Wymień minerały skałotwórcze skał magmowych oraz omów ich budowę strukturalną. Krótko scharakteryzuj rodzaje skał magmowych

O podziale skał magmowych decydują następujące kryteria:

-geologiczne warunki powstawania - w zależności od miejsca i warunków krzepnięcia skały magmowe dzielimy na:

plutoniczne (głębinowe)- powstające w wyniku krystalizacji stopu magmowego znajdującego się w zbiorniku, w głębszych strefach skorupy ziemskiej. Krystalizacja przebiega przy powolnym spadku ciśnienia i temperatury, w obecności fazy gazowej;

wulkaniczne (wylewne)- powstające na powierzchni ziemi po wylaniu się lawy przez krater wulkanu. Tworzeniu się tych skał towarzyszy bardzo szybki spadek ciśnienia i temperatury oraz gwałtowne odgazowanie, powstające skały mają strukturę afanitową bądź porfirową. W wyniku bardzo gwałtownego ochładzania może nie dojść do krystalizacji, czego następstwem jest powstawanie struktur szklistych lub półkrystalicznych.

W zależności od ilościowego udziału minerały skałotwórcze skał magmowych dzieli się na:

-główne - z których zbudowana jest przeważająca część skały. Ich obecność decyduje o przynależności skały do danej grupy. Do minerałów tych należą skalenie, kwarc, łyszczyki, amfibole , pirokseny, oliwiny i skaleniowce.

-poboczne - pospolite w wielu skałach, ale występujące w niewielkich ilościach. Należy tu magnetyt, apatyt, hematyt i inne

-akcesoryczne - obecne w małych ilościach i nie we wszystkich skałach. Mogą one występować lokalnie w większych ilościach, jako charakterystyczny składnik skały, np. granit z granatami.

Procesy prowadzące do powstawania minerałów i skał (podaj przykłady)

Procesy, w trakcie których tworzą się minerały, są w zasadzie jednocześnie procesami powstawania skał. Zjawiska formowania się skał są zatem tak samo różnorodne i skomplikowane, jak powstawanie minerałów. Często proces powstawania skały jest dłuższy i jeszcze bardziej złożony - nie kończy się on bowiem z chwilą utworzenia jej składników.

A. Skały magmowe, które powstają w głębi skorupy ziemskiej podczas krzepnięcia magmy lub na powierzchni jako rezultat zastygania lawy wulkanicznej.

B. Skały osadowe, których tworzenie związane jest bądź z gromadzeniem się produktów wietrzenia (zwłaszcza mechanicznego) albo szczątków organizmów bądź z wytrącaniem się związków chemicznych z roztworów, np. z wody morskiej.

C. Skały przeobrażone, zwane też metamorficznymi, będące rezultatem przeobrażenia starszych skal magmowych lub osadowych, które dostawszy się w głębsze partie skorupy ziemskiej poddane zostały działaniu panującej tam wysokiej temperatury i znacznego ciśnienia (procesom tych przeobrażeń nie towarzyszy przetapianie, wtedy bowiem powstawałaby nowa magma, a z niej nowe skały magmowe

Sposoby powstawania kopalin siarki rodzimej. Sposoby wydobywania i zastosowanie siarki.

Siarka rodzima może gromadzić się jako produkt sublimacji ekshalacji wulkanicznych . Większe znaczenie gospodarcze ma jednak siarka pochodzenia osadowego, powstająca na drodze redukcji siarczanów:

2CaSO4 + C + H2O = CaSH2 + CaCO3 + 2CO2,

2CaSH2 + 2CaSO4 + 5CO2 + H2O = 5CaCO3 + 6H2O + 8S

Takie powstawanie siarki odbywa się przy współudziale bakterii beztlenowych

(anaerobowych), zwanych bakteriami siarkowymi. Bakterie te na drodze redukcji siarczanów przeprowadzają procesy oddychania komórkowego. Niektóre bakterie mogą również asymilować siarkę z wód siarkowodorowych. Gromadząc ją w swoich komórkach, dają początek złożom siarki. Początkowo siarkę wydobywano metodą odkrywkową. Z kolei wydobycie siarki metodą otworową podziemnego wytopu siarki polega na odwierceniu otworów eksploatacyjnych, do których wprowadzone są współśrodkowe rury, którymi do złoża tłoczy się przegrzaną wodę i sprężone powietrze, oraz wydobywa wytopioną siarkę. Siarkę przede wszystkim przerabia się na kwas siarkowy. Używana jest ponadto do wulkanizacji kauczuku, w przemyśle barwnikowym i farmaceutycznym, tworzyw sztucznych i środków ochrony roślin.

Minerały skałotwórcze skał hipergenicznych

Złoża hipergeniczne to złoża powstałe w wyniku procesów zachodzących na powierzchni skorupy, gł. wietrzenia, sedymentacji. Dzielą się na: wietrzeniowe (koncentrację surowca mineralnego wywołały głównie procesy wietrzenia), osadowe (inaczej sedymentacyjne, powstałe w wyniku sedymentacji i biogeniczne (stanowiące nagromadzenie związków organicznych, np. ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel). W poszczególnych rodzajach skał osadowych główną rolę skałotwórczą spełniają dwie gr. minerałów:

- pochodzące ze skał magmowych a w skalach osadowych występujące w formie okruchów powstałych w trakcie wietrzenia mechanicznego (kwarc oraz muskowit, rzadziej skalenie);

- powstające w środowisku sedymentacji, np. wytrącając się z wody morskiej (z węglanów - kalcyt i dolomit, z siarczanów - gips i anhydryt, z chlorków - halit i sylwin. Charakterystycznym minerałem skał osadowych pochodzenia morskiego jest glaukonit tworzący drobne ziarenka o zielonej barwie

Przedstaw i krótko scharakteryzuj główne surowce przemysłu chemii nieorganicznej (kopaliny, sposób wydobycia i zastosowania)(2)

Surowce przemysłu chemii nieorganicznej to surowce: siarkowe, solne, fosforowe i barowe

1. Surowce solne

• sól kamienna - złoża są pochodzenia ewaporacyjnego. Powstały wskutek odparowania zasolonych wód i wydzielenia z nich chlorku sodu, który gromadził się w złoża halitu czyli soli kamiennej. Sól kamienna jest surowcem przemysłu chemicznego (50-60% zużycia) do produkcji sody kaustycznej i kalcynowanej, gazowego chloru, kwasu solnego, chlorków. 20% przeznaczone jest do celów spożywczych i konserwowania żywności. W niektórych krajach posypuje się nią drogi.

• Sole magnezowo-potasowe - ich złoża towarzyszą zawsze złożom halitu, również powstają one poprzez ewaporację zasolonych zbiorników wodnych, lecz wskutek łatwiejszego pobierania potasu i magnezu przez organizmy żywe, ich stężenie jest mniejsze. Potas i magnez są ponadto wychwytywane przez cząsteczki glinokrzemianów. Głównymi minerałami tworzącymi sole potasowo-magnezowe (sylwinity, karnality, sole twarde) są sylwin - KCl oraz karnalit KCl · MgCl_{2 ­}· 6H₂O. Ponad 90% wydobycia soli potasowo-magnezowych wykorzystuje się w formie nawozów potasowych i chlorku magnezowego.

Eksploatacja złóż surowców solnych jest prowadzona metodami górniczymi (metoda sucha) i metodami mokrymi. Metoda sucha polega na zwykłych czynnościach górniczych, zaś metoda mokra na wypłukiwaniu wodą lub solanką bezpośrednio ze złoża po czym w zależności od potrzeb jej odparowaniu w autoklawach lub panwiach

2. Surowce fosforowe

Źródłem fosforu są apatyty, fosforyty i guano

• Apatyty to izomorficzna grupa fosforanów wapniowych: Ca₅(PO₄)₃(F,Cl,OH) pochodzenia magmowego o zmiennym składzie chemicznym. Apatyt jest pospolitym minerałem, eksploatuje się skały, które zawieraja 25-85% apatytu. Maja zastosowanie jako nawozy sztuczne, zwiazki fosforu znajdują zastosowanie w hutnictwie metali kolorowych

• Fosforyty są to skały osadowe pochodzenia organicznego (fosfor jest pierwiastkiem biofilnym i ulega akumulacji w organizmach żywych) o składzie chemicznym jeszcze bardziej zmiennym niż apatyty.

• Guano - jest to nagromadzenie gówna, piór i kości ptaków w warunkach suchych i niesprzyjających gniciu i rozmywaniu Tworzą warstwy o grubości od 5 do 50 m

Kopaliny fosforowe eksploatuje się metodami odkrywkowym (85%) lub płytkimi podziemnymi i następnie wzbogaca poprzez flotację.

Głównym odbiorcą kopalin fosforowych jest przemysł nawozów sztucznych. Pozostała częśc jest przetwarzana na związki mające wiele zastosowań w przemyśle chemicznym i gospodarstwie domowym.

3. Surowce siarkowe

Siarka występuje w postaci rodzimej, siarczków i siarczanów.

• Siarka rodzima - otrzymuje się ją metodą odkrywkoą i flotuje a następnie rafinuje poprzez stopienie otrzymując siarkę 90-95%. Metoda mokra (Frasha), polega na wprowadzeniu wody o temp 120 st. C w otwory wiertnicze celem stopienia siarki i wytłaczaniu jej ze złoża sprężonym powietrzem. Otrzymuje się w ten sposób siarką o wysokiej czystości.

Siarkę elementarną stosuje się głównie do produkcji kwasu siarkowego (90%), oraz w rolnictwie, do wulkanizacji gumy i innych celów.

• Piryty i inne siarczki - piryt to siarczek żelaza FeS. Z pirytu w procesie prażenia otrzymuje się siarkę w postaci SO₂ i wykorzystuje do produkcji kwasu siarkowego. Siarki elementarnej w ten sposób nie uzyskuje się.

• Gips CaSO₄ · 6H₂O i anhydryt CaSO₄- potencjalnym i nieograniczonym źródłem siarki są złoża gipsu i anhydrytu, jednak ze względu na koszty wytwarzania z nich siarki są niekonkurencyjne wobec innych źródeł. Znalazły zastosowanie jako spoiwa wiążące w budownictwie, w hutnictwie metali kolorowych oraz wytwarzaniu farb i lakierów.

4. Surowce barowe

Baryt (BaSO₄) jest głównym i najbardziej rozpowszechnionym minerałem baru. Eksploatuje się go metodą odkrywkowa i górniczą i wzbogaca poprzez kruszenie i mielenie, przesiewanie, wzbogacanie grawitacyjne i flotację. Znajduje zastosowanie do obciążania ciężkich płuczek do wierceń głębinowych.

Wyjaśnij pojęcia: minerał, skała, złoże mineralne, zespół mineralny.(5)

Skały są naturalnymi skupieniami minerałów. Znane są skały monomineralne i

polimineralne. Skały różnią się między sobą składem mineralnym i budową wewnętrzną, co związane jest z ich odmiennym powstawaniem. Wszystkie skały dzielą się na podstawie genezy w ramach systematyki skał.

Minerał, pierwiastek, związek chemiczny bądź jednorodna mieszanina pierwiastków lub związków, posiadające ściśle określony skład chemiczny oraz proporcje, uporządkowaną budowę wewnętrzną (zwykle w postaci kryształu) i zawsze występujące w stałym stanie skupienia. Stanowi najmniejszą, niepodzielną jednostkę litosfery, utworzoną w wyniku naturalnych procesów geologicznych lub kosmologicznych.

Powstaje na drodze krystalizacji, przyjmując, w zależności od budujących kryształ składników, określony kształt, będący odbiciem jego wewnętrznej struktury - tzw. sieci krystalicznej (Bravais'ego sieci). Struktura określa pozostałe cechy danego minerału, m.in.: łupliwość (łupliwość minerałów), twardość, barwę i połysk (połysk minerału).

Ze względu na genezę wyróżnia się: minerały pierwotne - powstające w procesie krystalizacji magmy, na drodze krystalizacji z roztworów pomagmowych (pomagmowe procesy) lub przez wydzielanie się z wód źródlanych, jeziornych i morskich, oraz minerały wtórne - powstające w wyniku przeobrażeń (w procesach wietrzenia, diagenezy lub metamorfizmu) minerałów pierwotnych.

W przyrodzie występują w postaci ogromnych zespołów, czyli skał, tworząc niekiedy w ich obrębie niewielkie, pojedyncze skupiska monomineralne (np. konkrecje, sekrecje).

Minerały syntetyczne - uzyskiwane w toku procesów technologicznych substancje krystaliczne, których skład i struktura odpowiadają minerałom właściwym (naturalnym): diamenty syntetyczne, korund syntetyczny i inne. Minerały odróżnia od substancji mineralnych (np. mineraloidów) struktura krystaliczna, a od mieszanin mineralnych (np. skał, złożonych zwykle z różnych minerałów) — jednorodność chemiczna i fizyczna.

Cechami charakterystycznymi minerałów są głównie: przynależność do określonej klasy krystalograficznej (kryształ), skład chemiczny, właściwości mechaniczne — twardość (określana w skali Mohsa), łupliwość, przełam (np. muszlowy, haczykowaty), właściwości optyczne: barwa, rysa (tj. barwa minerałów w stanie sproszkowanym), połysk (np. tłusty, metaliczny), współczynniki załamania światła (dwójłomność), pleochroizm a, także inne cechy fizyczne (np. właściwości magnetyczne, gęstość). Ze względu na właściwości barwne rozróżnia się minerały idiochromatyczne (barwne), odznaczające się charakterystyczną, własną barwą uwarunkowaną składem chemicznym i strukturą krystaliczną (np. czerwony cynober, niebieski azuryt), oraz minerały allochromatyczne (zabarwione), w stanie czystym bezbarwne, często zabarwione przez domieszki (np. odmiany kwarcu: ametyst, cytryn), lecz zachowujące białą rysę. Ze względu na częste wzajemne podstawienia jonów różnych pierwiastków chemicznych w strukturze krystalicznej minerałów (diadochia), część z nich (np. plagioklazy, oliwiny) tworzy szeregi izomorficzne, tj. roztwory stałe o zmiennej zawartości głównych składników, lecz o tej samej postaci krystalograficznej oraz o określonych właściwościach optycznych i fizycznych. Niektóre substancje chemiczne występują jako minerały o różnych postaciach krystalograficznych (polimorfizm), tworząc odmiany polimorficzne: np. węglan wapnia ma 2 odmiany polimorficzne — trygonalną (kalcyt) i rombową (aragonit). Forma kryształu minerału może być zachowana mimo jego zastąpienia przez inny minerał (pseudomorfoza) lub przez inną odmianę polimorficzną tej samej substancji (paramorfoza).

Minerały występują w postaci prawidłowo uformowanych dużych kryształów i ich skupień (np. szczotek krystalicznych), częściej tworzą nagromadzenia drobnych kryształów zwanych agregatami krystalicznymi, ziarna o kształtach nieregularnych (np. uzależnionych od kształtu pustki skalnej, w której krystalizowały), skupienia drobnokrystaliczne lub skrytokrystaliczne (ziemiste, zbite i inne) o różnych kształtach (np. nacieki, buły). Powstają w wyniku wielu procesów geologicznych: krystalizacji magmy, metamorfizmu, procesów hydrotermalnych, ekshalacji wulkanu, wietrzenia, diagenezy, wytrącania się substancji chemicznych z wód powierzchniowych, działalności organizmów, w określonych warunkach fizykochemicznych tworzą się zwykle charakterystyczne zespoły mineralne zwane paragenezami.

Zespołami minerałów występującymi w skorupie ziemskiej w dużych masach są skały. Wśród minerałów tworzących skałę rozróżnia się minerały główne (składniki gł.), tj. będące podstawowymi składnikami skały i decydujące o jej przynależności systematycznej, minerały poboczne (występujące pospolicie, lecz w niewielkich ilościach, i nie mające wpływu na przynależność systematyczną skały) i minerały akcesoryczne (które występują w zmiennej ilości w danym typie skały, a ich obfitość może być podstawą wydzielenia pewnych jej odmian). Minerały będące głównymi składnikami skał są nazywane minerałami skałotwórczymi: należą do nich głównie krzemiany i glinokrzemiany (skalenie, amfibole, pirokseny, łyszczyki, oliwiny, skaleniowce), kwarc, kalcyt, dolomit. Ważną grupą minerałów skałotwórczych są minerały ilaste, tj. minerały z grupy glinokrzemianów uwodnionych o strukturze warstwowej, tworzące skupienia złożone z drobnych, nierozpoznawalnych gołym okiem łusek; łatwo chłoną wodę, co powoduje ich pęcznienie i uplastycznienie, są głównymi składnikami skał ilastych i gleb (np. kaolinit, montmorillonity). Głównymi składnikami większości rud są minerały kruszcowe (kruszce), tj. minerały będące związkami (siarczkami, arsenkami, siarkosolami, tlenkami i in.) metali ciężkich (także antymonu, arsenu). Dla minerałów kruszcowych typowe są: duże współczynniki załamania światła, nieprzezroczystość, połysk metaliczny lub półmetaliczny (np. galena, chalkopiryt, hematyt). Wyróżnia się także minerały ciężkie (np. magnetyt, kasyteryt, ilmenit, turmalin), dające się dzięki znacznej gęstości (powyżej 3 g/cm³) łatwo oddzielać (szlichowa próba) od pospolitych minerałów skałotwórczych. Znaczna część minerałów jest wykorzystywana w gospodarce (kopaliny), głównie w przemyśle, także w rzemiośle artystycznym (kamienie szlachetne), ich nagromadzenia (złoże) są od starożytności eksploatowane metodami górniczymi.

Skała- zespół wielu minerałów (różnych lub tego samego rodzaju), powstający w naturalnych procesach zachodzących we wnętrzu Ziemi lub na jej powierzchni. Pojęcie obejmuje zarówno utwory zwięzłe (s. w potocznym rozumieniu słowa), jak i luźne, np. piasek, less itp. Podstawowy podział s. obejmuje trzy grupy, powstające w odmiennych warunkach i z odmiennego materiału wyjściowego: s. magmowe, s. osadowe i  σ. metamorficzne.

Skały magmowe (porfir,tuf,lawa,granit)

Skały osadowe (wapień,dolomit,łupek ilasty,piaskowiec)

Skały metamorficzne (marmur,gnejs,łupek)

skała metamorficzna(gnejs) składa się gł. z kwarcu, skaleni i łyszczyków; zawiera wiele różnych minerałów (np. granat, epidot, dysten, grafit); jasnoszary, plamisty, zwykle drobno- lub średnioziarnisty; spotykana powszechnie na całym świecie; w Polsce występuje w Tatrach i Sudetach; stosowany jako materiał bud(roln.)

Skała macierzysta (podłoże gleby) zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej, z której powstają gleby; od jej jakości i rodzaju zależą właściwości gleby, choć oddziaływanie różnych czynników właściwości te modyfikuje powodując tworzenie się odmiennych rodzajów gleby owlany i drogowy.

Krótko omów surowce solne- rodzaje minerałów solnych, powstawanie złóż, sposoby wydobycia, zastosowanie.(2)

Do surowców solnych zaliczamy min;

-sól kamienną

-sole potasowe

-sole potasowo-magnezowe

Złoża te wykrystalizowały z roztworów wodnych. Odparowanie zasolonych wód powodowało wydzielenie się chlorku sodu, który gromadził się w złoża halitu ( soli kamiennej).Skały zawierające potas (skalenie) i magnez w większym stopniu ulegają wietrzeniu niż materiały zawierające sól dlatego też złoża soli kamiennej wykrystalizowały wcześniej i występują też samodzielnie. Złoża soli potasowo magnezowych występują zawsze ze złożami soli kamiennej. Najbardziej rozpowszechnionymi solami potasowymi i solami potasowo-magnezowymi są;

-sylwinit - głw. składnik sylwin (KCl)i halit (NaCl)-zabarwienie niebieskie

-karnalityt -głw składnik karnalit( KCl*MgCl2*H2O,mogą zawierać też brom, jod, rubid)i halit, może występować też kizeryt

-sole twarde; sól twarda anhydrytowa (sylwin+halit+anhydryt), sól twarda kizerytowa(sylwin+halit+kizeryt), sól twarda langbeinitowa (sylwin+halit+langbeinit)

Do soli potasowych siarczanowych zaliczamy skały kainitowe,langbeinitowe i polihalitowe.

Sól pozyskiwana jest w postaci soli suchej (kawałkowej)i w postaci solanek. Złoża soli kamiennej eksploatowane są sposobami górniczymi lub wiertniczo-górniczymi.

W zależności od zastosowania sposoby wybierania soli dzielimy na;

-suche-takie same jak górnicza eksploatacja złóż węglowych tj. udostępnienie złoża szybami, przekopami, użycie materiałów wybuchowych i wybieranie urobku

-w postaci solanki-wodnego roztworu chlorku sodu.

Rozpuszczanie soli przeprowadza się metodami;

- podziemnego ługowani wodą stojącą w komorach ługowniczych

-ługowanie natryskami urobku w szybikach (ługownicach)

-natryskiwanie zraszanie przodków

-ługowanie przez otwory wiertnicze podziemne lub wykonane z pow. Ziemi

W zależności od metod wydobycia otrzymujemy;

-sól kamienną jako produkt przeróbki mechanicznej na sucho(sól biała, szara)

-sól kamienną jako produkt odparowania solanki (sól warzona próżniowa i panwiowa)

-sól jadalna ,pastewna, przemysłowa, drogowa (kryterium zawartość NaCl)

Złoża soli potasowo-magnezowych eksploruje się systemem suchym i mokrym podobnie jak sól kamienną. Jeżeli występują w postaci tarczowych pokładów skrawa się je kombajnami tarczowymi. Urobek poddaje się przeróbce (zmieleniu, rozpuszczeniu na zimno na gorąco i wydzieleniu odpowiednich składników na drodze flotacji i krystalizacji)

Mokry system eksploatacji polega na ługowaniu soli wodą tłoczoną przez otwory wiertnicze z powierzchni .Ogrzana i częściowo nasycona solanka jest pompowana do układu solonośnego, gdzie ługowane są sole potasowe i sodowe. Nasycona solanka po wytłoczeniu z otworów przerabiana jest przez frakcjonowaną krystalizację w trakcie której oddzielane są produkty handlowe głw chlorek potasowy. Solanka przepływa przez ewaporaty ,z których wytrąca się NaCl. Końcowy szlam jest odwirowany, a gorący ług przesyłany do krystalizatorów próżniowych gdzie przez ochłodzenie wykrystalizowuje KCl. Sole potasowe są higroskopijne lub łatwo rozpuszczalne. Po nawierceniu złoża otwór musi być dokładnie wypełniony iłem i starannie likwidowany.

Zastosowanie;

NaCl;

-produkcja sody kaustycznej i kalcynowanej, gazowego chlorku, kwasu solnego, chlorków i in

-cele spożywcze, srodki konserwujące żywność

-rolnictwo, przemysł rafineryjny,papierniczy,farmaceutyczny,papierniczy,włókienniczy,skórzany.

Sole potasowo magnezowe;

-nawozy potasowe i chlorku magnezowego

-do produkcji potasu metalicznego stosowanego w syntezach org

-otrzymywanie nadtlenków potasu

-w metalurgii

-w przemyśle farmaceutycznym, szklarskim, włókienniczym, lakierniczo-farbiarskim, perfumeryjnym, fotografice, elektrometalurgii i in.

Omów występowanie, wydobycie i kierunki zastosowania surowców węglanowych.(2)

Surowce węglanowe;

-wapienie- skały osadowe głw skł kalcyt CaCO3 mogą towarzyszyć; dolomity, minerały ilaste, minerały grupy SiO2 iin, występowanie; USA, Japonia, Hiszpania ,Włochy, Indie, Brazylia, Niemcy, Korea Pd, Polska (Jura Krakowsko-Wieluńska, Góry Świętokrzyskie, Wyżyna Lubelska, Sudety w mniejszych ilościach Kujawy Pomorze)

-dolomity- głw skł węglan wapnia i magnezu CaCO3*MgCO3 z domieszkami węglany wapnia, żelaza , manganu, niekiedy ołowiu i cynku, wyst.min Góry Kaczawskie, Krzeszowice

-magnezyty-MgCO3 głw surowiec Mg, domieszki dolomitu, kwarcu, grafitu, pirytu,

wyst. Austria, Słowacja, Korea, Ural, Dolny Śląsk okolice Sobótki, Wiry, Braszowice

Wydobywa się je wyłącznie metodą odkrywkową

W zależności od miejsc zalegania wyróżnia się wyrobiska;

-stokowe (złoże powyżej otaczającego terenu)

-głębinowe (surowiec poniżej otaczającego go terenu)

-stokowo-głębinowe

Nakład usuwa się koparkami, spycharkami, zgarniarkami poziomymi warstwami. Skały twarde kruszy się wstępnie przy użyciu materiałów wybuchowych. Surowiec rozdrabnia się sortuje na przesiewaczach. Jeśli zawiera zanieczyszczenia ilaste przemywa się go w płuczkach.

Wykorzystanie

Wapienie -głw w przemyśle cementowym lub wapienniczym.

-produkcja spoiw wapiennych, cementy; portlandzkie (wapienie margliste), białe (mała zawartość tlenków barwiących żelaza tytanu), glinowe (boksytowe, z czystych wapieni z domieszkami Al2O3)

-topnik w procesach wielkopiecowych, hutnictwie miedzi i niklu

-produkcja sody kalcynowanej; źródło CO2(do karbonizacji solanki)i tlenku wapniowego (odzyskiwanie amoniaku z cieczy filtracyjnej)

-produkcja karbidu (kamień wapienny wysokiej jakości)

-otrzymywanie saletry wapniowej i saletrzyka

-produkcji wapna palonego -przemysł cukrowniczy (oczyszczanie soku buraczanego), przemysł papierniczy i celulozowy (wytwarzanie kwaśnego siarczanu wapnia i zobojętnianie ługów posiarczynowych)

-górnictwo-mączka wapienna-zwalczanie pyłu węglowego

-rolnictwo- mączka wapienna-składnik pasz treściwych, rozdrobnione skały wapienne -nawożenie gleby

Dolomity(odporne na działanie czynników klimatycznych)

-przemysł hutniczy

-budowlany-płyty, detale architektoniczne, roboty fasadowe

-przemysł ceramiczny-mączka dolomitowa o małej zaw. tlenków barwiących składnik mas fajansowych i szkliwnych oraz szkieł technicznych i naczyniowych

-nawozy dolomitowe-korzystny wpływ na wysokość plonów

Magnezyty;

-materiały budowlane

-produkcja magnezytu kaustycznego

-przemysł szklarski-szkła nisko lub bezwapniowe

przemysł ceramiczny - składnik mas ceramiki szlachetnej i specjalnej

-przemysł chemiczny i farmaceutyczny-produkcja związków z magnezem

-przemysł papierniczy, gumowy, farb, lakierów

SIARKA

Przedstaw obieg geochemiczny siarki.(4)

Pierwotnym źródłem siarki znajdującej się w glebie są wietrzejące skały macierzyste zawierające FeS2 a wtórnym rozkładająca się materia organiczna ,materia zwierzęca zawiera bardzo mało siarki. Siarkę z gleby pobierają korzenie roślin, które włączają ją w skład niektórych aminokwasów np. cysteiny. Siarka wraca do gleby po obumarciu roślin w wyniku działania licznych mikroorganizmów, z których jedne redukują siarkę organiczną do H2S lub siarki mineralnej, inne utleniają produkty rozkładu do siarczanów. Siarczany te są ponownie pobierane przez korzenie roślin, co zapewnia ciągłość obiegu siarki. Rośliny mogą wprowadzać do obiegu znaczne ilości siarki dostającej się do atmosfery i wody deszczowej w obszarach uprzemysłowionych.

23. Podział skał:

- magmowe: produkt zastygania magmy (krzemiany i glinokrzemiany-skalenie, pirokseny, amfibole, miki, kwarc, magnetyt, ilmenid, rutyl, cyrkon),

-skały głębinowe,

- żyłowe,

- wylewne.

- osadowe: powstawały w wyniku wietrzenia skał magmowych lub w wyniku nagromadzenia się w dużej masie szczątków organicznych roślin i zwierzęcych

-skały okruchowe,

- sk. pochodzenia chemicznego,

- sk. pochodzenia organicznego.

- metamorficzne: powstałe albo ze skał osadowych albo magmowych np.: marmur powstaje w wyniku działania wysokiej temperatury.

---