Kant, utylitaryści, Nietzsche

Kant i prawo moralne:

• wszystkie tezy moralne to zdania syntetyczne (ich prawdziwość nie opiera się tylko na znaczeniu słów) apriori (niezależne od doświadczenia, wywiedzione z rozumu) - rozszerzają wiedzę i są bezwzględnie konieczne;

• rozum za przewodnika słusznych czynów;

• koncepcja o charakterze deontologicznym - nacisk na powinność, obowiązek;

• dobra wola jest dobra nie ze względu na skutki ale przez chcenie (sama w sobie);

• teza przyjmowana bez dowodu - ludzie są wolni;

• podstawowe zasady moralne są powszechnie ważne;

• typy imperatywów:

- hipotetyczne - polecenia formułowane warunkowo (jeśli… to…); zalecające czyny, które są środkami do celu; odwołują się do interesów własnych;

- kategoryczne - polecenia nie posiadające charakteru warunkowego, nie zakładające szczegółowego celu i obowiązujące wszystkie istoty rozumne; wskazujące na cele same w sobie;

• ludzie - istoty nie w pełni rozumne, ale mogące o to zabiegać;

• dobry charakter uczynku wypływa nie z jego skutków ale z intencji;

• imperatywy:

1. formuła prawa przyrody - postępuj tak, jak gdyby maksyma twojego postępowania przez wolę twą miała się stać ogólnym prawem przyrody;

2. formuła celu samego w sobie - postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie, jak też w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy jako środka;

3. formuła państwa celów - postępuj tak, żeby wola dzięki swej maksymie mogła zarazem uważać samą siebie za powszechnie prawodawczą;

• najwyższe zadanie człowieka - rozwijanie dobrej woli przez rozumne czyny zgodne z imperatywem kategorycznym;

• jedyna wartość religii - dopomaga ona w życiu moralnym;

• odrzucenie heteronomii - autonomia ludzi i ich rozumności;

Bentham i Mill - utylitaryzm

• utylitaryzm - moralne to co użyteczne (przy czym chodzi o uczynki i postępki);

• utylitaryzm - jak najwięcej dobra dla jak największej liczby osób;

• Bentham Jeremy:

- pierwsze sformułowanie koncepcji utylitaryzmu - utylitaryzm hedoniczny;

- dobre jest to co przynosi jak najwięcej przyjemności a najmniej bólu;

- największą przyjemność powoduje słuszna decyzja prowadząca do prawdziwie moralnego czynu;

- rachunek użyteczności - badający wielkość efektu czynu (ustalający wielkość przyjemności i bólu):

• intensywność

• długotrwałość

• pewność

• głębokość

• odroczenie

• bogactwo

• czystość

• Mill John Stuart:

- bardziej staranne zdefiniowanie przyjemności - podkreślenie jakości a nie ilości;

- podział przyjemności:

• wyższe - związane z umysłem;

• niższe - związane z ciałem;

- oba rodzaje pozostają w związku ze sobą;

- wyższe winny być przedkładane nad niższe;

• typy utylitaryzmu:

- czynów - metoda utylitarystyczna winna wychodzić od konkretnych zachowań uznawanych za moralne lub nie i z nich dopiero wydobywać ogólne zasady;

- zasad - najpierw określa się ramy ogólnych zasad i na ich podstawie dopiero orzeka się jakie postępki są dopuszczalne;

• utylitaryzm Benthama i Milla - utylitaryzm czynów - nie liczy się intencja ale efekt; deontologia - dobro i zło oceniane ze względu na cel któremu jest podporządkowany;

Nietzsche:

• trzy etapy życia:

- kult sztuki - Wagner;

- kult nauki - Darwin;

- kult życia, siły, indywidualności

• relatywistyczna teoria poznania:

- wszystkie czynności i wytwory ludzi uwarunkowane są potrzebami życiowymi;

- poznanie także służy zadaniom praktycznym;

- prawda więc jest subiektywna i względna;

- umysł nie tylko nie ujmuje wiernie rzeczywistości ale zawsze ją zafałszowuje, ponieważ jest ona nieustanną zmiennością;

- każde pojęcie deformuje rzeczywistość, bo ją uogólnia; więc najfałszywsze są pojęcia filozoficzne;

• relatywistyczna teoria wartości:

- oceny, dobra, wartości są również subiektywne, względne;

- nie ma moralności obiektywnej, powszechnie obowiązującej; każdy ma swoją (taką, jaka jest mu potrzebna i jaka odpowiada jego uczuciom, afektom);

- każdy ma moralność jaką ma naturę;

- najistotniejsza różnica między ludźmi - silna lub słaba natura:

• panowie - cenią dostojność, godność osobistą, stanowczość, sprawność, pewność działania, bezwzględność w swych zamierzeniach;

• niewolnicy - cenią litość, miękkość serca, miłość, altruizm, względność;

• krytyka moralności współczesnej:

- moralność współczesna oparta na głównych założeniach:

• równości

• wolności

• wartości moralnej - bezwzględna;

- i zasadach szczegółowych:

• sprawiedliwości

• użyteczności

• altruizmu i miłości bliźnich;

• prymatu dóbr duchowych

• prymatu ogółu

• intencji

• wychowania

• nagrody i kary

• przewartościowanie wszystkich wartości:

- moralność panów;

- główne założenia:

• wartości życia - jako jedynej bezwzględnej;

• wolności silnego;

• nierówności;

- zwalczanie ograniczania się, ascezy, ucieczki w sferę ideałów;

- oskarżenia moralności współczesnej:

• oparta na fałszywej psychologii

• zbudowana na fikcjach

• ujemne konsekwencje praktyczne

- przeciwnik moralności panującej;

- samo życie jest celem;

- ideał człowieka - nadczłowiek: doskonałość biologiczna, duchowa, dostojność, twardość;

• postawa apollińska i dionizyjska:

- apollińska - ceni jasne, przejrzyste, opanowane, zrównoważone, zamknięte, doskonałe, harmonijne; dążność do obrazowania świata, tworzenia jego pozoru, który przesłania prawdę ożyciu i pomaga je znosić (poezja, malarstwo, rzeźba);

- dionizyjska - ceni pełnię i płodność życia, pęd, który znosi granice, prawa, harmonie, dynamika ważniejsza od doskonałości;

2

http://members.lycos.co.uk/nonameuwb

---