Edukacja regionalna w szkole.
Edukacja regionalna jest jednym z priorytetów programu w zreformowanej szkole.
Opracowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej rozporządzenie z dnia 15 lutego 1999 roku, /Dz. U. 1999 Nr 14, poz. 129/ o "Edukacji regionalnej", sprawiło, że problematyka regionalna stała się nierozłączną częścią procesu dydaktyczno-wychowawczego. Program MENiS umożliwia młodzieży poznawanie swego środowiska lokalnego już od dzieciństwa, dlatego też należy wdrażać go na każdym etapie kształcenia, stosując formy i metody pracy dostosowane do percepcji młodzieży.
Zgodnie z "podstawą programową" treści edukacji regionalnej nauczania w Szkole Ponadgimnazjalnej obejmują:
dzieje regionu na tle historii Polski i Europy.
specyfikę przyrodniczą, społeczną, ekonomiczną, kulturową regionu w relacji z innymi regionami Polski i Europy.
przeszłość regionu, jego dziedzictwo kulturowe jako podstawa rozumienia współczesności regionu.
perspektywy i szanse rozwoju regionu we współpracy krajowej i międzynarodowej.
promocję regionu w kraju i za granicą.
Realizacja powyższych zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych szkoły oraz wynikająca z nich realizacja zadań wychowawców klasowych ma na celu wyposażenie ucznia w nadrzędne wartości życia szkolnego, rodzinnego i społecznego. Program regionalny jest odpowiedzią wychowawców na propozycję stworzenia ciekawej oferty dydaktyczno-wychowawczej i pozalekcyjnej. Zadania wychowawcze wynikają z działania nowoczesnej szkoły opartej na europejskich standardach.
Nadrzędnym celem edukacji regionalnej jest ukształtowanie trwałych więzi z Małą Ojczyzną, świadomość własnych korzeni, odnajdywanie w kulturze źródeł najistotniejszych wartości, zaangażowanie do aktywnego działania na rzecz środowiska. Edukacja regionalna w nauczaniu ponadgimnazjalnym ma za zadanie uświadomić młodzieży piękno najbliższej okolicy i miejsca zamieszkania, poczucie własnej tożsamości i oryginalności. Znajomość tradycji własnego regionu ułatwia orientację w środowisku, w którym żyje młodzież. Poznanie tradycji danej społeczności, jej wyjaśnianie i odtwarzanie pozwala zrozumieć specyfikę kulturową i wierzytelność ludzi zamieszkałych na danym terenie. Budzenie uczuć emocjonalnych w stosunku do "Małej Ojczyzny" ułatwia rozwijanie uczuć patriotycznych do kraju, w którym żyjemy, a losy "Małych Ojczyzn" stanowią kulturę narodu polskiego. Realizacja treści regionalnych sprzyja korelacji edukacji ponadgimnazjalnej. Należy je realizować łącząc kształcenie polonistyczne, historyczne, biologiczne, geograficzne. Podejmując tematykę o miejscach pamięci narodowej w Koszalinie można udać się na wycieczkę do miejsc wyżej wymienionych (edukacja geograficzna i historyczna). Następnie można napisać sprawozdanie z wycieczki (edukacja polonistyczna).
Aby zajęcia o regionie były ciekawe należy ustawicznie wzbogacać i doskonalić warsztat pracy nauczyciela. tj. gromadzić wszelkie wiadomości o okolicy i regionie w postaci literatury, przewodników, albumów, artykułów z prasy lokalnej. Istotną rolę pełni współpraca ze środowiskiem lokalnym, samorządowym oraz instytucjami zajmującymi się propagowaniem wiedzy o regionie tj. muzeum, biblioteką, domem kultury. Stanowi to aktywne uczestnictwo w życiu "Małej Ojczyzny". Na uwagę zasługuje organizowanie wystaw regionalnych, gdzie można spotkać się z twórcami ludowymi, porozmawiać o ich życiu i twórczości. Takie spotkania z ciekawymi ludźmi wpływają na kształtowanie postaw u uczniów, którzy pragną naśladować danego artystę, bo jak mówi Antoine de Saint-Exupéry "w każdym z nas tkwi Mozart".
Najważniejszą rolę w realizacji treści regionalnych odgrywa bezpośredni kontakt ucznia z otoczeniem - czyli wycieczki terenowe. Stanowią atrakcyjną i aktywną formę zdobywania wiedzy przez samodzielne odkrywanie śladów przeszłości. Wycieczki terenowe oprócz walorów poznawczych kształtują zasady harmonijnego współżycia w zespole, uczą samorealizacji, tolerancji, kultury zachowania. To też okazja do wyrabiania sprawności fizycznej i upowszechnienia form aktywnego wypoczynku.
Problematyka regionalna była zawsze obecna w szkole. Często jednak była traktowana wybiórczo. Reforma oświaty sprawiła, że "Edukacja regionalna" stała się integralną częścią procesu dydaktyczno wychowawczego. Najwięksi twórcy kultury, w tym Stanisław Staszic, patron naszej szkoły odwołują się często do swego dziedzictwa narodowego i regionalnego. Edukacja regionalna łączy przeszłość z teraźniejszością "Małej Ojczyzny". Pokazuje zmiany jakie dokonały się na gruncie gospodarczo-ekonomicznym, ideologicznym i historycznym. Uczy dystansu wobec pomników minionych epok. Kształtuje światopogląd młodego człowieka. Zawirowania historii widoczne są choćby w procesie zmian nazewnictwa ulic czy wymiany postaci na cokołach pomników będących odbiciem naszej neutralności i zmienności preferencji społecznych w stosunku do uznawanych i akceptowanych autorytetów. Pokazuje jak kapryśna jest ludzka natura i jak złudna może okazać się sława pośmiertna. Wszystkiemu towarzyszy przemijalność (edukacja filozoficzna).
Edukacja regionalna jest także doskonałym sposobem na zobrazowanie zmian zachodzących w kulturze naszego kraju. Dominują imprezy masowe o niskim poziomie kulturalnym ukazujące minimalizm społeczny towarzyszący prowincji borykającej się z brakiem środków. Kolejnym elementem jest postmodernizm - zjawisko kulturowe widoczne w Koszalinie. Zaobserwować możemy je w układzie architektonicznym miasta. Spacerujących ulicą Piłsudskiego przykuwa osobliwe sąsiedztwo nowoczesnej technologii urbanistycznej - budynek Radia Koszalin a obok tradycyjne kamienice pozbawione uroku z odrapaną elewacją - relikt przeszłości. Wyczerpanie kultury to znak naszych czasów, a także dwoistości duchowej człowieka, w której wzniosłe mity i symbole sąsiadują z miejską subkulturą, prozą życia i tandetą. To także najlepsze zwierciadło obrazu, o którym chciałoby się powiedzieć "a to Polska właśnie", albo oto starzejący się kosmos.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 61 z dn. 19.06.2001r. poz. 625)
"Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie" ma służyć poznaniu przez uczniów własnej tożsamości i kształtowaniu postaw tolerancyjnych otwartych, nastawionych na pluralizm, rozumienie i akceptację różnych kultur. Chodzi w niej o wychowanie do bycia aktywnym, żywym świadkiem wartości" - co jest istotne w obecnej reformie**.
Oferta zatwierdzonych przez MEN programów nauczania (ścieżek edukacyjnych) na stronie internetowej: www.men.waw.pl
Szkoła Podstawowa
Cele edukacyjne
1. Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu.
2. Rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi wspólnoty lokalnej.
3. Rozwój postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej.
Zadania szkoły
1. Umożliwianie poznania regionu i jego kultury.
2. Wprowadzenie w życie kulturalne wspólnoty lokalnej.
3. Kształtowanie tożsamości narodowej w aspekcie tożsamości regionalnej.
Treści nauczania
1. Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły.
2. Ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa regionu oraz jego podstawowe nazewnictwo; główne symbole regionalne.
3. Język regionu, gwara, nazewnictwo.
4. Elementy historii regionu i ich związki z historią i tradycją własnej rodziny.
5. Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje.
6. Miejscowe podania, przysłowia, muzyka, architektura, plastyka, tradycyjne rzemiosło, sztuka ludowa i folklor.
7. Sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego, regionu i kraju.
Osiągnięcia
1. Odczytywanie znaków łączących tradycję rodzinną z tradycjami regionu.
2. Dostrzeganie wpływu wartości związanych z kulturą regionu na życie poszczególnych ludzi.
3. Świadome i aktywne uczestnictwo w życiu wspólnoty lokalnej, w zachowaniu i pomnażaniu dziedzictwa kulturowego.
Gimnazjum
Cele edukacyjne
1. Rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związkach z kulturą narodową.
2. Kontakt ze środowiskiem lokalnym w celu wytworzenia bliskich więzi i zrozumienia różnorakich przynależności człowieka.
3. Ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej przez rozwój tożsamości regionalnej.
4. Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z tradycjami własnej rodziny.
Zadania szkoły
1. Wprowadzenie w świat tradycji regionu i należących do niej wartości.
2. Wskazywanie przykładów umożliwiających integrację z kulturą regionu.
3. Wspieranie kontaktów z osobami i instytucjami zajmującymi się ochroną i pomnażaniem dziedzictwa kulturowego w regionie.
Treści nauczania
1. Położenie i zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego regionu.
2. Rola regionu i jego związki z innymi regionami Polski.
3. Charakterystyka i pochodzenie społeczności regionalnej.
4. Elementy historii regionu i jego najwybitniejsi przedstawiciele.
5. Język regionalny, gwary i nazewnictwo regionalne, miejscowe nazwy, imiona i nazwiska.
6. Elementy dziejów kultury regionalnej, regionalne tradycja, obyczaje i zwyczaje, muzyka.
7. Główne zabytki przyrody i architektury w regionie.
8. Historia i tradycja własnej rodziny na tle historii i tradycji regionu.
Osiągnięcia
1. Odnajdywanie wartości, jaką stanowi wspólnota lokalna i jej kultura w życiu człowieka.
2. Prezentowanie własnego regionu i jego walorów oraz cech wyróżniających.
3. Działanie na rzecz ochrony regionalnego dziedzictwa kulturowego.
4. Udział w lokalnych inicjatywach kulturalnych.
5. Wybrane umiejętności regionalne (tańce, śpiewy).
Liceum
Cele edukacyjne
1. Poznawanie własnego regionu, w tym dziedzictwa kulturowego, jako część Polski i Europy.
2. Pogłębianie więzi ze swoim środowiskiem, regionem, krajem.
3. Kształtowanie tożsamości regionalnej w kontekście wartości narodowych i europejskich.
4. Przygotowanie do dojrzałego życia w strukturach regionalnych, narodowych, państwowych i europejskich.
5. Rozwijanie szacunku wobec innych wspólnot regionalnych, etnicznych i narodowych.
Zadania szkoły
1. Umożliwienie zdobywania wszechstronnej wiedzy o własnym regionie.
2. Stworzenie sytuacji wyzwalających w uczniach twórczość, wzbogacających dorobek dziedzictwa kulturowego.
3. Ułatwienie dostrzegania znaczenia wartości własnego regionu i kraju w życiu osobistym.
4. Przygotowanie i wprowadzenie do roli aktywnego, odpowiedzialnego współgospodarza regionu i kraju oraz uczestnika życia wspólnoty europejskiej.
Treści nauczania
1. Dzieje regionu na tle historii Polski i Europy.
2. Specyfika przyrodnicza, społeczna, ekonomiczna, kulturowa regionu w relacji z innymi regionami Polski i Europy.
3. Przeszłość regionu, jego dziedzictwo kulturowe jako podstawa rozumienia współczesności regionu.
4. Perspektywy i szanse rozwoju regionu we współpracy krajowej i międzynarodowej.
5. Promocja regionu w kraju i za granicą.
Osiągnięcia
1. Zdobycie wieloaspektowej wiedzy o regionie, w tym o jego dziedzictwie kulturowym, na tle Polski i Europy.
2. Dostrzeganie znaczenia wartości regionu w życiu osobistym, wspólnotowym i społecznym.
3. Całościowe postrzeganie regionu jako miejsca życia, aktywności i szeroko rozumianej twórczości.
4. Świadomy udział w życiu kulturalnym, społecznym, gospodarczym i politycznym środowiska lokalnego.
5. Pielęgnowanie i pomnażanie regionalnego i narodowego dziedzictwa kulturowego.
6. Umiejętności prezentowania i promowania regionu w kraju i za granicą.
7. Dostrzeganie wartości kultury narodowej i jej różnorodności regionalnej na tle kultur innych wspólnot etnicznych i narodowych.
8. Ukształtowanie postawy solidarności narodowej i otwartości na inne wspólnoty oraz kultury.
Sokrates, Comenius
Współpraca pomiędzy różnymi placówkami oświatowymi, od przedszkola po uniwersytet, stała się rzeczywistością w 18 państwach europejskich zaangażowanych w działania programu SOCRATES, który został przyjęty przez Radę Ministrów U.E. w marcu 1995 roku (obecnie do realizacji programu zostały zaproszone kraje stowarzyszone z U.E. oraz Cypr). Celem programu SOCRATES, programu Unii Europejskiej dla transnarodowej współpracy w dziedzinie edukacji, jest poprawa jakości edukacji dzieci, młodzieży i dorosłych poprzez umocnienie współpracy europejskiej i umożliwienie łatwiejszego dostępu do możliwości kształcenia w Europie. Program zapoznaje uczniów, niezależnie od wieku i pochodzenia społecznego, z wymiarem europejskim studiowanych przedmiotów. Zwiększa możliwości zdobywania własnych poglądów na temat innych państw europejskich. W rezultacie rozwija poczucie tożsamości europejskiej i zdolność do kształtowania i przystosowywania się do zmian gospodarczych i społecznych zachodzących we wspólnej Europie.
COMENIUS - komponent programu SOCRATES - stanowi wyzwanie dla 350 tysięcy szkół w Europie i 69 milionów uczniów tych szkół. Wspiera on inicjatywy mające na celu podniesienie jakości edukacji szkolnej i promowanie świadomości wymiaru europejskiego w procesach edukacyjnych. Ma na celu wzbogacenie i uzupełnienie systemów edukacyjnych krajów uczestniczących. Pomaga uczniom i nauczycielom w kształtowaniu poczucia przynależności do szerszej i otwartej na świat społeczności europejskiej - społeczności o różnych tradycjach, mającej jednak korzenie we wspólnej historii.
Program COMENIUS podzielony jest na trzy różne akcje, odpowiadające poszczególnym celom oświatowym:
* Akcja 1
stymuluje nawiązywanie współpracy pomiędzy placówkami oświatowymi (przedszkola, szkoły podstawowe i średnie) a w ramach tej współpracy - realizację Europejskich Projektów Edukacyjnych.
* Akcja 2
kładzie nacisk na współpracę w dziedzinie edukacji międzykulturowej, edukacji dzieci imigrantów, Romów oraz osób przemieszczających się ze względu na wykonywany zawód.
* Akcja 3
ma na celu promowanie rozwoju zawodowego pracowników oświaty poprzez wspieranie Europejskich Projektów Doskonalenia Zawodowego i angażowanie placówek oraz organizacji oświatowych zajmujących się doskonaleniem umiejętności tych osób, których praca przyczynia się do kształtowania środowiska szkolnego i wysokiej jakości kształcenia.
Wszystkie trzy akcje programu COMENIUS mają się wzajemnie uzupełniać. Młoda osoba w szkole znajduje się w centrum programu COMENIUS. Przewidywane cele każdej akcji przyczynią się do rozwoju europejskiego wymiaru kształcenia oraz do podniesienia poziomu osiągnięć wszystkich uczniów.
Również inne akcje programu SOCRATES (Lingua, Arion, ODL - "kształcenie otwarte i na odległość") kształtują wymiar europejski i przynoszą korzyść szkołom i wszystkim placówkom zaangażowanym w edukację.
AKCJA 1 PROGRAMU COMENIUS wspiera rozwój wielostronnej współpracy szkół. Współpraca taka wymaga utworzenia grupy składającej się z co najmniej trzech szkół z różnych krajów Unii Europejskiej i maksymalnie dwóch szkół z różnych krajów stowarzyszonych. Głównym zadaniem każdego z partnerów w grupie jest współpraca w ramach Europejskich Programów Edukacyjnych, koncentrująca się na tematach, które interesują większość, jak na przykład dziedzictwo kulturowe, zagadnienia związane ze środowiskiem, nauką lub techniką. Projekt dotyczy całej grupy i tworzy integralną część programu kształcenia wszystkich uczestniczących szkół. Wybór tematu powinien opierać się na podejściu interdyscyplinarnym.
Ponadto AKCJA 1 programu COMENIUS umożliwia realizację wizyt przygotowawczych, wymiany nauczycieli, wyjazdów studyjnych dyrektorów szkół oraz działań w zakresie teacher placement - zatrudniania nauczycieli w przemyśle i biznesie w innych krajach uczestniczących w projekcie, w celu realizacji specjalnych zadań w przedsiębiorstwie związanym ze specyfiką projektu. Przyczynia się to do rozwijania metod pracy i pomocy naukowych dla nauczycieli i uczniów, współpracy pomiędzy uczniami, wymiany informacji i ekspertyz. Formy te należą obecnie do codziennej rzeczywistości w wielu szkołach w całej Europie.
Wsparcie finansowe można otrzymać na opracowywanie, rozwijanie i wprowadzanie w życie projektów, na spotkania i wymian nauczycieli, na rozwój przygotowywanych materiałów dydaktycznych oraz organizowanie dyrektorom szkół składania wizyt w szkołach partnerskich za granicą w celu nadzorowania postępów pracy nad projektem.