5. GEOGRAFIA POLITYCZNA
Zmiany terytorialne na obszarze byłej Jugosławii
1918 - powstaje Królestwo Serbów, Chorwatów, Słoweńców (SHS) - bardzo dziwny twór.
Cechą charakterystyczną tego tworu jest fakt, że w niewielkim stopniu podziały etniczne nakładają się na podziały polityczne.
SHS - Królestwo Serbii, Królestwo Czarnogóry, obszar Bośni i Hercegowiny (do 1918 to Austro-Węgry), Chorwacja (Dalmatyńska - nad Morzem Adriatyckim, Posawska - nad Sawą), Słowenia (do 1918 Austro-Węgry).
Państwo tworzy się, jak są konflikty.
Do Serbskiej Macedonii prawa roszczą sobie Bułgarzy.
Wojwodnina - obszar uzyskany kosztem Węgier.
Do portu Rijeka roszczą sobie pretensje Włochy - także do jugosłowiańskiej Dalmacji.
W 1918 Klagenfurt (austriackie miasto) - po serbsku Celowiec, chcą je przejąć.
Konstytucja SHS daje równe prawo dla każdego, ale to Serbowie mają przewagę.
Od 1929 - Jugosławia. I jej wszystkie kraje, gdzie Chorwaci mają skłonności emancypacyjne. Lata 30-te to czas wyodrębniania się Chorwacji.
(1933-1939) - w ramach Jugosławii istnieje autonomiczna Chorwacja. Pragną oni większej autonomii, która oznacza oderwanie się od Królestwa Jugosławii. Politycznym ramieniem Chorwatów jest organizacja Ustasza.
Kolejny etap podziałów (1941-1945):
Niemcy z Włochami, Bułgaria z Węgrami dokonują w kwietniu 1941 agresję na Jugosławię, która zostaje podzielona. Słowenia zostaje podzielona na 2 części: Północna Słowenia - okupacja Niemiec; Południowa Słowenia - Włochy. Wyspy Dalmantyńskie i Dalmacja przypadają Włochom.
Chorwacja i Bośnia i Hercegowina tworzą Niezależne Państwo Chorwackie (NDH). Największą rolę odgrywają katoliccy Chorwaci i Bośniacy muzułmańscy.
Serbia pozostaje pod okupacją Niemiec.
Jugosławia - wydzielone Kosowo, które Włosi dają Albanii i tworzą Wielką Albanię.
Część Serbskiej Macedonii przypada Bułgarii.
Północna część Wojwodiny - do Węgier.
(1943-1945) - podział ten zaczyna być sztuczny.
Czetnicy (popierają monarchię) i obóz komunistyczny (Tito).
(1944-1945) Tito ma przewagę polityczną, staje się panem Jugosławii. Po wojnie do Jugosławii przynależy Półwysep Istria. Chcą też włoskiego Triestu.
Nowe państwo będzie miało federacyjną strukturę.
Jugosławia, to republiki związkowe: Serbia, Czarnogóra, Macedonia, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja i Słowenia; są też 2 autonomiczne obwody (Kosowo w ramach Serbii; Wojwodina z dużą ilością ludności węgierskiej).
Podział ten utrzymuje się do 1980, dzięki Tito (trzyma kraj żelazną ręką).
Kosowo (Kosowo - Metohija) - gorący region Jugosławii. Kosmet to potoczna nazwa Kosowa.
Wyzwoleńcza Armia Kosowa - pojawiają się w Kosowie w latach 90-tych.
1989 - rząd Miloszewicza likwiduje autonomię Kosowa, przez co występuje eskalacja napięć.
Połowa 1991 - krytyczny rok dla Jugosławii: Słowenia i Chorwacja ogłaszają niepodległość. W Chorwacji jest znaczna mniejszość serbska, też w Kalifornijskiej Krajinie.
Od 1991 Serbowie chcą do Serbii przyłączyć Slawonię (tu największe walki o miasto Vukovar).
Bośnia i Hercegowina - kluczowy obszar dla Jugosławii. Tu też są Serbowie (szczególnie we E Bośni; środkowo-wschodnia Bośnia - tereny wokół miasta Bajna Luka).
Niemcy są za niepodległością Bośni i Hercegowiny (BiH). Tu zostaje stworzona Republika Serbów Bośniackich, ze stolicą w Pale.
1992/1993 Serbowie zajmują 70% BiH. Muzułmanie i Chorwaci mają 30% (kontrolują Sarajewo, Mostar, Tuzla, Livno, Tomislavgrad); na północy enklawę muzułmańską tworzą 2 miasta: Bihac i Cazin.
Bihac będzie do 1995 samodzielną enklawą.
Serbowie Bośniaccy rościli pretensje do innych terytoriów (Prevlaka). Jej opanowanie daje wyjście na Morze Adriatyckie.
(1992-1993) - najtrudniejszy okres dla BiH (ma zostać podzielona pomiędzy poszczególne strony konfliktu - najbardziej tego są Serbowie, Chorwaci. Muzułmanie byli najbardziej poszkodowani.
1993 - kwestia podziału Sarajewa (podział wg etniczności).
Serbowie chcą dzielnic, gdzie mieszkają Serbowie - część B (gorsza).
Wiosna 1993 - dyplomaci zachodni tworzą Plan Wasusa-Owena, który zakłada podział BiH na 10 kantonów - najsilniejsze kantony zamieszkałe są przez Serbów.
Okręgi muzułmańskie - NE część Bośni i Sarajewo.
E Bośnia po Sarajewo zajęta jest przez Serbów.
3 enklawy muzułmańskie: Gorazde, Zepa, Srebrenica - oblężone przez Serbów, ale mają status miast chronionych. Chorwaci i Muzułmanie mają konflikt.
Związek między Serbami i Chorwatami staje się stabilny (1994). Mediacja ONZ nie daje skutków. 1995 - NATO atakuje. Chorwaci i Muzułmanie idą ostro do przodu, zajmując 10 miast. Oni idą na Banja Lukę.
Pod koniec wojny Muzułmanie tracą Zepę i Srebrenicę. W Dejton będą się toczyły rozmowy m.in. o Gorazde. Na terenie Chorwacji powstaje Republika Serbskiej Krajiny (S.K.), jej stolicą zostaje Knin. S.K. ma być nie do zdobycia przez Chorwatów.
1995 - operacja Burza. Serbowie zostają wyrzuceni z S.K. Chorwaci zajmują ich domy, występuje polityka faktów dokonanych. W rękach Serbii jest Brcko (żeby mieli w razie czego gdzie uciekać). We E Serbii Muzułmanie mają Gorazde.
Federacja Chorwacko-Muzułmańska łączy się z enklawą Bihac. Część obszarów Serbskiej Bośni przechodzi w ręce Chorwackich Muzułmanów. Mostar - punkt krytyczny pomiędzy nimi - Chorwacja chce je do siebie.
Układ pokojowy w Dejton zakłada podział BiH na 2 części: stan posiadania i kwestia etniczna. Plan podziału: 51% dla federacji chorwacko-muzułmańskiej; 49% republice serbskiej.
Sarajewo połączone jest korytarzem z Gorazde. Ma ono zachowaną jednolitość.
Kwestia sporna - Mostar, który podzielony jest m. in na część chorwacką i muzułmańską.
Kosowo - przed wybuchem wojny - 2 mln ludzi (90% to Albańczycy). Jest to obszar bardzo słabo rozwinięty. Turcy prowadzili tu w XVI w. kolonizację Albańczykami, dlatego jest ich tak dużo. Prisztina, Prizern, Tetovo - najwięcej Albańczyków. Serbowie mówią, że Kosowo jest ich kolebką (Albańczycy = Ilirowie).
Na mocy układu pokojowego Kosowo podzielone jest na 2 strefy: N (reszta ludności serbskiej); Prisztina (Kosowo Albańskie).
Maoisi - główni wyzwoliciele Kosowa (z Chin).
BiH - stykają się różne kultury i religie); powstają państwa plemienne (etniczne).
PRZEMIANY TERYTORIALNE NA TERENIE AMERYKI ŁACIŃSKIEJ NA PRZESTRZENI XIX/XX w.
Schyłek XVIII w. to podzielenie Ameryki Łacińskiej na większość hiszpańską (od Kalifornii, Florydy, po środkową Argentynę); E i NE część Ameryki Łacińskiej - do Portugalii.
Wielkie Antyle: Kuba, Puerto Rico, San Domingo - do Hiszpanii. Małe Antyle: Trynidad, Tobago - do Anglii. Grenada, Jamajka, Barbados; Haiti, Martinika, wyspa Gwadelupa - do Francji; wyspa Saint Martin - do Holandii i Anglii; Duńskie Indie Zachodnie - do Danii.
Honduras Brytyjski (dzisiaj republika Belize), obszar Gujany (jej W część do Anglii). Gujana podzielona na 3 części: brytyjska, holenderska, francuska.
Kolonie hiszpańskie - w 1900 podzielone na wicekrólestwa i kapitanie (Gwatemala to dzisiejszy Honduras; Salwador; Chile); wicekrólestwa - Nowej Granady (Wenezuela, Kolumbia, Ekwador); Peru; La Platy (Argentyna, Urugwaj, skrawki SE Brazylii).
Na terenie Meksyku i S części USA - Nowa Hiszpania.
2 momenty do emancypacji kolonii hiszpańskich: (1807-1813) - Francuzi zajmują płw. Iberyjski; (1822-1823) - obalenie hiszpańskich Burbonów).
1807 - do Brazylii przybywa cały królewski dwór portugalski (od teraz tu mieszkają) - dynastia Bragaroza.
1821 - w Wenezueli wybucha powstanie, które prowadzi Liberto Dor Simion Bolivar.
(1821-1824) - Bolivar walczy o niepodległość państw z kolonii hiszpańskich. Uwalniają się: La Plata, Chile, Peru, Wielka Kolumbia (stolica Santafe de Bogota).
Państwa Wielkiej Kolumbii, które potem się wytworzą: Wenezuela, Kolumbia, Panama, Ekwador.
Bolivar chce skupić kolonie hiszpańskie od Argentyny po Meksyk.
1822 - powstaje Cesarstwo Brazylii (1822-1889).
Obszar Brazylii - na E od rzeki Aragnaia i Xingu - obszar ten nominalnie podlega gubernatorowi. Od Rio Grande do Sul, po ujście Amazonki - realna władza gubernatora. Obszar Mattogrossu - słaba władza.
Rozwój granic brazylijskich: bandejrauci (oddziały łowców niewolników). Nazwa pochodzi od słowa bandera; pogoń za diamentami; kauczuk.
Ameryka S - to pas andyjski (do Hiszpanii); obszary Argentyny do Rio-Kolorado do rzeki Bio-Bio - obszar, który nie poddał się Hiszpanom - aż do Ziemi Ognistej.
Ameryka Środkowa - w latach 20-tych powstaje niepodległy Meksyk.
Honduras, Gwatemala, Salwador, Kostaryka - to jest Federacja Państw Ameryki Środkowej, której założycielem jest Morazau.
1838 - powstaje republika Los Altos (teren dzisiejszego Hondurasu, istnieje kilka lat).
Główne czynniki końca nadziei o ruchu panamerykańskim: rozpad Peru; krach konferencji panamskiej (1837); śmierć Bolivara; rozpad Wielkiej Kolumbii (1830, dzieli się na Kolumbię i Wenezuelę).
Obszar dorzecza Parany i La Platy jest terenem spornym pomiędzy Brazylijską Portugalią a La Platą.
Obszary, gdzie są konflikty: La Plata, obszar pustyni Atakama - tu występuje saletra (Boliwia, Peru i Chile kłócą się); Zachodnia Gujana (podzielona pomiędzy Anglię i Hiszpanię); N granica Meksyku i Teksas (USA chce i dostaje w 1845).
Do USA - Hiszpańska Kalifornijska, Uath, Łajoming.
Granica USA - Meksyk na rzece Pekos i Rio Grande.
Tucson - ten obszar w 1853 roku USA odkupuje od Meksyku.
Wojna Chile z Boliwią i Peru - następstwa: Chile uzyskuje swoją dzisiejszą N granicę; Peru traci obszary wokół miasta Arica; Boliwia traci dostęp do morza.
Brazylia w latach 1853-1907 (1914) ma największy przyrost terytorium (zyskuje 734 tys. km2); w 1853 uzyskuje kawałki terytorium od Argentyny i Paragwaju; w 1867 zawiera układ pomiędzy rządem Rio de Janerio a Boliwią (dużo kauczuku - Acre); 1851 - uzyskuje obszar N i środkowej Banda Oriente; w 1859 uzyskuje wenezuelską część stanu Amazonas oraz część Kolumbii; dalej obszar nad Panamą i Terytorium Missiones. Brazylii przyświeca doktryna żywych (wędrujących) granic; (1904-1907) to nabytki kosztem Kolumbii i Wenezueli; w 1907 granice ulegają stabilizacji.
Obszary, które budzą niepokoje: Gran Chaco, E Ekwador, Trapez Leticii (styk Kolumbii z Amazonką).
(1930-1935) - spór o Leticię (Peru - Kolumbia) - będzie tu potrzebna interwencja Ligi Narodów.
Boliwia i Peru kłócą się o Gran Chaco (2/3 jego terytorium trafia w ręce Paragwaju).
W 1938 zostaje podpisany układ w Buenos Aries.
Dżungla - dostęp do górnego biegu Amazonki i rzeki Maranos (spór Peru i Ekwadoru).
II wojna światowa: Gwadelupa i Martinika uzyskują niepodległość; dekolonizacja Małych i Wielkich Antyli; upada Gujana Brytyjska; do USA - Kuba (protektorat) i Puerto Rico (kolonia, potem stan); Honduras Brytyjski nie ulega dekolonizacji; Falklandy (Malwiny) zostają zabrane przez Argentynę.
ZMIANY POLITYCZNE NA MAPIE EUROPY PO KONGRESIE WIEDEŃSKIM:
Prusy - dostały Wielkie Księstwo Poznańskie, tereny Lipska, obszary Westwalii i Nadrenii, N część Saksonii (2/5), Rugię.
Austria: Królestwo Dalmacko-Weneckie, Tarnopol, Dalmacja (Prowincje Irylijskie), Triest.
Rosja - Królestwo Polskie, Finlandia (od 1809).
Skandynawia - powstaje Królestwo Szwecji i Norwegia.
Anglia - ma Maltę, protektorat nad wyspami Jońskimi, Helgoland.
Wolne miasta w Niemczech - Lubeka, Hamburg, Brema.
Z Francji wyodrębnia się Związek Szwajcarski.
1830 - powstaje Belgia, Holandia; Królestwo Grecji (na mocy traktatu londyńskiego). Do Grecji: Peloponez, Cyklady, Attyka, Beocja, S część Epiru, Elbea.
Serbia uzyskała autonomię.
Powstaje Macedonia, Kreta, Cypr, Tesalia, Epir, Tracja Zachodnia.
Od Austro-Węgier odłączają się: Vorarlberg, Istria, Karyntia, Morawy, Addyga (dużo mniejszości niemieckiej), Styria, Galicja Zachodnia, Słowacja, Slawonia (pogranicze wojskowe).
Niemcy tracą: Śląsk Pruski, Palatynat, Śląsk Austriacki, Turyngia, Magdeburg, Sambia (Prusy Wschodnie).
Afryka: Liberia (to wolne państwo stworzyli Amerykanie - od 1821), Gambia (bryt.), Dżuba, Kraj Delagor (Portugalia), Tango (N Mozambik, graniczy z Niemiecką Afryka Wschodnią), Niasa (między Mozambikiem a Rodezją), Faszoda (Kodok), Napał, Basuto (protektorat brytyjski), Sudan Francuski (obszar Mali i Senegalu), Togo (niemieckie), Trypolitania (tureckie), Somali Włoskie (Benadir), Kongo, Kongo Portugalskie, Kabinda (ujście rzeki Kongo), Gwinea Hiszpańska, Rio de Oro (hiszpańskie) - (Sakijael Homara - część S), Beczuana (protektorat brytyjski), Tunis (francuskie), Abisynia (Etiopia), Kraj Przylądkowy, Portugalska Afryka Wschodnia (Mozambik), Portugalska Afryka Zachodnia , Somali Francuskie, Francuska Afryka Zachodnia i Równikowa (podział terytorialny ich kolonii w Afryce).
Azja: Chanat Chiwy (protektorat), Beludżystan (bryt.), Syjam (wolny kraj, są francuskie wpływy), Pamir, Arakan (do Birmy), Dolina Ladakhu (Pakistan), Dolina Hunzy - szlaki handlowe, Linia Diuranda (na granicy z Afganistanem); Indie Francuskie (Mahe, Karikal, Pondicherry), Indie Portugalskie (Din, Goa, Damari), Mandżuria, Chiny (posiadłości zachodnie państw - Hongkong, Port Arthur, Weihaiwei, Cziau-Czou, Makau, Czon-Lun), Francuski Wietnam (części polityczne - Annam, Tonkin, Kochinchiwa), Savawak, Malakka, Moluki, Ziemia Cesarza Wilhelma, Irian Zachodni (zachodnia część Nowej Gwinei).
Azja Zachodnia: Nedżd (do Arabii Saudyjskiej), Hidżas, Cylicja, Anatolia, Jemen, Kurdystan, Armenia.
AFRYKA - państwa niepodległe:
Libia (1951), Egipt (1953), Liberia, Związek Południowej Afryki, Etiopia. Do 1960: Ghana (1957), Mauretania (1960), Kongo (1960), Gabon (1960), Sudan (1956), Tunezja (1956), Gwinea, Maroko (1956)
Posiadłości francuskie (2 bloki terytorialne): Francuska Afryka Zachodnia (Algieria, Maroko, Tunezja, Dahomej, Senegal, Wybrzeże Kości Słoniowej, Górna Wolta, Sudan Francuski (późniejsza republika Mali); Francuska Afryka Równikowa (Kabon, Kongo, Czad, Republika Środkowej Afryki).
Posiadłości brytyjskie w Afryce Wschodniej: Kenia, Brytyjska Afryka Wschodnia, Somali Brytyjskie, Uganda, Beczuana
Od 1956 niepodległość mają: Sudan (Afryka Sudańska), Somali Brytyjskie + Somali Włoskie = Republika Somalii, Brytyjska Afryka Wschodnia (od 1963 - Kenia), Uganda, Tanganika (bryt.) unia z Zanzibarem i Pemba (wyspy) od 1964 > Tanzania.
Inne posiadłości brytyjskie na Atlantyku: Wyspy św. Heleny, Wniebowstąpienia, Archipelag wysp Tristal - Dakunia.
Hiszpania: Wyspy Kanaryjskie, Melila, Cente, Annobon, Sidi Infi, Fernando Po, Togo, Gambia, Kamerun.
Podział polityczny Afryki: Arabska Północ, Czarna Afryka, Róg Afryki (Etiopia, Erytrea, Somalia, Dżiboti), Białe Południe (Angola, Mozambik, Rodezja, RPA, Namibia; po 1975 Angola, Mozambik, Zimbabwe - obecnie Białe Południe to tylko RPA.
Rzeki w Afryce: Limpopo, Szari, Zamberii, Ubandi, Nil Błękitny, Senegal.
Obszary konfliktów w Afryce: Ogaben (Etiopia), Biafra (na W od Kamerunu - należała do Nigerii (między Kamerunem a deltą rzeki Niger), Katanga (S Kongo), Kasai (na N od Angoli - zagłębienie w Kongo - w trakcie walk w Kongo powstaje Kasai), Anzon (pogranicze Czadu i Libanu).
Pas Miedzioności (N Zambia, granica z Kongo, koło miasta Kiwe). Po dekolonizacji Kongo Francuskie > Kongo Brazawil.
Kongo Belgijskie > Kongo Kinszasa > Zair.
AZJA:
Hue (Wietnam) - wyznacza linię graniczną między Wietnamem N i S; Vientiane (stolica Laosu); Delta Mekongu (na S od Sajgonu); rzeka Czerwona (przepływa przez Ha-Noi; rzeka Beli Ku (koło Kambodży); Zatoka Tonkijska.
Francuskie (Karikal, Make, Indie Francuskie, Yanaon, Pondicherry); portugalskie (Goa, Diu, Damon); Indie Brytyjskie podzielone na 2 części: Pakistan Wschodni i Zachodni (potem Bangladesz);
Koło Kaszmiru i N Bengalu - tereny te zabierane Indiom przez Chiny.
Chiny: Mongolia Wewnętrzna, Tybet, Sin Yang Turku, Mandżuria.
ARABIA:
Brytyjskie (Aden, Katar, Protektorat Omanu, Bahram, Królestwo Iraku, Federacja Arabii Południowej - na N od Adenu).
Są 2 Omany (Sułtanat Omanu, Oman Traktatowy); Kurdystan (podzielony między 5 państw - SE Turcja, N Irak, W Iran, NE Syria, Armenia).
Republika Syrii (Syria Właściwa, Liban, Transjordania, Palestyna).
KOREA:
Panmundżon, rzeka Jana, Pusan (NE), Indżon (koło Seulu), Kwandzu (na N od Seulu).
GEOGRAFIA POLITYCZNA ŚWIATA ISLAMU:
KRAJE ARABSKIE:
Warunki naturalne: od E Góry Zagros; pomiędzy Turcją a N Syrią i Irakiem - Góry Taurus i Antytaurus. E granica to Zatoka Perska (nazwa Irańczyków) (Zatoka Arabska - Arabów); granica SE - Morze Arabskie (część Oceanu Indyjskiego); cieśnina Bab-Elmander; W granica - Ocean Atlantycki i rzeka Senegal (granica między arabską N i Czarną Afryką).
Płw. Arabski - tu leży Żyzny Półksiężyc (Syria, Liban, Palestyna, częściowo Jordania). Pustynie: Wielki Nefud, Mały Nefud, Rub-Alhari (naturalna granica Arabii Saudyjskiej z Jemenem i Omanem).
Kraje Maghrebu (Zachodu): Tunezja, Maroko, Algieria, Sahara Zachodnia.
Kraje Sahary = Kraje Sahelu.
Świat arabski składa się z 2 części: Płw. Arabski (Arabia, Jemen, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kuwejt, wyspa Bahrajm, Katar); Afryka N (Egipt, Sudan, Libia, Tunezja, Algieria, Maroko, Mauretania).
Organizacja walcząca o wyzwolenie Sahary Zachodniej to Polisabio.
Kraje arabskie liczą sobie 85-95% Arabów. Są 2 grupy Arabów (z N - Mudarysi; z S - Jemenici). Bahrajn (mały kraj); Sudan (duży kraj).
Potencjał gospodarczy: Kuwejt (bardzo bogaty); Sudan (bardzo biedny - 400$ na rok).
Religia - większa część ludności wyznaje islam w wersji sunnickiej.
Ludność szylicka (Jemen, N Syria, Liban).
Chuzestan (Anobistan) - leży w Iranie i nie leży w strefie krajów arabskich.
Mezopotamia - symboliczna granica między sunitami a szylikami.
Sudan (w języku arabskim Al Irak). Przemysł - głównie wydobycie ropy naftowej. Najwięcej ropy w: Kuwejt, Arabia Saudyjska (prowincja Elhasa nad Zatoką Perską, SE obszar), N Irak - obszar pomiędzy Mosulem a Kirkutem, Algieria, Liban). Są też złoża fosforytów (S Maroko i Sahara Zachodnia). Jest też magnez, cynk, cyna, miedź, złoto, srebro.
Arab Aribi (N część Płw. Arabskiego).
Język uniwersalny - klasyczny (ten, w którym spisano koran).
Berbelowie (druga co do wielkości ludność) - od Zatoki Wielkiej Syrty po Zatokę Senegalu - pochodzenie chanickie, ulegli arabizacji.
Koran nie może być przekładany na inne języki.
Plemienia Tnaredów - zurbanizowana. Mają własny alfabet - tiffinagh.
Ogólna liczba Arabów 150-200 mln.
Platforma polityczna - Liga Państw Arabskich.
Somalia, Republika Dżibuti (kultura arabska).
Zjednoczona Republika Arabska skupiała: Egipt, Sudan, Syrię, Jemen, Liban.
Afgani, Naser, Kadaffi - projekty unii państw arabskich.
Od VII w. były podziały świata arabskiego, a podziały kolonialne utrwaliły różnice.
W świecie arabskim dominuje monarchia [1932 - Arabia Saudyjska, Jemen - do 1962 rządził Badr; Libia (lata 50-te); Egipt; Libia - upada monarchia, którą obalił Kadaffi; Oman (jest monarchią - Sułtan Kabus); monarchia jest w: Jordanii (Husejn); Maroko - Hassan II].
Pozostałe kraje to republiki ale nie zachodni model parlamentaryzmu.
Sympatia do Rosji: Syria, Libia, Algieria, Irak.
Model religijny: kraje laickie, kraje, gdzie religia ma moc prawodawczą. Fundamentalizm: Arabia Saudyjska (tam Mekka i Medyna), od 1889 - Republika Sudanu (Hassan ad Turobi).
Problemy krajów arabskich: Sudan (pomost); Nubia (S Egipt - N Sudan); Sudan ma czarne południe (zamieszkują głównie plemiona nilowskie - murzyńskie - tu trwa wojna domowa).
Podział na Białych Arabów i na Czarnych Arabów (Sudan, Mauretania - tu najwięcej).
W Sudan - Kordofon, Dar-Fur (prowincje Sudanu). Hadżu - stypendia dla ludzi, żeby poszli do Mekki.
Kraje arabskie - członkowie OPEC; dużo ludności.
KRAJE ISLAMU - KRAJE NIEARABSKIE:
Kraje islamu - niearabskie:
Jest mniejszość muzułmańska lub całkowicie muzułmańska. Są kraje islamu szicickiego (Azerbejdżan, Iran).
Zasięg islamu w krajach niearabskich - od VII w. (Persja do Indusu) ekspansja arabska sięga N Sudanu.
Świat muzułmański - duża rola Arabów i Turków. Są też Irańczycy. Jest islam malajski (płw. Malajski i niektóre wyspy Indonezji); kraje Czarnej Afryki (pod wpływem Czarnego Islamu).
Ekspansja: od XIV w. powstaje Imperium Turcji Osmańskiej, Wielkich Mongołów (Indie), Talerman.
Turcja (niearabski kraj islamu) - bardzo ważne państwo, oficjalnie ateistyczne. Działa tam Erbakan. Ważna jest armia. 99% ludności to muzułmanie sunniccy. Od lat 90-tych Turcy prowadzą ekspansję ekonomiczną i kulturową. Iran i Arabia Saudyjska są konkurentami w tej dziedzinie. Ekspansja na Azję Środkową i Kaukaz.
BiH, Albania, Turcy bułgarscy (Pomacy) - problem.
Pomacy liczą sobie 500 tys., podlegali bułgaryzacji; żyją oni pomiędzy miastami Rasgrad, ruse, Szuman (N i NE Bułgaria); obszary S Bułgarii - Rodopy.
Turcja jest na rozdrożu pomiędzy chęcią bycia w Europie, a tradycją islamu. W Turcji nie przestrzega się praw człowieka, co jest przeszkodą w przyjęciu do UE.
Kraj niearabski - Iran. Irańczycy to zbiór ludów wchodzących w skład byłej Persji. Kultura perska miała wpływ na kraje islamu.
Wojna iracko-irańska była wojną pomiędzy szyitami a summitami. W Iranie znajduje się centrum rewolucji islamskiej; Afganistan Talibów też do tego się zalicza.
Linia Diuranda - rozgraniczenie pomiędzy Afganistanem a Indiami. 80% Afganistanu rządzą Talibowie.
Z Afganistanu do Tadżykistanu i Turkienistanu docierał wpływ rewolucji islamskiej.
Indie - muzułmanie żyją w środkowej i N części kraju. Były Sułtanat Dehli - do Gangesu - bardzo dużo ludzi islamu; Kaszmir też.
Pakistan - był krajem muzułmańskim, ojcem duchowym był Mohamed Tqbal.
Po podziale Indii, Pakistan dzieli się na 2 części: W i E (przyjmuje od 1971 nazwę Bangladesz).
Muzułmanie zamieszkują dawną Birmę i Tajlandię (przy pograniczu z Malezją).
W Chinach też jest mniejszość muzułmańska (Sing Young Kul Gul na N - Turkiestan Chiński, Iunnan, gdzie żyją buddyści i islamiści, buddyzm był spychany).
Archipelag Malajski - obecna Malezja to federacja; to 2 części: Malakka, N część Bornego. Na N Bornego leży Sułtanat Brunei, w którym rządzi Hassanal Alibacha.
Indonezja - dużo muzułmanów, pochodzenia malajskiego. Wyspy: Sumatra, Jawa, Bornego, Celebes.
Mindanao i wyspy na Morzu Sulu - obszary, które zamieszkują ludzie pochodzenia muzułmańskiego (Maurowie, którzy dążą do secesji). Na Filipinach jest katolicyzm.
Obszary muzułmańskie byłego ZSRR: 3 zwarte obszary (Kaukaz, Zakaukazie); byłe republiki związkowe Azji środkowej (Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan); muzułmańskie republiki dorzecza Wołgi (Tatarstan = Tataria ze stolicą Kazaj; Baszkiwia = Baszkortostan ze stolicą w Ufa).
Orsk - miasto będące łącznikiem między Kazachstanem a republikami Powołża. Turkmenistan - najbogatsze z tych państw (ropa naftowa, stolica w Aszhabad). Kraje średniobogate - Uzbekistan (stolica Taszkient); Kirgistan (stolica Biszhek); Tadżykistan (zacofanie). Wszystkie w/w kraje, oprócz Turkiestanu należą do WNP.
Astana - obecna stolica Kazachstanu, gdzie żyją Kazachowie i Słowianie (Rosjanie, Ukraińcy).
Kazachstan - żyją tu Polacy, Niemcy, Turcy Mesketyjscy (1979 - program Mesketów przez Uzbeków).
E część Kazachstanu - jest tu poligon atomowy, za czym idzie klęska ekologiczna.
Kaukaz - dużo ludzi turecko języcznego. Są tu też Adżarowie (zislaminizowani Gruzini, skupieni wokół miasta Batumi). Są też Czeczeńcy, najbardziej wojowniczy; ich stolicą był Grozny; była to autonomiczna republika z sąsiadującą Inguszetią. Machadżkal (stolica Dagestan).
Azerbejdżan (stolica Baku) - główny ośrodek Tebriz, gdzie żyją Szyici.
Islam europejski - pojawili się po ekspansji Turcji Osmańskiej i emigracji z kolonii brytyjskich do Anglii. W Europie żyją muzułmanie, najwięcej w RFN, Anglii, Francji, na Bałkanach (naleciałości historyczne) - BiH ze stolicą w Sarajewie.
Albania - żyją tu Albańczycy i Bośniacy. Następuje teraz islamizacja tego kraju.
Obszar Czarnej Afryki; powstawały ośrodki kulturowe (Timbuktu); dżihad i handel niewolnikami; ekspansja - stąd wziął się islam.
Futatoro (Senegal) i Gwinea (Futa Dżakou) - tu mieszkają chamici. Senegal, Gambia - 100% muzułmanów, Republika Gwinei, obszar Mali, Nigru, republika Czadu (pomost kulturowy).
Nigeria (Sokoto) i Kano - ośrodki polityczne muzułmanów; także N Kamerun, Wybrzeże Kości Słoniowej, N Ghana, Togo, E Kenia, wyspa Zanzibar, Mombasa, E część Tanzanii, N i środkowa część Mozambiku).
Konferencja Państw Islamskich - Gabon, Uganda.
USA: główne siły polityczne - czarni muzułmanie (np. Mohamed Ali). Ideologiem jest Malkolm X - z nim związane są Czarne Pantery.
244