Charakterystyka majątku przedsiębiorstwa

Majątek przedsiębiorstwa - nazywany jest inaczej środkami gospodarczymi, aktywami.

Art. 3 Ustawy o rachunkowości definiuje w sposób szczegółowy poszczególne składniki aktywów i pasywów.

Przez aktywa rozumie się kontrolowane przez przedsiębiorstwo zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, które powstały w wyniku przeszłych zdarzeń, a które spowodują uzyskanie określonej korzyści ekonomicznych w przyszłości.

Na aktywa składają się:

• aktywa trwałe.

• aktywa obrotowe.

Przez aktywa trwałe rozumie się wszystkie aktywa jednostki, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych.

Natomiast do aktywów obrotowych zalicza się wszystkie składniki, które nie są aktywami trwałymi.

Analizując składniki aktywów można dokonać w rachunkowości następującej klasyfikacji:

1. uwzględniając kryterium rodzajowe wyróżnia się:

• Aktywa rzeczowe (materialne), np. budynki, środki transportu, hale produkcyjne, budowle.

• Aktywa finansowe, np. krótko- i długoterminowe papiery wartościowe, aktywa pieniężne.

• Aktywa niematerialne i prawne, np. licencje, patenty, znak firmowy, oprogramowanie komputerowe.

2. uwzględniając kryterium czasu (horyzontu czasowego) wyróżnia się:

• Aktywa długoterminowe - wówczas okres użytkowania danego składnika jest dłuższy niż 1 rok, np. aktywa trwałe.

• Aktywa krótkoterminowe - wówczas okres użytkowania danego składnika jest krótszy niż 1 rok, np. aktywa obrotowe.

3. uwzględniając kryterium prezentowania składników aktywów w bilansie zgodnie z zasadą wzrastających płynności, czyli możliwości szybkości zamiany danego składnika aktywów na gotówkę wyróżnia się:

• Aktywa trwałe - mniej płynne.

• Aktywa obrotowe - bardziej płynne.

Elementy składowe aktywów trwałych - charakterystyka:

Aktywa trwałe = WNiP + Rzeczowe aktywa trwałe + Inwestycje długoterminowe +

Należności długoterminowe + Długoterminowe rozliczenie

międzyokresowe kosztów

Cechy charakterystyczne aktywów trwałych:

• Są to kontrolowane zasoby majątkowe, które powinny przynieść określone korzyści ekonomiczne w przyszłości(nie muszą stanowić własności lub współwłasności w przedsiębiorstwach, gdyż mogą być użytkowane na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu).

• Powinny być zdatne i kompletne do użytkowania.

• Okres użytkowania musi być dłuższy niż 1 rok

• Cechuje się dużą wartością (ustawa o rachunkowości nie wskazuje żadnej kwoty, natomiast ustawy podatkowe wskazują, iż minimalna wartość aktywów trwałych powinna wynosić 3500 zł).

• Poszczególne składniki najczęściej zużywają się w sposób stopniowy a nie jednorazowy, przy czym koszt zużycia majątku trwałego nazywa się amortyzacją i jest wliczany w cenę wyrobu (należy pamiętać, że amortyzacji nie podlegają grunty oraz wszelkie składniki, które nie tracą na wartości, np. dzieła sztuki, eksponaty muzealne).

• Najczęściej składniki majątku trwałego nie mogą zmieniać swojej postaci.

• Majątek ten cechuje się niską płynnością, czyli trudno jest w szybki sposób zamienić go na gotówkę.

1. WNiP - zgodnie z ustawą o rachunkowości (UoR) obejmują one nabyte prze jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, przy czym okres przewidywanej użyteczności jest dłuższy niż 1 rok, a prawa majątkowe będą wykorzystywane na własne potrzeby jednostki.

Do WNiP zalicza się:

- koszty prac rozwojowych - są to koszty związane z wdrażaniem nowej technologii lub powstałe w związku z produkcją nowego produktu, przy czym koszty te musza być wiarygodnie określone, udokumentowane, a także powinny przynieść korzyści ekonomiczne, czyli uzyskane przychody w przyszłości powinny pokryć poniesione koszty.

- wartość firmy - stanowi różnicę między ceną nabycia danego podmiotu lub zorganizowanej jego części, a niższą od niej ceną nabytych aktywów netto.

- inne WNiP - zalicza się do nich posiadane licencje, patenty, koncesje, autorskie prawa majątkowe.

2. Rzeczowe aktywa trwałe - zalicza się do nich środki trwałe oraz środki trwałe w budowie.

Środki trwałe - są to wszelkie składniki rzeczowych aktywów trwałych, które są zdatne i kompletne do użytkowania, których okres użyteczności jest dłuższy niż 1 rok, a które będą wykorzystywane na własne potrzeby jednostki, przy czym nie muszą stanowić własności lub współwłasności.

Do środków trwałych zalicza się:

1. Nieruchomości - w tym grunty, budynki, budowle, prawa wieczystego użytkowania.

2. Maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy.

3. Ulepszenia w obcych srokach trwałych.

4. Inwentarz żywy (zwierzęta).

Pytanie 1:

Czy pracownik Kowalski zatrudniony w przedsiębiorstwie na umowę na czas nieokreślony stanowi środek trwały przedsiębiorstwa?

~ Człowiek (pracownik) nie będzie nigdy środkiem trwałym, gdyż jest istotą wolną czyli niekontrolowaną co oznacza, że w każdej chwili może rozwiązać umowę o pracę.

Pytanie 2:

Czy koń w stadninie koni może być środkiem trwałym?

~ Jest środkiem trwałym pod warunkiem, iż jest zdatny i kompletny do użytkowania a okres użytkowania jest dłuższy niż 1 rok.

Środki trwałe w budowie - stanowią środki trwałe w okresie budowy, montażu oraz wszelkiego ulepszenia (np. adaptacja, rozbudowa).

3. Inwestycje długoterminowe - prze inwestycje długoterminowe rozumie się korzyści ekonomiczne, które przedsiębiorstwo uzyska w wyniku przyrostu wartości nabytych zasobów co oznacza, że przedsiębiorstwo nabywa te aktywa nie dla własnego użytkowania, ale w celu dalszej odsprzedaży, np. nabyte nieruchomości, nabyte WNiP, nabyte długoterminowe aktywa finansowe, posiadane udziały i akcje, obligacje o terminie realizacji dłuższym niż 1 rok, udzielone długoterminowe pożyczki innemu podmiotowi.

4. Należności długoterminowe - są to środki pieniężne, które przedsiębiorstwu są winne inne podmioty z tytułu dostarczonych towarów (produktów) lub świadczonych usług oraz wszelkich innych świadczeń, których termin płatności (zwrotu) jest dłuższy niż 12 miesięcy.

Analizując wszelkie należności (zarówno długo- jak i krótkoterminowe) można zauważyć, że klasyfikuje się je w podziale na:

• należności wymagalne do 12 miesięcy (należności krótkoterminowe)

• należności wymagalne powyżej 12 miesięcy (należności długoterminowe)

• należności od jednostek powiązanych

• należności od powiązanych jednostek

5. Długoterminowe rozliczenie międzyokresowe kosztów - są to tzw. rozliczenia czynne, są to wszelkie koszty, które ponoszone są z góry, czyli prędzej niż wystąpi dane zdarzenie, np. opłacona roczna prenumerata czasopism, opłacone roczne ubezpieczenie majątkowe i osobowe, roczny czynsz płatny z góry oraz tzw. aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, które stanowią rezerwę związaną z tym, iż występują różnice (rozbieżności w czasie) między przepisami prawa bilansowego i prawa podatkowego co oznacza, iż w przyszłości trzeba będzie zapłacić podatek od powstałego zdarzenia, np. naliczone lecz nie otrzymane odsetki od kontrahentów, niezrealizowane dodatnie różnice kursowe, rezerwy tworzone na odprawy emerytalne, nie wykorzystane urlopy, naliczone lecz nie wypłacone wynagrodzenia.

Elementy składowe aktywów obrotowych:

Aktywa obrotowe = zapasy + należności krótkoterminowe + inwestycje

krótkoterminowe

Inwestycje krótkoterminowe (zasoby płynne) = krótkoterminowe aktywa finansowe +

środki pieniężne w kasie i rachunku

bankowym

1. Zapasy - jest to nadwyżka danego składnika zasobu, który jest niezbędny dla zachowania ciągłości i rytmiczności funkcjonowania podmiotu gospodarczego.

Wyróżnia się:

1. Zapasy materiałów - są to nabyte przez przedsiębiorstwo materiały, które przedsiębiorstwo wykorzystuje na własne potrzeby, np. surowce, części zapasowe do środków trwałych, materiały biurowe, paliwa i smary, odzież ochronna, opakowania.

2. Zapasy produktów - jest to finalny w wyniku realizacji procesu produkcji produkt, który jest wytworzony przez przedsiębiorstwo w celu dalszej odsprzedaży.

3. Zapasy towarów - jest to nabyty produkt od innego podmiotu, który podlegać będzie dalszej odsprzedaży .

4. Zapasy półproduktów - jest to taki zasób, który nie przeszedł wszystkich faz procesu produkcji więc nie może stanowić produktu finalnego.

2. Należności krótkoterminowe - są to środki pieniężne, które są winne przedsiębiorstwu inne podmioty w wyniku realizowanych wszelkich świadczeń przedsiębiorstwa względem tych podmiotów, przy czym termin płatności jest krótszy niż 12 miesięcy. Należy pamiętać, że wszelkie należności z tytułu dostaw i usług niezależnie od terminu płatności stanowią należności krótkoterminowe.

Do należności krótkoterminowych zalicza się:

• należności od pracowników z tytułu wypłaconych zaliczek

• należności dochodzone na drodze sądowej

• należności z tytułu podatków i ceł

3. Inwestycje krótkoterminowe - są to najbardziej płynne zasoby przedsiębiorstwa a obejmują papiery wartościowe nabyte dla celów spekulacyjnych a także posiadane środki pieniężne w kasie oraz na rachunku bankowym a także substytuty pieniądza (czeki, weksle).

Cechy charakterystyczne aktywów obrotowych:

• Stanowią kontrolowane przez przedsiębiorstwo zasoby majątkowe, które spowodują uzyskanie określonych korzyści w przyszłości.

• Aktywa obrotowe najczęściej zużywają się w całości w sposób jednorazowy w ustalonym cyklu produkcji dlatego ich okres użytkowania jest krótszy niż 1 rok.

• Zużycie tego majątku odbywa się w sposób jednorazowy a nie stopniowy, czyli majątek obrotowy nie podlega amortyzacji.

• Majątek obrotowy cechuje się niższą wartością niż majątek trwały.

• Aktywa obrotowe są bardziej płynne niż aktywa trwałe.

• Aktywa obrotowe mogą zmieniać swoją postać, która wynika z cyklu krążenia środków obrotowych (gospodarczych).




CHARAKTERYSTYKA PASYWÓW:

Pasywa - nazywane są inaczej kapitałami, źródłami finansowania działalności.

Pasywa = Kapitał własny + Zobowiązania i rezerwy (kapitał obcy)

Pasywa przedsiębiorstwa można również sklasyfikować wg różnych kryteriów:

1. uwzględniając dawców kapitału wyróżnia się:

• Kapitał własny (właścicieli).

• Kapitał obcy.

1. uwzględniając kryterium zapadalności (zwrotu) kapitału wyróżnia się:

• Kapitał długoterminowy - wówczas termin jego zwrotu jest dłuższy niż 12 miesięcy.

• Kapitał krótkoterminowy - wówczas termin jego zwrotu jest krótszy niż 12 miesięcy.

W bilansie pasywa są uszeregowane wg zasady wzrastającej wymagalności co oznacza, iż kapitał obcy jest bardziej wymagalny niż kapitał własny.

Analizując kapitały można się spotkać z 2 pojęciami:

1. Kapitał stały długoterminowy - który jest sumą kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych.

Kapitał stały = Kapitał własny + Zobowiązania długoterminowe

Kapitał stały powinien być wykorzystywany do finansowania działalności inwestycyjnej przedsiębiorstwa.

2. Kapitał obrotowy netto - który jest wykorzystywany i niezbędny do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa a ustala się go wg wzoru:

UJĘCIE DOCHODOWE => Kapitał obrotowy netto = kapitał stały - aktywa trwałe

UJĘCIE MAJĄTKOWE => Kapitał obrotowy netto = aktywa obrotowe - zobowiązania

krótkoterminowe

Dla zapewnienia równowagi ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa powinny być zachowane właściwe relacje między składnikami aktywów i pasywów. Dlatego w rachunkowości i finansach wyróżnić można następujące zasady:

1. Złota zasada bilansowa w ujęciu węższym - zgodnie z tą zasadą aktyw trwałe powinny być w całości sfinansowane kapitałem własnym.

2. Złota zasada bilansowa w ujęciu szerszym - zgodnie z tą zasadą majątek trwały może być w całości sfinansowany przez kapitał stały długoterminowy.

3. Zasada finansowania - zgodnie, z którą majątek długoterminowy powinien być w całości finansowany przez kapitał długoterminowy, natomiast majątek krótkoterminowy powinien być w całości finansowany przez kapitał krótkoterminowy.

Dla zachowania bezpieczeństwa finansowego powinna zachodzić zależność iż minimalna relacja między kapitałem własnym a kapitałem obcym powinna wynosić 1:1 (co najmniej 50% kapitału własnego i 50 % kapitału obcego).

Charakterystyka kapitału własnego:

Kapitał własny - stanowi równowartość aktywów z finansowanych przez właścicieli w momencie rozpoczęcia działalności a także w trakcie jego funkcjonowania.

Kapitał własny dzieli się na:

• Kapitał powierzony - jest to równowartość sfinansowanych aktywów w momencie rozpoczęcia działalności.

• Kapitał samofinansowania - stanowi równowartość sfinansowanych aktywów w trakcie prowadzonej działalności.

Ze względu na różne formy prowadzonej działalności kapitał własny przybiera różne nazwy co można przedstawić w tabeli:

Spółki kapitałowe Spółki osobowe

Forma własności Rodzaj kapitału	Przedsiębiorstwo państwowe	Spółdzielnie	Spółka akcyjna	Spółka z o.o.	Spółka cywilna, jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna, partnerska
1. Kapitał własny powierzony (podstawowy)	- fundusz założycielski	- fundusz udziałowców	- kapitał akcyjny (500 000zł)	- kapitał udziałowy (5 000 zł)	- kapitał wspólników (właścicieli)
2. Kapitał własny samofinansowania (pozostałe kapitały własne)	- fundusz przedsiębiorstwa - zysk (strata) - kapitał z aktualizacji wyceny	- fundusz zasobowy - zysk (strata) - kapitał z aktualizacji wyceny	- kapitał zapasowy - kapitał rezerwowy - zysk (strata) - kapitał z aktualizacji wyceny	- kapitał zapasowy -kapitał rezerwowy - zysk (strata) - kapitał z aktualizacji wyceny	- zysk (strata) - kapitał z aktualizacji wyceny

---