- WYKŁAD 1. -
20. 10. 2010 rok.
Pojęcia:
* pedagogika;
* pedagogika specjalna - teoretyczna, praktyczna problematyka wychowania osób odchylonych od
normy;
* surdopedagogika - dział szczegółowy pedagogiki specjalnej, zajmuje się osobami z uszkodzonym
narządem słuchu i występującymi w związku z tym uszkodzeniem, problemami w komunikowaniu
się;
Cel:
- przywracanie sprawności uszkodzonego zmysłu słuchu przez umożliwienie korzystania z
posiadanych resztek słuchowych drogą odpowiednich ćwiczeń bądź pobudzanie nerwu słuchowego
i centralnego układu nerwowego przez zastosowanie wszczepu ślimakowego i rewalidację;
- przywracanie sprawności psychicznej przez usprawnianie procesów poznawczych, zaburzonych w
wskutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, w tym mowy dźwiękowej;
- przygotowanie osób z wadą słuchu do funkcjonowania w warunkach życiowych zmienionych
wskutek istniejącej wady i do możliwie samodzielnego życia.
* norma
- statystyczna - to, co przeciętne u większości z danej grupy; przeciętny człowiek jest normalny;
- idealna - wartość akceptowana przez kogoś; norma to wartość pożądana, norma subiektywna;
- funkcjonalna - odnosi się do funkcjonowania możliwości konkretnego człowieka, konkretnych
możliwości, pozbawiona funkcji nacisku, osoba niepełnosprawna nie jest naznaczona swoją
niepełnosprawnością, każdy człowiek jest normalny;
Działanie ucha:
UCHO - jest odpowiedzialne za możliwość odbierania dźwięków z otaczającego nas świata oraz za utrzymywanie równowagi naszego ciała. Samo ucho jest umieszczone w głębi czaszki i jest dosyć skomplikowane pod względem budowy. Proces słyszenia to w ogólności odbieranie bodźców dźwiękowych, które dochodzą do ucha. Bodźce te są zamieniane przez odpowiednie komórki na informację, która jest transportowana przez innego rodzaju komórki do ośrodka słuchowego, który znajduje się w łacie skroniowym kory mózgowej. Dopiero w tym miejscu informacje te są przetwarzane na wrażenia słuchowe.
Części ucha:
Ucho zewnętrzne - jego zadaniem jest zbieranie fal dźwiękowych z otoczenia. Składa się z małżowiny
usznej i przewodu słuchowego, który zamknięty jest błoną bębenkową. Fale akustyczne są zbierane przez
małżowinę uszną i następnie kierowane do wnętrza ucha na błonę bębenkową;
Ucho środkowe - jama bębenkowa, trąbka słuchowa, jama sutkowata, czy komórki sutkowate, oraz trzy małe
kosteczki: młoteczek, który zrośnięty jest z błoną bębenkową, oraz kowadełko i strzemiączko
połączone ze sobą stawem:
- fale dźwiękowe padając na błonę bębenkową wywołują jej drgania, które są
następnie odbierane i przenoszone przez te trzy kosteczki;
- ochrona ucha wewnętrznego przed wpływem dźwięków o zbyt wysokim
natężeniu, które mogłyby je uszkodzić;
Ucho wewnętrzne - najważniejsza część narządu słuchu. Jego głównymi elementami są przedsionek,
ślimak i kanały półkoliste - wszystkie te elementy wypełnione są specyficznym płynem. Ślimak
zawdzięcza nazwę swojemu wyglądowi, jednak to w nim znajduje się najważniejszy element
narządu słuchu - tzw. narząd Cortiego. Jest to struktura zawierająca receptory słuchowe - komórki
rzęskowe. Tworzą one tzw. błonę podstawową. Energia związana z falą akustyczną jest
transportowana od przedsionka poprzez kanały, aż do receptorów słuchowych, gdzie jest
zamieniana na sygnał bioelektryczny, który z kolei za pomocą nerwów słuchowych jest
transportowany do kory mózgowej, do ośrodka słuchowego. Tam w wyniku różnych reakcji
chemicznych, takich jak analiza, czy synteza są one interpretowane, jako wrażenia słuchowe.
Ucho wewnętrzne znajduje się w kości skalistej, jest złożone z błędnika kostnego, który z kolei składa się z przedsionka, kanałów półkolistych i ślimaka. W błędniku kostnym umieszczony jest błędnik błoniasty. Pomiędzy nim, a ścianką błędnika kostnego znajduje się płyn - perylimfa. Sam błędnik błoniasty wypełniony jest endolimfą. Oprócz tego w skład błędnika błoniastego wchodzą:
- łagiewka
- przewody półkoliste wychodzące z łagiewki
- woreczek, w skład, którego wchodzą narządy: równowagi, przedsionkowy i
otolitowy
- kostny przewód ślimakowy, który znajduje się w ślimaku
- spiralny narząd Cortiego, który znajduje się w przewodzie ślimakowym
Bodźce z części odpowiedzialnej za utrzymanie równowagi (statycznej) transportowane są przez zwoje do nerwu statycznego (przedsionkowego). Natomiast bodźce dochodzące z części słuchowej są przenoszone do nerwu słuchowego (ślimakowego). Nerwy te łączą się i tworzą tzw. nerw przedsionkowo - ślimakowy, który to wychodzi przez przewód słuchowy wewnętrzny. Przewód ten jest przedłużeniem przewodu, który to już rozpoczyna się na dnie małżowiny usznej, gdzie jest zamknięty z jednej strony przez błonę bębenkową. Oprócz tego przez jego część wewnętrzną przechodzi także tętnica słuchowa wewnętrzna.
Trąbka Eustachiusza (trąbka słuchowa) - jest to kanał, którego długość wynosi 3 - 4 cm. I stanowi
połączenie pomiędzy jamą bębenkową, która znajduje się w uchu środkowym, a jamą nosową. Jego
głównym zadaniem jest wyrównanie ciśnienie pomiędzy obiema stronami błony bębenkowej. Kanał
ten wyścielony jest błoną śluzową, która z kolei pokryta jest nabłonkiem. Nabłonek ten dodatkowo
wyposażony jest w gruczoły, a także komórki kubkowe.
W części nosowej trąbka Eustachiusza zamknięta jest specjalną zastawką, która zamyka się, gdy ziewamy, połykamy, a także, gdy ciśnienie nagle się zmienia. Zamykanie się tej zastawki ma na celu ochronę błony bębenkowej przed uszkodzeniem.
Trąbka Eustachiusz jest także narażona na niebezpieczeństwo ze strony bakterii, które mogą się dostać do jej wnętrza i spowodować infekcję, a w skrajnych przypadkach nawet uszkodzenie słuchu.
Kosteczki słuchowe - są to drobne kosteczki znajdujące się w uchu środkowym, a których zadaniem
jest przenoszenie drgań błony bębenkowej. Co ciekawe tylko ssaki wyposażone są w trzy takie
kosteczki: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. W przypadku płazów, gadów, czy ptaków mamy
do czynienia tylko z jedną kosteczką, tzw. kolumienka słuchowa. Odpowiada ona strzemiączku u s
ssaków.
Endolimfa - jest to płyn, jaki znajduje się w znajdującym się w uchu wewnętrznym błędniku
błoniastym. Błędnik ten składa się z przewodów półkolistych, woreczka, łagiewki i przewodu
ślimakowego. Wszystkie te elementy zanurzone są w tym płynie. W wyniku odbierania bodźców,
endolimfa przemieszcza się, a jej ruch powoduje podrażnienie nerwu przedsionkowo -
ślimakowego. To z kolei prowadzi do powstania wrażeń słuchowych, lub związanych z
równowagą.
Błędnik - jest to element kości skroniowej. Składa się zasadniczo z dwóch części: błędnika kostnego,
który stanowią przestrzenie wypełnione powietrzem, a także z błędnika błoniastego, w skład,
którego wchodzą: woreczek, łagiewka, kanały półkoliste, oraz ślimak. Obie części błędnika stanowią
fragment ucha wewnętrznego. Błędnik błoniasty wyposażony jest w receptory słuchowe - komórki
rzęskowe, a także receptory zmysłu równowagi.
Narząd równowagi - jest to narząd odpowiedzialny za nasz zmysł równowagi. Dostarcza on
informacji do mózgu o kierunku, w jakim działa siła ciężkości, a także o tym, jakie przyspieszenia
działają na organizm i jak porusza się głowa w przestrzeni. Narząd ten znajduje się w uchu
wewnętrznym, w błędniku.
Podstawowe informacje o działaniu ucha
Ucho ludzkie słyszy tylko dźwięki z określonego zakresu częstotliwości. Przez to nie usłyszymy dźwięków o częstotliwości mniejszej niż 16 Hz, oraz wyższej niż 20 kHz. Jednak w przypadku górnej granicy to zmienia się ona wraz z wiekiem człowieka. Dziecko dokładnie słyszy dźwięki powyżej 15 kHz, jednak człowiek w podeszłym wieku może już ich w ogóle nie słyszeć. Najbardziej wrażliwe jest ucho na dźwięki z zakresu częstotliwości 2 kHz - 3 kHz. Jeśli chodzi o natężenie dźwięków o istnieje tak zwany prób bólu, przy którym dźwięki o wyższym natężeniu będą już powodowały wrażenie bólu u człowieka. Próg ten wynosi 110 - 120 dB. W przypadku, gdy próg ten zostanie przekroczony o ponad 30 dB, może dojść do trwałego uszkodzenia słuchu.
Pojęcia wg WHO:
* uszkodzenie - wszelka strata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury lub
czynności. Może być całkowita, częściowe, trwałe lub okresowe, wrodzone lub nabyte;
- fizyczne uszkodzenie ucha;
* niepełnosprawność - wszelkie ograniczenie lub brak wynikający z uszkodzenia zdolności
wykonywania jakiejś czynności w sposób lub w zakresie uznany za normalny dla człowieka. Może
dotyczyć sfery psychicznej, fizycznej lub sensorycznej lub może być wielozakresowy;
- brak lub ograniczony dopływ bodźców słuchowych ograniczenie w komunikowaniu się;
* upośledzenie - niekorzystna sytuacja danej osoby będąca wynikiem uszkodzenia lub
niepełnosprawności, polegająca na ograniczeniu lub uniemożliwieniu wypełniania roli, które
uważane są za normalne biorąc pod uwagę wiek, płeć, czynniki kulturowe, społeczne; upośledzenie
może mieć formę utrudnienia, ograniczenia lub uniemożliwienia;
- stosunek pełnosprawnego do niepełnosprawnego;
REWALIDACJA - przywracanie sprawności;
Elementy składowe:
* kompensacja - zastępowanie uszkodzonego słuchu, wykorzystywanie innych
zmysłów i wyrównywanie zmniejszonych możliwości rozwojowych;
* korektura - korygowanie uszkodzonego słuchu, poprawianie błędów w
postrzeganiu, myśleniu, rozumieniu zjawisk;
* usprawnianie - nieuszkodzone organy, funkcje, usprawnianie samego słuchu, ale
także innych - wzrok, dotyk, kinestetyka;
* wzmacnianie dynamizmu adaptacyjnego jednostki - mobilizowanie osoby
niesłyszącej do pracy nad sobą, budzenie jej inicjatywy, chęci pokonywania
trudności.
Terminologia w surdopedagogice:
* głuchoniemy - człowiek, który oprócz ograniczonego uszkodzenia słuchu nie
opanował umiejętności mówienia;
* głuchy/niesłyszący - człowiek, który nic nie słyszy lub posiada tak znikome resztki
słuchu, że praktycznie nie może porozumiewać się z innymi za pomocą mowy, ale
słuch nie odgrywa żadnej roli w pracy, nauce, życiu codziennym;
* niedosłyszący - słabo słyszący to osoba, w której ubytki słuchu pozwalają
opanować mowę w sposób naturalny. Jednak przy znacznym niedosłuchu mowa
rozwija się z trudem, mogą w niej występować błędy gramatyczne, artykulacyjne.
Przyczyny uszkodzenia słuchu:
1) wrodzone - związane z czynnikami, które zadziałały przed urodzeniem -
dziedziczne lub inne uszkodzenia w okresie płodowym;
2) związane z efektem porodu i okresem okołoporodowym;
3) głuchota nabyta w późniejszym czasie.
Głuchota wrodzona - prenatalna:
* głuchota dziedziczna - dominująca i recesywna;
* istnieje ponad 100 zespołów związanych z towarzyszącą ja głuchotą połączoną z innym objawami;
* 80 % genetycznych izolowanych uszkodzeń słuchu;
* mutacje genowe:
- forma autosanalna dominująca - 20 - 30%;
- autosanalna recesywna - 60 - 70%, np. Zespół Uchera;
- recesywna związana z płcią - ok. 2%.
Głuchota nabyta - prenatalna:
* czynniki związane z wpływem organizmu matki, choroby wirusowe, zwłaszcza
przebyte w czasie ciąży ( różyczka, cytomagalia), złe warunki zdrowotne i
psychiczne, zatrucia zawodowe, nadużywanie alkoholu, tytoniu, lekarstw;
* zaburzenia endokrynologiczne matki, naświetlanie promieniami RTG.
Głuchota nabyta - perinatalna w okresie okołoporodowym:
* zbyt szybki lub zbyt wolny poród (niedotlenienia, zamartwica płodu, nieudana
interwencja leków);
Głuchota postnatalna - nabyta w ciągu życia:
- wcześniactwo, niska waga urodzeniowa;
- wpływ chorób, które uszkadzają słuchu i zapalenie mózgu, opon mózgowych;
choroby zakaźne - błonnica, szkarlatyna, dur brzuszny;
- urazy zew.: wypadki (uderzeniowe, skaleczenia, urazy akustyczne), niekorzystne
warunki pracy zawodowej, środki farmakologiczne.
- WYKŁAD 2. -
3. 11. 2010 rok.
Stopnie uszkodzenia słuchu wg BIAP:
* lekkie - 20 - 40 dB;
* umiarkowane - 40 - 70dB;
* znaczne - 70 - 90 dB;
* głębokie powyżej - 90 dB;
*ubytek mniejszy lub równy 90 dB;
* ubytek zawierający się pomiędzy 90 - 100 dB;
* ubytek większy 100 dB.
Klasyfikacja funkcjonalna wyróżnia:
* słabo słyszących, którzy mają trudności z rozumieniem mowy bez aparatów
słuchowych, ale rozumieją ją w sprzyjających warunkach przy użyciu aparatury
wzmacniającej;
* obecnie zorganizowane nauczanie dzieci głuchych;
* w latach 60 nowa klasyfikacja określająca zmiany w słyszeniu.
Terminologia w surdopedagogice:
* głuchoniemy - człowiek, który oprócz organicznego uszkodzenia słuchu nie
opanował zdolności mówienia;
* głuchy / niesłyszący - człowiek, który nie, nie słyszy bądź posiada takie resztki
słuchu, ze praktycznie nie tylko nie może porozumiewać się z innymi za pomocą
mowy, ale słuch nie odgrywa u niego żadnej roli w pracy, w życiu codziennym, w
funkcjonowaniu;
* niedosłyszący / słabo słyszący - osoba, u której ubytki słuchu pozwalają opanować
mowę w sposób naturalny; przy znacznym niedosłuchu mowa rozwija się z
trudem, błędy gramatyczne, artykulacyjne;
* osoba z wadą słuchu;
* osoba z uszkodzonym słuchem;
Przyczyny uszkodzeń słuchu:
wrodzone - związane z czynnikami, które zadziałały przed urodzeniem - dziedzicznymi lub innymi uszkodzeniami w okresie płodowym;
związane z aktem porodu i okresem okołoporodowym;
głuchota nabyta w późniejszym czasie:
głuchota dziedziczna - dominująca recesywna;
istnieje ponad 100 zespołów związanych z towarzyszącą im głuchotą, połączoną z innymi objawami;
89% genetycznych izolowanych uszkodzeń;
mutacje genowe;
- forma autosomalna dominująca 20 - 30%;
- autosomalna recesywne 60 - 70 %, np. Zespół Leshena;
- recesywny związany z płcią 2 - 3%.
4) głuchota nabyta w okresie płodowym:
* głuchych, którzy maja ukształtowana mowę czynna. Ale nawet przy użyciu aparatów słuchowych
nie są w stanie zrozumieć bez pomocy wzroku wypowiedzi innych ludzi;
* głuchoniemy, który ze względu na uszkodzenie słuchu nie są w stanie zrozumieć mowy, ani
porozumiewać się z innymi przy jej pomocy; nie porozumiewają się za pomocą mowy werbalnej;
Występowanie uszkodzenia słuchu w Polsce:
* im głębszy stopień tym rzadziej występuje;
* głusi i głuchoniemi - 45 - 50 tys.;
* słabo słyszący 800 - 900 tys.;
* lekkie ok. 3 mln.
Wielowymiarowość uszkodzenia słuchu:
* ograniczny
- to, co zaszło w fizycznej konstrukcji organizmu człowieka;
- która część ucha została uszkodzona:
+ uszkodzenie przewodzeniom
+ odbiorcze
+ mieszane;
* przykłady zmian organicznych: aplazje duże, aplazje małe, uniedrożnienie trąbki
słuchowej; ubytki w błonie bębenkowej; starcze zgrubienie błony bębenkowej,
zwyrodnienie stawów i sklerotyzacja wiązadeł, zanik mięśni wewnętrznych,
zwyrodnienie komórek ślimaka, zwyrodnienie włókien nerwowych; przy
uszkodzeniu słuchu mogą pojawić się zaburzeń równowagi;
* psychiczny
- Czy i na ile to zostało w organizmie rzutuje na psychiczne funkcjonowanie
jednostki?
- Czy uszkodzenie musi powodować negatywne skutki dla funkcjonowania
psychicznego jednostki?
- sposób porozumiewania się z otoczeniem;
- odpowiedź na pytania: Czy uszkodzenie słuchu powoduje specyficzne
funkcjonowanie psychiczne osoby nim dotkniętej, przy obecnym stopnie wiedzy
jest negatywna; wada słuchu sprawia, że człowiek staje się wobec wielu trudności,
szczególnie związanych z porozumiewaniem się, ale nie jest skazany na
wytworzenie określonych cech charakteru;
* społeczny;
- miejsce i rola osoby niepełnosprawnej w społeczeństwie;
- pytania o to, czy pojawienie się uszkodzeń w organizmie rzutuje na funkcjonowanie człowieka;
- źródła specyficznej sytuacji społecznej niesłyszący:
+ przekonanie społeczne (stereotypy)
+ trudności w porozumiewaniu się
+ tworzenie społeczności głuchych.
Wielowarstwość uszkodzenia słuchu:
* następstwa pierwotne zaburzenia
- ograniczony dostęp do dźwięków
+ z lekkim uszkodzeniem słuchu (20 40 dB), takie osoby maja trudności z
poprawnym różnicowaniem niektórych elementów mowy potocznej;
+ z umiarkowanym uszkodzeniem słuchu (40 - 70dB) znaczna część dźwięków
mowy potocznej nie jest słyszana;
+ ze znacznym uszkodzeniem słuchu (70 - 90 dB), dźwięki mowy słyszane są, ale
tylko przy dużym wzmocnieniem np. głośny krzyk;
+ z głębokim uszkodzeniem słuchu (powyżej 90 dB) powoduje brak umiejętności
odróżniania jakichkolwiek cech dźwięków mowy w warunkach sprzyjających
słuchaniu;
- zależą od:
+ głębokości uszkodzenia słuchu
+ czasu pojawienia się wady;
* następstwo wtórne
- zależą od
+ wpływów środowiska
+ czasu diagnozy i jej trafności
+ korzystanie lub nie z aparatury wzmacniającej
+ świadomości własnego stanu (jeżeli nie mobilizuje ona do walki z ograniczeniami).
Dyscypliny naukowe, które wpływają na surdopedagogikę:
1) medycyna
* audiologia - słyszenie i percepcja słuchowa
* audiometria - metody badania słuchu
* fizjologia i patologia słuchu - budowa, czynności, choroby narządu słuchu;
2) audiologia słuchu - aparaty słuchowe
3) technika
4) psychologia
5) socjologia
6) lingwistyka
7) psycholingwistyka
8) logopedia - surdologopedia.
- WYKŁAD 3. -
17. 11. 2010 rok.
Porozumiewanie się z osobami niesłyszącym wymaga dużego wysiłku ze strony słyszących. Wymaga ożywienia dodatkowych środków pomocniczych, chęci do zrozumienia.
Sposoby odbierania informacji:
1) odbiór komunikatów przez narząd słuchu:
- zdrowe ucho
16 - 20 000HZ (częstotliwość)
0 - 120 dB (natężenie)
Dźwięki mowy w paśmie 8- - 10 000Hz, natężenie 30 - 60 dB.
Wystarczająca zrozumiałość - 400 - 1900 Hz.
Największe znaczenie 2000 i 1000 Hz.
Poziom głośności większy o 30 - 40 dB od prądu słyszenia.
Ważny jest tu rodzaj uszkodzenia słuchu.
2) odczytywanie mowy z ust, czyli rozumowanie informacji na podstawie
widocznych ruchów twarzy:
- tylko 30% głosek ma widoczna artykulację;
- część z widocznych układów artykulacyjnych jest identyczna (np. b p, w f);
- polega na zapamiętywaniu całych słów, wyrażeń;
- uzależniona od cech nadawcy, umiejętności odbiorcy, warunków zewnętrznych,
wypowiadanej treści - (spostrzeganie, koncentracja uwagi, sprawny narząd
wzroku, znajomość języka rozmówcy). Szybkość kojarzenia odebranej informacji.
Nadawca w odpowiedni sposób musi nadawać te informacje, musi odpowiednio
wyglądać i się zachowywać. Optymalna odległość to 1 - 1,5 metra.
Cechy środowiska odległości między rozmówcami:
* osoba nadająca informacje musi być dobrze oświetlona, ale nieoślepiająca odbiorcę;
* w pomieszczeniu nikt się nie może poruszać;
* czynnik sprzyjający to rozmowa z jedną osobą, niesprzyjająca z kilkoma.
3) słuchowo - wzrokowy odbiór komunikatów (synergizm ruchowo - wzrokowy),
połączenie 2 wcześniejszych sposobów.
Sposoby nadawania informacji:
* pismo
* daktylografia
* fonogerty
* system językowo - migowy
* Polski Język Migowy
* komunikacja totalna.
Pismo:
* przekazywanie na odległość
* pozbawiona mimiki, pantomimiki, środków niewerbalnych
* informacje kodowane w określonym języku (np. języku polskim)
* siguWriting (pismo migowe).
Daktylografia:
* „daktylom” - palec; „graphem” - rysować, pisac, czyli „pisanie palcami”;
* znaki alfabetu, liczb, działań arytmetycznych, znaków interpunkcyjnych,
niektórych miar motorycznych;
* wymyślono przez słyszących;
* dodana do języka migowego w celu kształcenia głuchych;
* częściej wykorzystywana w systemie językowo - migowym.
Fonogesty:
* to specjalne ruchy jednej ręki (prawej/lewej), które towarzyszą głośnemu i wyraźnemu mówieniu.
Opracowano je po to, aby osoby niesłyszące i słyszące mogły swobodnie się porozumieć i ze sobą
porozmawiać. Są narzędziem, które pomaga osobie słyszącej mówić tak wyraźnie, aby dziecko
niesłyszące mogło nauczyć się dokładnie odróżnić wymawiane sylabach głoski.
System językowo - migowy:
- jego elementy
* głośna wyraźna mowa
* znaki migowe o takiej samej treści, co wypowiedź
* wykorzystuje gramatykę języka polskiego
* mimika twarzy, gesty wtrącone, pantomimika … charakterystyczne dla słyszących
* pełny wariant dodawania końcówek fleksyjnych
* wariant uproszczony - bez końcówek.
- sztuczny sposób porozumiewania się;
- posługuje się słyszący w kontakcie z niesłyszącym;
- nie posługują się nim niesłyszący w rozmowie między sobą (przez wieki nie jest
akceptowany);
- jest rozumiany tylko przez tych, którzy znają język polski;
- jego celem jest przybliżanie języka polskiego niesłyszący, (ale utopia, bo do nauki
obcego języka nie stosujemy hybryd różnych języków);
- przypomina rebus językowy do zrozumienia również przez słyszących;
- używany do tłumaczenia programów telewizyjnych (niestety).
Polski język migowy:
* inaczej naturalny, klasyczny, swoisty;
* ma własną gramatykę - zupełnie odrębna od gramatyki języka polskiego;
* posługują się nim głusi między sobą;
* naturalny język słyszących i niesłyszących głuchych rodziców;
* ma wiele cech języków dźwiękowych;
* ma wiele swoistych cech/kanał przekazu. Ograniczenie wielokierunkowości, łatwość wyłączenia się
z konwersacji, większa możliwość porozumiewania na odległość, możliwość przestrzennego
obrazowania sytuacji).
Komunikacja totalna:
- wykorzystywanie słuchowych, manualnych i ustnych sposobów porozumiewania
się z niesłyszącym i pomiędzy niesłyszącym dla zagwarantowania skutecznego
porozumiewania się;
obejmuje:
- ekspresje słowną
* odczytywanie mowy z ust
* słuchową percepcję mowy
* wychowanie słuchowe
* systemy manualno i ustno - manualne.
- to nie tylko sposób porozumiewania się, ale pewnego rodzaju filozofia mająca na celu
ukształtowanie innych niż dotychczas postaw otoczenia wobec człowieka niesłyszącego i języka
migowego i innych form komunikacji.
- powinna być wprowadzana od najmłodszych lat;
- CEL: jak najszybsze nawiązanie kontaktu dziecka z otoczeniem, a tym samym umożliwienie mu normalnego rozwoju.
- WYKŁAD 4. -
01. 12. 2010 rok.
KULTURA GŁUCHYCH
Model medyczny a model społeczno - kulturowy głuchoty:
MEDYCZNY |
SPOŁECZNO - KULTUROWY |
* głuchota, jako patologia; * uszkodzenie słuchu, jako uszkodzenie organizmu, przeciwstawienie nienormalnego stanu głuchoty normalnemu stanowi słyszenia; * ukrywanie lub ignorowanie głuchoty, zaprzeczenie jej istnienia; * ukrywanie lub ignorowanie głuchoty, zaprzeczenie jej istnieniu; |
* głuchota, jako odmienność; * głuchota, jako odmienność odróżniająca normalną głuchotę osoby od normalnej osoby słyszącej. Uznanie, że głusi ludzie są językową/kulturalną mniejszością;
* otwarte przyznawanie się do głuchoty; |
* poszukiwanie lekarstwa na głuchotę, skupianie się na tych działaniach, które mogą poprawić umiejętności słyszenia; |
* uwydatnianie możliwości głuchych; |
* duży nacisk na naukę języka mówionego i odczytywania mowy z ust (poprawianie możliwości oralnych). Unikanie języka migowego i innych metod porozumiewania się; |
* nacisk na naukę różnych form komunikowania się (włączenie z języka migowego, ale nie ograniczenie się wyłącznie do niego; |
* model komunikowania oparty na bodźcach słuchowych, z wyłączeniem bodźców wzrokowych; |
* postrzeganie wizualnych bodźców, jako pozytywne elementy ułatwiające funkcjonowanie głuchych, dające skuteczna alternatywę dla niepełnosprawnego kanału słuchowego; |
* postrzeganie języka migowego, jako gorszego od mówionego; |
* postrzeganie migowego, jako równego mówionemu; |
* postrzeganie języka mówionego, jako naturalnego dla wszystkich ludzi, nawet dla głuchych; |
* postrzeganie języka migowego, jako naturalnego dla głuchych; |
* traktowanie nauki języka mówionego, jako głównego celu edukacji; |
* praca nad rozszerzeniem ogólnych możliwości porozumiewania się, nacisk nie na samo porozumiewanie się tylko na zdobywanie wiedzy; |
* popieranie integracji, kontaktów społecznych głuchych za słyszącymi; |
* popieranie kontaktów głuchych zarówno z głuchymi jak i słyszącymi; |
* uznanie słyszącej osoby za odpowiedni wzór dla dziecka głuchego; |
* uznanie osoby głuchej odnoszącej sukcesy za dobry wzór dla dziecka głuchego; |
* praca z głuchym ma polegać na pomaganiu im w przekraczaniu swojej niepełnosprawności; |
* praca z głuchym to raczej współpraca z nimi, która ma doprowadzać do zrównania praw osób głuchych z tymi, którymi liczą się ludzie słyszący; |
* brak akceptacji i poparcia dla odrębnej kultury głuchych; |
* praca z głuchymi to raczej współpraca z nimi, które ma doprowadzać do zrównania praw osób głuchych z tymi, którymi liczą się ludzie słyszący; |
* zwracanie uwagi na środki techniczne, które poprawiają, jakość słyszenia, skupienie się na języku migowym; |
* zwracanie uwagi na pomoce techniczne pomagające głuchym, ale wykorzystujące bodźce wizualne - napisy |
Model medyczny - negatywne oceny.
Model społeczno - kulturowy - neutralne oceny.
Zmiany, terminologiczne: głuchy - Głuchy.
„głuchy” - osoba z uszkodzonym słuchem.
„Głuchy” - nie opisuje głębokości uszkodzenia słuchu, ale sposób porozumiewania się i identyfikację.
Wyznaczniki przynależności do społeczności Głuchych:
* język migowy - główna część tożsamości i kultury;
* położenie nacisku nie na braki, ale na zyski wynikające z uszkodzenia słuchu (język
migowy, identyfikacja z Głuchymi, historia Głuchych);
* uszkodzenie słuchu nie jest konieczne do tego, aby czuć się „Głuchym”.
Dzieciństwo - dominacja modelu medycznego uszkodzenia słuchu:
* 90% dzieci niepełnosprawnych ma słyszących rodziców;
* spirala strat związanych z deficytami w porozumiewaniu się „próżnia
komunikacyjna”, rozwój poznawczy, zubożenie doświadczenia, negatywne
emocje, kształcenie, sfera zawodowa, ekonomiczna, życie kulturowe;
* dążenie rodziców do integracji dzieci (jedynie) ze słyszącymi;
* stosowanie wszelkich dostępnych pomocy, żeby dzieci stały się „słyszące”.
Odkrywanie tożsamości Głuchego:
* dotarcie do kultury Głuchych:
- przejęcie od rodziców (nietypowa droga, dostępna jedynie 5 - 10% niesłyszących);
- poszukiwanie swoich „korzeni” po uzyskaniu niezależności od słyszących
rodziców.
- WYKŁAD 5. -
15. 12. 2010 rok.
Rozwój tożsamości Głuchego wg Glickmana:
* utożsamianie się ze słyszącymi;
* marginalna kulturowa tożsamość;
* zanurzenie w świecie głuchych;
* dwukulturowa tożsamość.
Możliwe identyfikacje człowieka z uszkodzonym słuchem wg Kannapell:
* harmonijna identyfikacja zarówno kultury słyszących, jak i kultury niesłyszących;
* identyfikacja jedynie z kulturą słyszących, odrzucanie kultury Głuchych;
* identyfikacja jedynie z kulturą Głuchych, odrzucanie kultury słyszących;
* brak identyfikacji z jakąkolwiek kulturą.
Czynniki wpływające na utworzenie pozytywnej identyfikacji:
* rodzice Głusi
* inni Głusi dorośli
* Głusi nauczyciele
* Głusi rówieśnicy.
Przejawy odmienności kulturowej Głuchych:
* odmienność zachowań
- utrzymywanie kontaktu wzrokowego - można z ta sama osobą porozmawiać,
intensywny kontakt;
- wypowiedzi: trudność ze zrozumieniem
- nadawanie znaków:
+ utrzymywanie kontaktu wzrokowego
+ przebieg pierwszego spotkania
+ rytuał powitania i pożegnania
+ specyfika wypowiedzi
+ dzieleni się informacjami
+ pisanie
+ nadawanie imion - znaków;
* odmienność wartości
- język:
+ kolektywizm - indywidualizm
- uszkodzenie słuchu
+ posiadanie małżonka z uszkodzonym słuchem
+ posiadanie dziecka z uszkodzonym słuchem
- edukacja niesłyszących
- implanty ślimakowe;
* twórczość
- pantomima
- teatr migowy
- film
- malarstwo
- fotografia
- proza
- poezja;
* poczucie humoru
- ujawniony w interakcjach między sobą
- w większości nieprzetłumaczalny
- obejmuje opowiadanie historyjek, zagadek
- przekazuje ich sposób odbierania rzeczywistości.
* historia społeczności Głuchych
- znajomość wydarzeń, które pozytywnie lub negatywnie wpłynęły na rozwój
społeczności: Kongres w Mediolanie w 1880 r., utworzenie Uniwersytetu
Gallaudela;
- znajomość osób, które miały wpływ na rozwój społeczności (Bell, Gallaudel);
- bieżące wydarzenia (deaf Pride, Deaf Power, deaf President New - 1988);
- w Polsce konferencje: Głusi Mają Głos - Przebudzenie, Głusi Mają Głos - Kim
jesteśmy?, Skąd przychodzimy?, Dokąd idziemy?
- WYKŁAD 6. -
12. 01. 2011 rok.
12