Urszula Peda

Piotr Domżał

Grupa I

Semestr III

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA W SYSTEMIE NAUK O WYCHOWANIU

POJĘCIA: PRACA, NAUKA, CZAS WOLNY i RODZINA.

Pedagogika społeczna to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem warunków środowiskowych, w jakich przebiegają procesy wychowawczo - opiekuńcze człowieka od jego urodzenia do końca życia; w badaniach tych uwzględnia się przede wszystkim warunki społeczne, kulturowe, przyrodnicze, biopsychiczne. Ważnym zakresem zainteresowań pedagogiki społecznej są zagadnienia kompensacji wychowawczej i opiekuńczej, niezbędnej zwłaszcza w takich przypadkach losowych, jak sieroctwo lub złe warunki wychowania w rodzinie. Twórczynią szkoły naukowej w dziedzinie pedagogiki społecznej była w Polsce Helena Radlińska.

Radlińska Helena (1879-1954), polski pedagog i działacz oświatowy. Po ukończeniu w 1911 studiów historycznych w UJ brała udział w ruchu niepodległościowym. 1922-1939 profesor historii i organizacji oświaty pozaszkolnej w Wolnej Wszechnicy Polskiej, 1945-1954 profesor pedagogiki w Uniwersytecie Łódzkim. Zajmowała się głównie pedagogiką społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad uwarunkowaniami procesów oświaty, a także historią oświaty oraz zagadnieniami książki, czytelnictwa i bibliotekarstwa.

Główne prace: Początki pracy oświatowej w Polsce (1912), Książka wśród ludzi (1924), Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych (1937), Pedagogika społeczna (1961), Z dziejów pracy społecznej i oświatowej w Polsce (1964).

Wg Radlińskiej pedagogika społeczna jest nauką praktyczną rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem dzięki własnemu punktowi widzenia.

Pedagogika społeczna wyodrębnia pojęcia takie jak: praca, nauka, czas wolny, rodzina, grupa rówieśnicza i towarzyska.

Tak więc pracą będziemy nazywali zbiorową lub jednostkową działalność, której celem jest uzyskanie jakiegoś wytworu materialnego bądź niematerialnego. Ze względu na znaczenie dla tego wytworu dla jednostki czy społeczeństwa oraz na niezbędne wydatkowanie sił, procesowi pracy na ogół towarzyszy przekonanie o jego pożytku, ale zarazem przymus wewnętrzny, tj. narzucony sobie przez jednostkę, lub zewnętrzny, tj. narzucony przez społeczne warunki życia zbiorowego. Przy rozpatrywaniu tego terminu pod kątem pedagogiki społecznej możemy wyróżnić następujące typy pracy:

• praca domowa ucznia,

• praca grupowa,

• praca indywidualna uczniów,

• praca jednostkowa uczniów,

• praca pisemna,

• praca pozalekcyjna,

• praca pozaszkolna,

• praca ręczna,

• praca społecznie użyteczna,

• praca zarobkowa młodzieży,

• praca zbiorowa uczniów.

Nauką natomiast będziemy nazywali:

1. w znaczeniu dydaktycznym czynność nauczania lub uczenia się;

2. w znaczeniu instytucjonalnym przedmiot studiów w szkole wyższej lub dyscyplina zajmująca się określoną dziedziną rzeczywistości, uprawiana w instytucjach naukowych lub poza nimi;

3. w znaczeniu treściowym system uzasadnionych pojęć, twierdzeń i hipotez będących wytworem odkrywczej działalności badawczej i stanowiących najwyżej rozwiniętą postać świadomości społecznej;

4. w znaczeniu funkcjonalnym ogół czynności składających się na działalność badawczą.

Termin NAUKA może przybierać sens dydaktyczny - kiedy oznacza czynności nauczania lub uczenia się. W tym znaczeniu mówimy o nauce szkolnej, o prowadzeniu nauki w szkole, o nauczania problemowym. Nauka kiedy indziej posiada sens instytucjonalny - wówczas pod tym pojęciem kryje się dyscyplina naukowa uprawiana na poziomie szkoły wyższej lub instytucji naukowo - badawczej. Spotkamy również pojęcie nauki w znaczeniu treściowym. Przez naukę rozumiemy wówczas kompletny system uzasadnionych twierdzeń i hipotez oddających wiernie obraz danego obszaru rzeczywistości (przyrodniczej, społecznej, technicznej), o sposobach jej poznawanie i użytecznego przekształcania. Kolejny przykład teoretycznego znaczenia pojęcia nauki spotkamy wówczas gdy używamy go w sensie historyczno - socjologicznym. Jest to wówczas dziedzina kultury obejmująca: całokształt historycznie rozwijającej się wyspecjalizowanej działalności poznawczej, uprawianej przez uczonych jako odrębną grupę społeczną oraz wytwory tej działalności.

Czas wolny w pedagogice społecznej będziemy rozumieli jako termin mówiący o czasie do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych: pracy zawodowej, nauki obowiązkowej w szkole i w domu oraz niezbędnych zadań domowych. Czas wolny racjonalnie przeznacza się na:

1. odpoczynek, tj. regenerację sił fizycznych i psychicznych;

2. rozrywkę, która sprawia przyjemność;

3. działalność społeczną o charakterze dobrowolnym i bezinteresownym;

4. rozwój zainteresowań i uzdolnień jednostki przez zdobywanie wiedzy i amatorską działalność artystyczną, techniczną, naukową czy sportową.

Do części składowej definicji pedagogiki społecznej zalicza się również termin rodzina. Rodzina to mała grupa społeczna, składająca się z rodziców, ich dzieci i krewnych; rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi - więź rodzicielska, stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego, jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie. Do głównych funkcji rodziny zalicza się:

1. funkcje prokreacyjne;

2. przygotowanie dzieci do wejścia w życie społeczne, ich pielęgnowanie i wychowanie oraz zapewnienie im odpowiedniego startu życiowego;

3. prowadzenie gospodarstwa domowego, zaspokajającego potrzeby członków rodziny;

4. sprawowanie pieczy nad życiem członków rodziny, ich zachowanie, kulturą, zdrowiem, trudnościami życiowymi.

Współczesna rodzina ulega szybkim przemianom, dawny typ rodziny patriarchalnej, w której ojciec był jedynym żywicielem i autorytetem, stopniowo zastępowany jest przez rodzinę demokratyczną, w której zazwyczaj zawodowo pracuje i matka, a często i starsze dzieci; w takiej rodzinie stosunki układają się na płaszczyźnie przyjaźni, wzajemnego zrozumienia i współpracy, przy czym zanika podział prac na męskie i żeńskie. W rodzinie demokratycznej powstają bardziej korzystne warunki wychowania. Ze względu na konieczność zachowania jednolitości wpływów wychowawczych na młode pokolenie niezbędne jest współdziałanie rodziny ze szkołą. W Polsce w 1973 r. wprowadzono do szkół odrębny przedmiot nauczania: przygotowanie młodzieży do życia w rodzinie, jednak nie utrzymał się długo.

W najbardziej popularnej klasyfikacji grup rodzinnych wyróżnia się:

1. rodziny dwupokoleniowe składające się tylko z rodziców i dzieci, stąd zwane też rodzinami nuklearnymi;

2. rodziny trójpokoleniowe, zwane też rodzinami wielkimi, w której są jeszcze dziadkowie oraz bliżsi lub dalsi krewni;

3. rodziny rozszerzone, głównie na wsi, gdzie tworzy je kilka niewielkich gospodarstw, zespolonych więzią rodzinną i utrzymujących bliskie kontakty ze sobą.

Definicje:

1. Pedagogika społeczna to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem warunków środowiskowych, w jakich przebiegają procesy wychowawczo - opiekuńcze człowieka od jego urodzenia do końca życia.

2. Praca - zbiorowa lub jednostkowa działalność, której celem jest uzyskanie jakiegoś wytworu materialnego bądź niematerialnego.

3. Czas wolny - termin mówiący o czasie do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych.

4. Rodzina - mała grupa społeczna składająca się z rodziców, ich dzieci i krewnych.

Materiały z których korzystaliśmy:

1. Tadeusz Pilch „Zasady badań pedagogicznych”, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 1998

2. Wincenty Okoń „Nowy słownik pedagogiczny”, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, 1996

3. Internet na temat p. Radlińskiej

4. Pierwszy wykład z pedagogiki społecznej prof. Stochmiałka w Wyższej Szkole Edukacji Zdrowotnej w Łodzi - 11 październik 2003 r.

1

---