUNEK PRAWNY

9a. ZDARZENIE PRAWNE

11a. STOSOWANIE PRAWA

12a. WYKŁADNIA PRAWA

13a. ŻRÓDŁA PRAWA

14a. AKT PRAWNY

16a. KODEKS I KODYFIKACJA

17a. LUKI W PRAWIE

18a. KOLIZJE PRZEPISÓW PRAWNYCH

19a. SYSTEMATYKA PRAWA

1b. POJĘCIE KONSTYTUCJI

4b. SEJM - jako organ ustawodawczy

2b. ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZY