Autor-Oliwia Pukas
Wykład 1
Geografia - pojęcie wywodzi się z greckiego geo - ziemia, grafia - opis. Istota tej nauki to opisywanie ziemi, na której żyjemy, która nas otacza.
Geneza geografii politycznej
Arystoteles - zajmował się życiem zbiorowym, obserwował ludzi i instytucje, podobało mu się greckie polis. Zwracał uwagę, że państwo musi mieć zasób przestrzenny - terytorium, zasoby, dostęp do wybrzeża morskiego. Według niego kraj nie może być za duży, by nie stracić nad nim kontroli.
Państwo jest bytem politycznym o charakterze terytorialnym :
- władza
- ludność
-terytorium
Strabon - prekursor geografii, opisał w swoich tomach pojęcia geograficzne, nazwy, opisy natury, przyrody, zamieścił mapę. Zaczął wyodrębniać pewne działy
Geografia polityczna współcześnie - według Józefa Barbaga - jest jedną z wyodrębnionych i autonomicznych nauk o ziemi. Zajmuje się wzajemnym oddziaływaniem przestrzeni geograficznej i procesów politycznych. Określa się ją jako badanie zjawisk i systemów politycznych w ich kontekście przestrzennym, jako studium przestrzennych różnic i podobieństw o charakterze politycznym lub jako część całego kompleksu przestrzennego różnic i podobieństw.
Podzespoły geografii politycznej
-geografia wyborcza (preferencje wyborów, kto, jak i gdzie głosował)
-Fatalizm geograficzny (przekonanie, że położenie geograficzne państwa może przynosić określone konsekwencje i niemożliwe jest je zneutralizować.
Cel badawczy geografii politycznej
-ukazanie przestrzennych różnic i podobieństw
-szukanie pewnych prawidłowości między polityką a nauką przestrzenną
-zbadanie sposobów organizacji terytorium
-jak wpływa państwo i jego polityka (zwłaszcza gospodarcza) na kształtowanie się przestrzeni geograficznej i krajobrazowej
- proces polityczny i przestrzeń - szukanie relacji
Twórcy geografii - Ci, którzy używali pojęcia geografia polityczna:
-Jean Robert Turgot (XVIII w.)
-Immanuel Kant (1724 - 1804)
- Józef Wybicki i Karol Wyrgisz - na polskim gruncie
Geopolityka - przestrzeń z punktu widzenia państwa
Geografia polityczna - rozpatruje państwo z punktu widzenia przestrzeni
Geopolityka według Niemiec
-Nauka o geograficznych ograniczeniach
-Uchwycenie kluczowych procesów polityki międzynarodowej
-Dziedzina wiedzy, która stara się odpowiedzieć na: w jakim stopniu przestrzeń wpływa na procesy i zjawiska polityczne
Porównanie geopolityki i geografii politycznej
- GEOPOLITYKA - należy do nauk politycznych, instrumenty badawcze z wielu dyscyplin nauk, docieka jak to będzie w przyszłości, realny układ sił (docieka, co jest naprawdę)
- GEOGRAFIA POLITYCZNA - należy do nauk geograficznych, interesuje się teraźniejszością, aktualny podział polityczny ( to, co jest)
Geografia ekonomiczna - uwzględnia przestrzeń polityczną i społeczno-gospodarczą. Bada wzajemne oddziaływanie, przestrzenne struktury (miasta, osiedla ludzkie, budynki, aglomeracje miejskie, obszary rolne, infrastruktura drogowa) i procesy systemu.
Kryteria wytyczenia przestrzeni społeczno-gospodarczej
-regionalizm- (na podstawie cech morfologicznych, zespół cech społeczno gospodarczych) zwyczaje, nie muszą być oddzielone granicami administracyjnymi
-kierunek ekologiczny - punktem odniesienia jest ekosystem
-przestrzenne - struktury stworzone przez człowieka, zagospodarowanie przestrzenne i tego ewolucje
Podejścia:
- determinizm-pogląd głoszący, że fakt, moment i miejsce zajścia każdego zdarzenia oraz jego przebieg określone są jednoznacznie przez zdarzenia, które je poprzedziły w czasie i które z nimi współwystępują.
-nihilizm geograficzny - niezależnie od warunków, środowisko nie narzuca rozwiązań, pokonywanie barier środowiskowych
-posybilizm geograficzny - świat jest bardziej złożony, nie ma skrajności
WYKŁAD 2 - 27.10.2015
-terytoria zależne (prawie cały kontynent Afryki po II WŚ)
-eksterytorialne
Wody mórz i oceanów mogą:
- podlegać władztwu państwowemu (strefa rybołóstwa, ekonomiczna)
-nie podlegać
-być poddane jurysdykcji państwa
Wielkości terytoriów państwowych są konsekwencją historii. Imperium mongolskie w XIIIw. była powierzchnią największą historii. Następnym było imperium brytyjskie, a trzecim imperium rosyjskie.
DZISIAJ:
1.Federacja Rosyjska (17 mln km2, 144 mln mieszkańców, średnia zaludnienia 8,4)
2.Kanada (niecałe 10 mln km2, ponad 35 mln ludności)
3.Chiny (Chińska Republika Ludowa) - dane bez Tajwanu (9 586 970 km2, ponad miliard ludności, średnia zaludnienia 140, zachód jest bardzo słabo zaludniony, a wschód bardzo)
4.USA (bez terytoriów zależnych) (ponad 9 mln km2, 320 mln ludności, średnia gęstość zaludnienia 33,8
5.Brazylia (8mln km2)
6.Związek Australijski
7.Indie (3 mln km2)
8.Argentyna
9.Kazachstan ( 2 724 km2, ponad 17 mln ludności ,gęstość zaludnienia 6,3)
10.Algieria (2 381 km2, 38 mln 700 tys ludności, gęstość zaludnienia 16,3)
EGIPT - zachodnio-południowa granica pod kątem prostym,północno wschodnią granicę wyznaczają wybrzeża
GRECJA- przeciwieństwo Egiptu (terytorium rozerwane, około 3 tys. wysp, teren górzysty, liczne półwyspy, zatoki)
CHILE - terytorium wydłużone ( 4300 km długości, szerokości 458 km)
Terytoria państwa nie mające styczności z państwem właściwym - templary
-enklawa ( integralna część innego państwa otoczona przez terytorium innego państwa, np. obwód kaliningradzki, w Armenii enklawa Azerbejdżanu, enklawa rosyjska na Białorusi. Enklawa jest też samym suwerennym państwem, znajdujące się na środku innego państwa, np. Watykan)
Terytoria zależne:
-Grenlandia (Dania)
-Wyspy Owcze (sprawuje władzę Królestwo Danii)
-Bermudy (należą do Wielkiej Brytanii)
-Puerto Rico ( do USA) - na początku należało do Hiszpanii, potem do USA. Terytorium nieinkorporowane - nie mogą wybierać prezydenta, lecz np. mają swoją flagę)
Terytoria eksterytorialne- stan prawny wynikający z zawarcia dwustronnych umów międzynarodowych. polegał na wyłączeniu jurysdykcji określonego państwa i niewielkich terenów, np. budynki, ambasady.
Antarktyda - traktat antarktyczny - zabrania wykorzystywania Antarktydy do celów militarnych, nie można zakładać baz. Traktat ten nie znosił roszczeń terytorialnych, lecz je zawieszał.
Terytoria mandatowe- po I WŚ administracja powierzona określonym państwom, terytorium zarządzane przez Ligę Narodów, np. Francja nad Syrią i Jordania. W 1945 r. ONZ przejęło rolę od Ligi Narodów. Stały się one terytoriami powierniczymi - administrowane przez ONZ (Rada Powiernicza ONZ zawieszona w 1984, gdyż inne państwa się usamodzielniły)
WYKŁAD 3 - 3.11.2015 GRANICE PAŃSTWOWE
Granica państwa - w pojęciu prawnym to powierzchnia prostopadła do powierzchni ziemi, oddzielająca terytorium jednego państwa od terytorium innych państw lub od obszarów nie mających niczyjej suwerenności, Są granice lądowe i morskie. Podstawą prawną takiej granicy jest z reguły umowa międzynarodowa.
Fizyczne wytyczanie granic - mury (np. Chiński)
Obszary rozdzielające - bagna, pasma górskie
Znaki graniczne wytyczają przebieg granicy w terenie. Na rzekach, potokach, strumieniach - według linii środkowej koryta.
Ustalenie granicy państwowej - dokonuje się przez opis i wyznaczenie ogólnego przekroju linii granicznej na mapie o dużej skali. Granice państwowe to inaczej granice polityczne.
-DELIMITACJA - sporządzenie opisu danej granicy i naniesienie przebiegu danej granicy na mapę. Delimitacja powinna obejmować cały przebieg granicy bez pozostawienia fragmentu o nieokreślonym przebiegu oraz dokładnie określać znaczenie stosowanych terminów czy nazw geograficznych.
-DEMARKACJA - wyznaczenie w terenie granicy między państwami, jest ostatnim etapem w ustalaniu przebiegu granic. Dokonywana jest przez mieszane komisje międzynarodowe, które nanoszą granice w terenie, natomiast granice wytyczają politycy.
Rodzaje granic politycznych
-naturalne (naturalne bariery morfologiczne składające się na rzeźbę terenu,np. pasma górskie, wody)
-historyczne (mają swoją historią, istnieją od setek lat)
-etniczne/narodowe
-geometryczne (granice są liniami prostymi, np granica USA-Kanada)
-granice de iure i de facto
od Tatr do Bieszczad na południu Polski - historyczna.
Etniczne - powinny pokrywać się z granicami zamieszkania w jakiejś nacji, jakaś wspólnota powinna mieszkać w jednym państwie.
Spory graniczne - wynikają z różnicy stron co do przebiegu linii granicznej ustalonej traktatem granicznym (chodzi o korektę granicy , a nie zmianę granicy)
Spory terytorialne - następują wtedy, kiedy jedna ze stron kwestionuje ważność samego traktatu granicznego.
WYKŁAD 4 - 10.11.2015 SPORY I ROSZCZENIA TERYTORIALNE WSPÓŁCZEŚNIE
Współczesny świat
-obecnie ponad 150 sporów terytorialnych między państwami
- w zdecydowanej większości dotyczą przebiegu granic bądź niewielkich fragmentów
SPORY TERYTORIALNE NA MORZU POŁUDNIOWOCHIŃSKIM
-archipelag Wyspy Paracelskie (na północy) - roszczenia Wietnamu i Chin, kontrolowany obszar przez Chiny
-Wyspy Splatwy (na południu)
-spór o położenie strategiczne i znaczenie gospodarcze
-przez to morze płyną najważniejsze szlaki komunikacyjne (ogromne masy towarów przepływają przez to morze)
-kontrola nad tym morzem jest w interesie Chin i USA
SPÓR CHIŃSKO ROSYJSKI - o przebieg granicy na Dalekim Wschodzie
- przebieg granicy o rzekę Amu
-wstępne porozumienie dotyczące przebiegu granic zostało zawarte w Pekinie przez Putina w 2004r. Od tego czasu trwała delimitacja spornego odcinka przeprowadzana przez komisje z obydwu krajów. Na początku lipca Rosja poinformowała, że demarkacja została zakończona.
-Ministrowie Spraw Zagranicznych Chin i Rosji podpisali 21.07.2008r. umowę ustalającą ostateczny przebieg wspólnej granicy (ponad 4,3tys. km).Zakończony został spór o ustalanie granic w rejonie rzek Amur i Ussurri. Zgodnie z umową Rosja zwróciła Chinom wyspę Yinlong
SPÓR JAPONII I ROSJI O KURYLE
-związany z ekspansja Japońską i Rosyjską
-spór dotyczy 4 wysp - Kunashir, Iturup, Habomai, Shikokan położonych między rosyjskim Półwyspem Kamczackim, a japońską wyspą Hokkaido. Rosja nazywa je Kurylami Południowymi, a Japonia - Terytorialmi Północnymi.
-spór nadal nie został rozstrzygnięty
SPÓR MIĘDZY JAPONIĄ A KOREĄ POŁUDNIOWĄ
-przedmiotem sporu jest grupa 34 skalistych wysepek pochodzenia wulkanicznego o powierzchni 23 ha na Morzu Japońskim.
-obszar jest kontrolowany przez Koreę
-stała populacja na spornym terenie - małżeństwo koreańskich rybaków i kilkudziesięcioosobowy garnizon ochrony wybrzeża
-na dnie mogą znajdować się złoża gazu
SPORY TERYTORIALNE MIĘDZY CHINAMI A INDIAMI
-brak delimitacji przebiegu granicy (granica de facto, a nie de jure)
-nie ma granicy wytyczonej przez prawo
-stan opiera się na faktycznej linii kontroli o długości ponad 4 tys. km
SPÓR O KASZMIR
-między Indiami a Pakistanem
-konflikt sięga korzeniami do 1947r., kiedy po rozpadzie Imperium Brytyjskiego powstał niepodległy Pakistan oraz Indie
-80% Kaszmiru to muzułmanie, lecz władca Maharadża Hari Sing był Hindusem
-w Pakistanie mieli osiedlić się muzułmanie, a w Indiach Hindusi
-1947 - 1948 Pierwsza wojna o Kaszmir i wytyczenie linii demarkacyjnej
-1965 - II wojna o Kaszmir
-1971 Wojna indyjsko - pakistańska
NAGORNO KARABACH
-konflikt grudzień 1991 - maj 1994
-80% ludności to Ormianie. Azerbejdżan ogłosił niepodległość i Nagorno także ogłosiło niepodległość. Doszło do wojny między Ormianami a Azenami.
-Azenowie przegrali (Ormianie byli wspierani przez Armenię i Rosję)
-Nagorno przez wygraną wojnę zyskało parę przygranicznych terenów i ogłosiło niepodległość - Republika Nagornego Karabachu, Azerbejdżan tego nie uznaje.
ZAJĘCIE KRYMU PRZEZ ROSJĘ
-konflikt polityczny na Ukrainie, euromajdan, ucieczka prezydenta Janukowycza
-16 marca 2014r. referendum na Krymie dotyczące przyłączenia półwyspu do Federacji Rosyjskiej
-17 marca Rada Najwyższa Krymu przyjęła uchwałę o niepodległości
-18 marca podpisanie w Moskwie traktatu o włączeniu Krymu i Sewastopolu do Rosji
WYKŁAD 5 - 17.11.2015r. Niepaństwowi polityczno-terytorialni uczestnicy stosunków międzynarodowych (państwa nieuznawane)
Państwo - byt polityczno-terytorialny z suwerenną władzą na czele, mający swoje terytorium, ludność.
PAŃSTWA NIEUZNAWANE PRZEZ INNE PAŃSTWA
Nadniestrze - na terenie byłego związku sowieckiego, Mołdawia - między Rumunią a Ukrainą. Mołdawię zamieszkuje ludność romańska, lecz na pewnym terenie mieszkała ludność rosyjska.
-NADNIESTRZAŃSKA REPUBLIKA MOŁDAWSKA - jest zbuntowaną prowincją Mołdawii, zajmującą terytoria położone na lewym brzegu Dniestru i teren miasta Bendery. Od 1990r. władze tej separatystycznej republiki pozostają niezależne od Kiszyniowa. Nadniestrze ma własnego prezydenta (jest nim od 15 lat Igo Smirnow), rząd, parlament, armię, walutę.
27 sierpnia 1991r.Mołdawia ogłosiła deklarację niepodległości. 28 sierpnia 1991r. na fali rozprężenia związanego z rozpadem ZSRR elity Nadniestrza ogłosiły suwerenność Nadniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej. Serie niepowodzeń zmusiły Mołdawię do zawieszenia broni.
Wojska rosyjskie w Nadniestrzu:
-Rosja wysłała wojsko na teren postsowiecki i im na tym zależy
-odnaleziono tam duże złoża broni i amunicji, wojska Federacji Rosyjskiej tego strzegą
-położenie strategiczne - między Ukrainą a Mołdawią
Mołdawia i Federacja Rosyjska nie uznają Nadniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej
OSETIA POŁUDNIOWA
-byt polityczno-terytorialny uznający siebie za niezależny kraj, lecz Gruzja ten byt uznaje za swoją integralną część
-powierzchnia - 3 900 km2
-ludność - 70 tys.
-Republika Osetii Południowej ogłosiła niepodległość w 1991r.
-trwała wojna w 1991r. i 1992r. skończyła się zawieszeniem broni
-25.08.2008r. Rada Federacji i Duma Państwowa uznały niepodległość Osetii Południowej, dnia następnego uznanie przez prezydenta Federacji Rosyjskiej - Miedwiediewa.
-16.11.2011r. Parlament Europejski uchwalił rezolucję uznając obecność Rosjan w Osetii Południowej za bezprawną okupację tych terenów.
-Osetia ma wsparcie Rosji, jest przez nią finansowo wspierana. Osetia Południowa jest uzależniona od FR, nie maja oni dostępu do morza ani surowców.
ABCHAZJA
-powierzchnia- 8 550km2
-ludność 240 705
-Abchaska rada Najwyższa uchwaliła przywrócenie konstytucji z 1925r. Abchazja była wówczas republiką związkową, zatem teraz miałaby prawo do własnego państwa. Decyzja ta, podjęta 23 lipca 1992r. została uznana za proklamację niepodległości
-1992-1993 wojna
-26 listopada 1994 abchaski parlament przyjął nową konstytucję i powołał Władysława Ardzinbę na prezydenta
-26 sierpnia 2008 ówczesny rosyjski prezydent Miedwiediew podpisał dokument uznający niepodłegłość Republiki Abchazji.
-24 listopada 2014r. Rosja i Abchazja zawarły układ o sojuszu i strategicznym partnerstwie na 10 lat
-Podobnie jak Osetia, Abchazja nie utrzymałaby się sama, jest wspierana i sponsorowana przez Rosję
-ONZ, Rada Europejska i UE nie uznają Abchazji
-Apsar - jednostka monetarna w Abchazji
DONIECKA REPUBLIKA LUDOWA, ŁUGAŃSKA REPUBLIKA LUDOWA
-DRL - ogłoszenie powstania 07.04.2014r., ogłoszenie niepodległości 12.05.2014r.
-powierzchnia - 8 538,9 km2
-ludność - 2 332 566
ŁRL- ogłoszenie powstania 27.04.2014r, referendum w sprawie niepodległości 11.05.2014r., dnia następnego ogłoszono deklarację niepodległości
-Powierzchnia: 8352,6 km2, ludność: 1 197 100
-24 maja 2014r. DRL i ŁRL podpisały porozumienie o powstaniu Federacyjnej Republiki Noworosji - maja swoje siły zbrojne złożone z kilku batalionów oraz własne symbole narodowe. Rosja tej republiki jeszcze nie uznała.
SOMALIA (trwała niestabilność polityczna, gospodarcza, społeczna - jest państwem upadłym)
-Somaliland - północna część Somalii
-Powierzchnia 137 600 km2
- Ludność 3 500 000
-Język urzędowy - somalijski i arabski
- Somaliland był częścią kolonii włoskich w Afryce Wschodniej. Do 1960r. Somaliland był protektoratem brytyjskim, następnie na krótko był niepodległy
-Somaliland nie ma pełni władzy na swoim terytorium, maja spór z Putlandem (podobnym tworem jak Somaliland)
WYKŁAD 6/7 - 1.12.2015R. TERYTORIUM I GRANICE POLSKI
RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW W 1600R.
-Rzeczpospolita Obojga Narodów ze Szwecją - blok terytorialny (dzisiejsza Szwecja, Finlandia, Dunaj, Wybrzeża Morza Czarnego)
-od koła południowego do Morza Czarnego
-wojska polskie zajęły Mołdawię
-niesamowity rozwój gospodarczy Polski i Litwy - płody rolne, półprodukty leśne
-dorzecza Wisły z Bugiem, Niemna, Dziwiny - kluczowe rzeki dla skomunikowania się z resztą kraju i sprzedaż na rynku europejskim
-drogą lądową - głownie woły i konie
RON 1619r. - Podział administracyjny
-państwo dwuczłonowe - Polska i Wielkie Księstwo Litewskie
-podstawą był powiat, które wchodziły w skład województw
KSIĘSTWO KURLANDII I SEMIGALII
-Państwo Kawalerów Mieczowych pod presją zawarło sojusz z Zygmuntem Augustem, został lennikiem Rzeczpospolitej
-lenno wygasło po rozbiorze Polski
PRUSY KSIĄŻĘCE 1525-1658
-na terenie RP, reszta zakonu była lennikiem RP
-geneza współczesnych Niemiec
-1658r. - traktaty weramsko-bydgoskie (przy bezpotomkowej smierci władcy teren miał wchodzić w skład Polski - tak zwany hołd ewentualnościowy)
INFLANTY POLSKIE - od 1677r. ksiestwo Inflackie o statusie województwa
-brak panowania nad Estonią (Szwedzi zajęli wraz z Rygą)
-utracone na skutek rozbioru Polski w 1772r.
KSIĘSTWO OPOLSKO-RACIBORSKIE (1646-1666 pod panowaniem polskich Wazów)
-Władysław IV zawarł sojusz z cesarzem w ramach pożyczki dostał to księstwo pod zastaw, po jego śmierci przeszło to Księstwo na Jana Kazimierza
KSIĘSTWO OŁAWSKIE -należało do syna Jana III Sobieskiego
KSIĘSTWO SIEWIERSKIE - księstwo należące do biskupów krakowskich)
13 MIAST SPISKICH (starostwo spiskie)
-w 1412r. Władysław Jagiełło pożyczył królowi węgierskiemu pieniądze. Zabezpieczeniem było 13 miast spiskich. Przez cały wiek XV,XVI,XVII panowała Polska nad tymi miastami. 1769-1770 Austriacy zajęli te ziemie.
JEDYSAN / POLE OCZAKOWSKIE
-nasze wybrzeże czarnomorskie, między ujściem Dniepru a Dniestru
-przez Mołdawię teren rozciągał się od Dunaju do Dniestru
-Hetman Koniecpolski przeprowadził ostatnią wyprawę na Oczaków w latach 40. XVIIIw.
UNIA RZECZPOSPOLITEJ I MOSKWY
-przełom XVI i XVIIw.
-Unia zawarta na rozwiązanie podstawowego problemu Polski i Litwy- agresywna, ekspansywna postawa państwa moskiewskiego
-Stefan Batory i Jan Zamoyski stoczyli 3 szybkie bitwy i odbili zajęte tereny przez Iwana Groźnego
-elekcja Władysława na cara Moskwy
ROZWÓJ WIELKIEJ WŁASNOŚCI ZIEMSKIEJ
-magnaci - kilkadziesiąt rodów
-parweniusze - np. Jan Zamoyski, ludzie robiący szybkie kariery
Przykłady
-w XVIIw. Książęta Zasławscy-Ostrogscy posiadali w swych dobrach ok.200 tys. poddanych.
-Majątek Jana Zamoyskiego pod koniec jego życia obejmował 23 miasta i 816 wsi.
Autor- Michał Rajczakowski
Skrót teorii potęg
potęgi kontynentalnej- wielkość państwa i jego strategiczne rozmieszczenie determinuje do bycia mocarstwem (Mackinder)
mocarstwa morskiego(Mahan)- teorytorium postrzegane tylko jako port. Potęgąjest budowanie floty morskiej
potęgi półwyspowej- połączenie potęgi morskiej z kontynentalną
potęgi powietrznej- budowanie floty powietrznej świadczące o mocarstwowości państwa
Heartland - (Halford John Mackinder
Heartland miał być według niej jądrem Wyspy Świata, naturalną fortecą, obszarem warunkującym panowanie nad resztą globu. Tworzyć go miały terytoria obejmujące europę, azję oraz afrykę(z tzw. Heartlandu wyruszały inwazje w kierunku wewnętrznego półksiężyca(Chiny, Indie, Bliski Wschód, Europa), a po odkryciu Ameryki państwa te zajęły półksiężyc zewnętrzny(Ameryka, Afryka subsaharyjska, Australia)
po I wś przesunięto heartland na zachód aż do linii Adriatyku
po II wś przesunięto heartland do linii Lelingrad-Moskwa-Stalingrad
Heartland to naturalna forteca predysponowana do panowania nad światem
Rimlandem mają być tzw. kraje obrzeży wyspy świata (obrzeża kontynentu), tworzące pierścień oddzielający Heartland od mórz. Spykman zwracał uwagę, że zwycięstwo w toczącej się wówczas II wojnie światowej rozstrzyga się na tym właśnie obszarze. Koncepcję Rimlandu dostrzega się również w stosowanej przez Zachód podczas zimnej wojny strategii powstrzymywania ekspansji ZSRR.
Wg Spykmana, heartland miał słaby punkt- niedostyatek transportu i słaby dostęp do niego (np transport morski)
Kto rządzi obrzeżami, ten rządzi eurazją, kto rządzi eurazją ten rządzi światem
Teoria Haushofera-czynnik kulturowy, mitteleuropa, Lebensraum(rozwinięcie teorii Mackindera)
połączenie teorii Ratzla i Mackindera z geostrategicznym interesem Niemiec
Hasła: -Harrenvolk- naród panów, bez przestrzeni do życia,, władza i przestrzeń
3 panregiony
-pan-europa - dominacja Niemiec i Włoch nad Afryką, bliskim środkowym wschodem
-pan-ameryka-dominacja USA nad Amerykanami
-pan-pacyfika-dominacja Japonii nad Azją Wschodnią, Australią i Oceanią
Regionalne i wielobiegunowe-(Saul Cohen)
Podział świata na regiony geostrategiczne:
są to strefy wpływów Chin, USA, Rosji, Europy zachodniej
Miejsce w światowej hierarchii wyznacza
Wielkość zasobów ludzkich
Zaawansowana technika jądrowa
Stopień zwartości narodowej
Wielkość zasobów polityczno-militarnych
Ranga geograficzna związana z lokalizacją
Rodzaj i gęstość powiązań międzynarodowych
Stopień jawności systemu międzynarodowego
Możliwość oddziaływania w stosunku do sąsiadów
Cele i strategia rozszerzania wpływów za granicą
Liczna i złożoność spraw międzynarodowych
Wyobrażenia o swoim miejscu na świecie
Koncepcja potęgi morskiej (Mahan)
Na rozwój i utrzymanie potęgi morskiej działają
Położenie geograficzne
Fizyczne ukształtowanie państwa
Rozciągłość terytorialna
Liczba ludności
Charakter narodowy
Sposób rządzenia
Mahan był zwolennikiem budowy floty i polityki siły. Wg niego:
* oceany zawsze stanowił fundamentalny czynnik historii
transport morski jest tańszy od lądowego
kanał Panamski ważnym fundamentem bezpieczęństwa
ośrodek władzy światowej znajduje się między kanałem sueskim a panamskim
Koncepcja Ratzela (Ratzel)
Zjawiska społęczne są uwarynkowane geograficzne, a państwo potrzebuje przestrzeni życiowej i surowców, stąd stałe współzawodnictwo o te dobra
Siedem praw rozwoju państwa
Przestrzeń państwa powiększa się wraz z ekspansją ludności o tej samej kulturze
Terytorialny wzrost następuje za innymi aspektami rozwoju państwa
Państwo rośnie przez wchłanianie mniejszych jednostek politycznych
Granica jesst peryferyjnym organem państwa, który odzwierciedla jego siłę i rozwój, stąd nie jest ona stała
Państwa w trakcie rozwoju szukają terenów nadających się do wchłonięcia
Kierunek ekspansji od państw bardziej do słabiej rozwiniętych
Dążenie do ekspansji rośnie wraz z poszerzaniem się obszaru
Koncepcja germanofilska (Kjellen)
Terytorium ciałem państwa, jest więc ważniejsze od ludzi, bo strata cęści ludności nie przyniesie negatywnych skutków, a utrata części terytorium osłabia państwo.
Kryteria wg. których należy badać państwa:
kratopolityka- organizacja władzy
socjopolityka- potrzeby społeczne
etnopolityka- psychologia narodu
ekopolityka- gospodarka
geopolityka- środowisko geograficzne
Państwa współzawodniczą ze sobą o przewodzenie nad innymi
Państwa większe powinny sprawować władzę nad mniejszymi
3 pan-regiony: amerykański, niemiecko-skandynawski, azja wschodnia (japonia)
Sposoby tworzenia państwa
poprzez agresję (zbrojne)- zgodnie z prawem międzynarodowym nie może mieć ono miejsca
pokojowo -dekolonizacja-
oderwanie się części terytorium
-rozpad
* sukcesja i kontynuacja- cechy:
-kontynuuje członkostwo w organizacji
- kontynuuje członkostwo w strukturze placówek
-bierze na siebie wszystkie zobowiązania i umowy (np Rosja po upadku ZSRR)
Kluczowe elementy funkcjonowania państwa:
-terytorium
-władza
-tradycja jako dusza narodu
Enklawa- państwo otoczone terytorium jednego państwa np San Marino
Eksklawa- część państwa położona w oddzieleniu od jego obszaru, ale tym samym obszarze lądowym np Alaska