Egzamin z gramatyki: fleksji i składni

(formularz przykładowy: „do rozwiązania”)

Część 1

1. Określ (na podstawie kryteriów: semantycznego, fleksyjnego i syntaktycznego), do jakiej części mowy (klasy gramatycznej) należą zamieszczone w tabeli leksemy.

leksem	klasyfikacja semantyczna (wg T. Milewskiego)	klasyfikacja fleksyjna (wg Z. Saloniego)	klasyfikacja składniowa (wg R. Laskowskiego)
piąty
on
tylko
oraz
milczący

2. Przeprowadź analizę fleksyjną paradygmatyczną wyróżnionych form fleksyjnych, biorąc pod uwagę funkcje, jakie formy te pełnią w zdaniu:

Bardzo zdolna Małgosia szybko i sprawnie rozwiązała zadanie z matematyki.

1. Wypisz ze zdania do kolejnych tabel podkreślone formy fleksyjne.

2. Rozpoznaj leksemy, które podkreślone i wypisane formy fleksyjne reprezentują.

3. Określ części mowy (klasy gramatyczne), do jakich należą rozpoznane leksemy.

4. Wyszczególnij kategorie morfosyntaktyczne przypisane określonym częściom mowy.

5. Ustal współrzędne paradygmatyczne (wartości kategorii morfosyntaktycznych), jakie otrzymują w zdaniu analizowane (podkreślone i wypisane) formy fleksyjne.

6. Scharakteryzuj paradygmaty fleksyjne rozpoznanych leksemów jako: z jednej strony - funkcjonalne: zupełne albo niezupełne, a z drugiej - formalne: kompletne, defektywne bądź zerowe.

forma fleksyjna	leksem	część mowy (wg klasyfikacji fleksyjnej)

kategorie morfosyntaktyczne: najpierw fleksyjne, następnie klasyfikujące	współrzędne paradygmatyczne (wartości kategorii morfosyntaktycznych)	paradygmat fleksyjny: funkcjonalny i formalny

forma fleksyjna	leksem	część mowy (wg klasyfikacji fleksyjnej)

kategorie morfosyntaktyczne: najpierw fleksyjne, następnie klasyfikujące	współrzędne paradygmatyczne (wartości kategorii morfosyntaktycznych)	paradygmat fleksyjny: funkcjonalny i formalny

3. Przeprowadź analizę fleksyjną syntagmatyczną wyróżnionych form fleksyjnych, mając na względzie role, jakie formy te odgrywają w zdaniu:

Bardzo zdolna Małgosia szybko i sprawnie rozwiązała zadanie z matematyki.

1. Wypisz ze zdania do poszczególnych tabel podkreślone formy fleksyjne, a następnie scharakteryzuj je jako: syntetyczne - analityczne, synkretyczne - oboczne, fuzyjne - aglutynacyjne.

2. Wyodrębnij w podkreślonych i wypisanych formach fleksyjnych ich tematy fleksyjne: zapisz je w tabelach oraz scharakteryzuj jako: podstawowe - wtórne (nominalne bądź werbalne, w tym: czasu teraźniejszego lub przeszłego), oboczne (morfonologicznie lub morfologicznie) - supletywne (zupełnie lub niezupełnie).

3. Wyszczególnij w podkreślonych i wypisanych formach fleksyjnych ich flektyw, tzn.: wypisz osobno kolejne morfemy fleksyjne, określ je (jako: rdzenne - afiksalne, dalej: prefiksalne - sufiksalne i przyrostki - końcówki), a następnie bliżej je scharakteryzuj, podając funkcje, jakie pełnią (tj. za realizację jakich kategorii morfosyntaktycznych odpowiadają).

forma fleksyjna	temat fleksyjny	flektyw
charakterystyka formy fleksyjnej	charakterystyka tematu fleksyjnego	charakterystyka flektywu

forma fleksyjna	temat fleksyjny	flektyw
charakterystyka formy fleksyjnej	charakterystyka tematu fleksyjnego	charakterystyka flektywu

Część 2

4. Przeprowadź analizę składniową (w oparciu o założenia modelu składni frazowej) zdania pojedynczego. Rezultaty analizy przedstaw w postaci drzewa składników bezpośrednich, uwzględniając jako jego korzeń - zdanie, jako węzły - konstrukcje, jako liście - składniki terminalne (drzewo dorysuj do zamieszczonego poniżej zdania).

Bardzo zdolna Małgosia szybko i sprawnie rozwiązała zadanie z matematyki.

5. Przeprowadź analizę akomodacyjną zdania pojedynczego. Wyniki przedstaw na wykresie za pomocą strzałek, których groty kierują się od formy akomodującej do akomodowanej, oraz (zapisanych nad strzałkami) wartości odpowiednich kategorii morfosyntaktycznych.

Bardzo zdolna Małgosia szybko i sprawnie rozwiązała zadanie z matematyki.

6. Przeprowadź analizę konotacyjną zdania pojedynczego. Rezultaty zilustruj na wykresie za pomocą strzałek zorientowanych od formy konotującej do konotowanej oraz (zapisanych nad strzałkami) typów konotacji. Na tej podstawie ustal kształt podstawowego schematu składniowego badanego zdania pojedynczego: określ typ frazy finitywnej oraz rodzaj fraz przez nią wymaganych (wielkości te wpisz do tabeli, w przewidziane dla nich miejsca).

Bardzo zdolna Małgosia szybko i sprawnie rozwiązała zadanie z matematyki.

schemat składniowy
typ frazy finitywnej	typ konotowanych fraz

7. Przeprowadź analizę składniową (w oparciu o założenia modelu składni dependencyjnej) zdania pojedynczego:

Bardzo zdolna Małgosia szybko i sprawnie rozwiązała zadanie z matematyki.

1. Sklasyfikuj wypowiedzenie (jako: zdanie, oznajmienie lub zawiadomienie) i wyznacz szczegółowo jego rodzaj (odpowiednio: rozwinięte - nierozwinięte, (nie)werbalne - (nie)samoistne, wykrzyknienie - informatyw).

2. Wypisz z wypowiedzenia do tabeli wszystkie wyrazy i określ je jako: samodzielne lub niesamodzielne.

3. Rozpoznaj wypisane wyrazy jako składniki: pojedyncze, syntaktyczne i/lub ułamkowe, a także wskaż wyrazy, które sytuują się poza związkami zależności w wypowiedzeniu (tj. wyrazy, które nie są składnikami tego wypowiedzenia).

4. Na podstawie pełnionych w wypowiedzeniu funkcji zdiagnozuj rozpoznane składniki jako części tego wypowiedzenia (tj. części zdania): podmiot, orzeczenie, dopełnienie, okolicznik i przydawkę (dołączając do każdej wyodrębnionej części jej szczegółową charakterystykę).

5. Zidentyfikuj pary (ciągi) rozpoznanych składników jako zespoły: szeregi (np. łączny, rozłączny, włączny, przeciwstawny, wynikowy) i związki: główny - (bez)podmiotowy lub (bez)orzeczeniowy, a także poboczne, w tym: zgody, rządu i przynależności).

wypowiedzenie

wyrazy	składniki	części

zespoły
związki				szeregi
główny	poboczne
		zgody	rządu		przynależności

6. Przedstaw strukturę wypowiedzenia w postaci drzewa zależności, uwzględniając: jako jego korzeń - podmiot i orzeczenie, z kolei jako węzły i liście - wyrazy (ściślej rzecz ujmując: narysuj drzewo i opatrz je stosownymi etykietkami).

8. Przeprowadź analizę składniową wypowiedzenia wielokrotnie złożonego:

Skrzetuski wyszedł i udał się prosto do swojej kwatery na rynek, do domu księcia, by ostatnie do odjazdu uczynić przygotowania, bo mimo niebezpieczeństw tej podróży, o których mówił mu stary Zaćwilichowski, nie bez ukontentowania o niej myślał, marząc o tym, że niebawem piękną kniaziównę, którą całym sercem pokochał i do której rwała się jego dusza, zobaczy i do piersi przyciśnie.

1. Oddziel od siebie (pionowymi kreskami) oraz ponumeruj (cyframi arabskimi) kolejne wypowiedzenia składowe w wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym.

2. Określ kolejność i stosunek, w jakich pozostają do siebie wypowiedzenia składowe.

3. Ustal formę zespolenia wypowiedzeń składowych, a także wypisz z wypowiedzenia wielokrotnie złożonego do tabeli kolejne wskaźniki zespolenia.

4. Przedstaw strukturę wypowiedzenia wielokrotnie złożonego na wykresie piętrowym (schodkowym), uwzględniając ilość (numeracja) oraz jakość (stosunek) wypowiedzeń składowych.

kolejność wypowiedzeń składowych	stosunek wypowiedzeń składowych	forma i wskaźnik zespolenia wypowiedzeń składowych

wykres piętrowy (schodkowy)

Część 3

9. Przeprowadź analizę struktury tematyczno-rematycznej wypowiedzi Małgosia rozwiązała ZADANIE. (jako odpowiedzi na pytanie: Co rozwiązała Małgosia?). Wyniki przedstaw w postaci dendrytu.

10. Ustal i podaj przykładowe teksty: wypowiedzi/wypowiedzenia, które może reprezentować zdanie: Małgosia rozwiązała zadanie. (uwzględnij operacje, jakie można przeprowadzić „na szyku” i/lub „na akcencie”). Otrzymane tą drogą wypowiedzi/wypowiedzenia podziel na neutralne i nieneutralne, a następnie wpisz do odpowiednich rubryk w tabeli.

pytanie	odpowiedź na pytanie
		przykład wypowiedzenia neutralnego	przykład wypowiedzenia nieneutralnego
Kto rozwiązał zadanie?
Co rozwiązała Małgosia?
Co Małgosia z zadaniem zrobiła?

1

8

---