Natalia Mikołajewska
Temat:
PEDAGOGIKA NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE: OLIGOFRENOPEDAGOGIKA:
W „Nowym słowniku pedagogicznym” Wincentego Okonia możemy znaleźć następującą definicję tego terminu: „dział pedagogiki specjalnej zajmujący się teorią i praktyką wychowania, kształcenia dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym”.
Łac. Oligos- mały, pomniejszenie, phren- umysł, paidagogike- nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza.
Jest to pedagogika osób upośledzonych umysłowo, które z potrzeby ich uprzedmiotowienia i eliminowania pejoratywnego wydźwięku terminu upośledzenie umysłowe coraz częściej jest określane jako osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
Oligofrenopedagogika- jeden z działów pedagogiki specjalnej(wyrosłej z pedagogiki ogólnej).
Rys historyczny:
Przyjmuje się, że początki rozwoju oligofrenopedagogiki przypadają na przełom XVIII i XIX w. , ponieważ dopiero w tym okresie pojawiły się teoretyczne opracowania, podejmujące problematykę wychowania osób z niepełnosprawnością intelektualną. Przyczyniło się to do żywego zainteresowania kwestią opieki nad tymi osobami. Wcześniej dominowały postawy wrogości i litości albo dążono do eliminacji tych osób a nawet unicestwienia(starożytna Sparta, Rzym, ale także we współczesnych czasach - w Niemczech hitlerowskich).
Sposób rozwiązywania problemu związanego z kształceniem, wychowywaniem i opieką nad osobami z niepełnosprawnością intelektualną zależał i nadal zależy, od stosunku danego społeczeństwa do tej niepełnosprawności i osób nią dotkniętych.
Pierwszym z pedagogów, który zwrócił uwagę na potrzebę kształcenia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, był Jan Amos Komeński. W dziele „Wielka Dydaktyka” pisał, że z ludzkiego kształcenia nie można wykluczać żadnych ludzi także tych „ z natury tępych i głupich”. „Ten stan rzeczy bowiem - podkreślał- tym bardziej zaleca i domaga się takiego właśnie powszechnego kształcenia ducha. Bo im ktoś jest z natury bardziej ociężały i zły, tym bardziej potrzebuje pomocy, by- o ile możliwości-oswobodzić się ze zwierzęcej ociężałości i tępoty. A nie znajdziesz takiego ubóstwa umysłu, by wykształcenie nie przyniosło mu żadnej w ogóle poprawy” (Dziedzic, 1988).
Pierwsze zakłady leczniczo wychowawcze dla dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną powstały dopiero w XIX w. , a klasy i szkoły specjalne dla dzieci z lekkim jej stopniem- pod koniec tego stulecia.
W ostatnich latach odnotowuje się powstawanie i rozwój nowych form opieki nad osobami z różnym stopniem niepełnosprawności intelektualnej i w różnym wieku metrykalnym, jak dzienne ośrodki rehabilitacyjno- opiekuńcze, kluby, hotele, wspólnoty rodzinne, warsztaty teorii zajęciowej itd.
2. Metody nauczania wykorzystywane w pedagogice niepełnosprawnych intelektualnie:
Metoda leczenia moralnego opracowana przez Pinela i Esquirola,
Metoda fizjologiczna Sequina;
Metoda nauczania przez naśladownictwo Guggenbuhla,
Metoda zabawowa opracowana przez Jahna.
3.Przedmiot i zakres badań:
Przedmiotem swoich zainteresowań obejmuje dzieci, młodzież i dorosłe osoby z niepełnosprawnością umysłową (przejawiającą się w różnym stopniu).
Klasyfikacja upośledzenia umysłowego:
Pedagogiczne podejście (początek XX w.) cztery stopnie (grupy)
dzieci wyuczalne,
dzieci niewyuczalne, ale wychowalne
dzieci prawie wychowalne
dzieci niewychowalne
Trzystopniowa klasyfikacja
debilizm (najłagodniejszy stopień)
imbecylizm
idiotyzm
Od 1964 roku - czterostopniowa klasyfikacja
lekki stopień upośledzenia umysłowego pogranicze u.u.
umiarkowany stopień upośledzenia umysłowego pogranicze normy
znaczny stopień upośledzenia umysłowego
głęboki stopień upośledzenia umysłowego
Od 1980 roku cztery stopnie upośledzenia umysłowego
lekki stopień upośledzenia umysłowego
umiarkowany stopień upośledzenia umysłowego głębiej u.u.
znaczny stopień upośledzenia umysłowego
głęboki stopień upośledzenia umysłowego
System orzeczenia i kwalifikacji do kształcenia: Orzeczenia może wydać:
1.Poradnia psychologiczno-pedagogiczna państwowa.
2.Inna poradnia specjalistyczna.
Wnioskodawcami są: rodzice (mogą być obecni przy orzekaniu, opiekunowie Nauczanie indywidualne - nie musi mieć charakteru domowego. Dziecko może otrzymać orzeczenia do kształcenia: ogólnodostępnego, integracyjnego, specjalnego, lub do kształcenia specjalnego w ogólnodostępnym.
4. Cele edukacyjne:
Celem optymalnym jest wszechstronny rozwój osób upośledzonych umysłowo oraz ich przystosowanie/adaptację do życia w społecznym środowisku. Ma ona także umożliwić znormalizowanie ich życiowej sytuacji oraz społeczną integrację we wszystkich środowiskach życia- rodzinie, systemie edukacji i szeroko rozumianym społecznym otoczeniu. Uprzedmiotowienie osób chorych umożliwia im więc realne i pełne uczestnictwo we wszystkich zakresach życia społecznego, w tym samym dając szansę na pełnię życia z niepełnosprawnością i mimo niej. Celem jest optymalny rozwój psychiczny, fizyczny, społeczny i osobowości, by mógł porozumiewać się z otoczeniem w najpełniejszy sposób, werbalnie lub pozawerbalnie, zdobywał maksymalną niezależność życiową w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, był zaradny w życiu codziennym adekwatnie do własnego, indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności, mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami danej zbiorowości, znając i przestrzegając ogólnie przyjęte normy współżycia społecznego, zachowując prawo do swojej inności.
W zależności od stopnia niepełnosprawności intelektualnej dzieci, młodzieży i osób dorosłych, cele wychowania, treści, zasady, metody oraz środki i organizacja procesu pedagogicznego oddziaływania wobec nich powinna być ujęta w postaci logicznie powiązanego systemu, z uwzględnieniem konieczności jego stałego doskonalenia i przekazywania jego istoty osobom zajmującym się, względnie przygotowującym się do pracy z tymi osobami.
W poszukiwaniu odpowiednich metod oddziaływania pedagogicznego oligofrenopedagogika korzysta ze współpracy z różnymi dziedzinami wiedzy o człowieku: korzysta z dorobku takich nauk jak: neurologia, psychopatologia, psychologia kliniczna, psychiatria dzieci i młodzieży. W zakresie wyjaśniania zaburzeń czy nieprawidłowości w rozwoju tych osób, które w procesie rehabilitacji mogą uzyskać wsparcie w systemie opieki społecznej , kooperuje z naukami społecznymi.
Do wybitnych pedagogów zajmujących się ową problematyką zaliczyć należy: Halinę Borzyszkowską, Władysława Dykcika, Andrzeja Giryńskiego, Kazimierza Kirejczyka, Czesława Kosakowskiego, Joannę Kruk- Lasocką, Helenę Łaś, Jana Pańczyka, Teresę Żółkowską. Natomiast z grona psychologów wymienić należy: Tadeusza Gałkowskiego, Janusza Kostrzewskiego, Małgorzatę Kościelską, Halinę Olechnowicz.
5. Podsumowanie:
Respektowanie należnych praw osób z niepełnosprawnością intelektualną, ich uprzedmiotowienie poprzez akceptowanie znaczenia indywidualności i kreatywności tych osób, a także podkreślenie ich mocnych stron daje im szanse na osiągnięcie autonomii, która powinna stanowić cel ich rehabilitacji i kształcenia.
Oligofrenopedagogika rozwija się zwłaszcza w ostatnim okresie, bardzo dynamicznie. Badania naukowe, realizowane w ramach tej dyscypliny, dotyczą przede wszystkim aspektów psychologicznych i pedagogicznych w rehabilitacji dzieci, młodzieży i osób dorosłych z różnym stopniem niepełnosprawności intelektualnej.
LITERATURA:
Wincenty Okoń „Nowy słownik pedagogiczny”, Wydawnictwo Akademickie „Żak”
Encyklopedia Pedagogiczna XXI w. TOM III Wydawnictwo Akademickie „Żak”
1