Wprowadzenie do psychologii
G. Mietzel
Rozdział 8.
Psychologia emocji i radzenia sobie ze stresem
Charakterystyka i klasyfikacja emocji
Własne doświadczenia są podstawowym warunkiem zrozumienia równych stanów uczuciowych.
Paul Ekman (1973)
fotografie twarzy pokazane członkom różnych społeczeństw
Emocje: strach, wściekłość, odraz, zaskoczenie, smutek, radość, pogarda
Emocje występują z różną mocą
Sposób doznawania - przyjemne lub nieprzyjemne
Niektóre emocje są do siebie zbliżone/ od siebie oddalone
Doznania uczuciowe wiążą się z określonymi zmianami fizjologicznymi
W wypadku emocji chodzi o przyjemne lub nieprzyjemne stany odczuwania, o różnej intensywności, wywołane w określonych warunkach, powiązane z fizycznymi formami wyrazu oraz ze zmianami fizjologicznymi.
Znaczenie autonomicznego układu nerwowego oraz hormonów
Biologiczne sprzężenie zwrotne
Układ sympatyczny (pedał gazu) i układ parasympatyczny (hamulec)
AUN - kontrolowany przez mózg
Ścisłe powiązanie pomiędzy pobudzaniem pewnych regionów mózgu, a funkcjonowaniem układu sympatycznego i emocjonalnym wzburzeniem.
Teoretyczne rozważania o doświadczaniu emocji
Teoria emocji Jamsa i Langego
Spostrzeganie jakiegoś zdarzenia lub przedmiotu odruchowo wywołuje określony wzorzec zmian fizycznych. Po zarejestrowaniu tych zmian doznamy odpowiedniej emocji.
Mózg - centralna rozdzielnia emocji i reakcji fizycznych
Teoria Cannona i Barda
Narządy zmysłów przekazują informacje o doznanym bodźcu najpierw do mózgu, który po otrzymaniu i przetworzeniu wysyła ją równocześnie w dwie strony:
W dół - do AUN, który wywołuje stan fizjologicznego pobudzenia, oraz go góry- do kory mózgowej dzięki której powstaje subiektywne odczuwanie emocji.
Emocje są czymś więcej niż tylko automatyczną reakcją na bodźce. Zależą między innymi od tego, jak interpretowane będą spostrzeżenia własnego ciała oraz warunków sytuacyjnych.
Zależności pomiędzy zmianami fizycznymi, a doznawaniem określonych emocji
Gary Schwartz (1981)
Studenci mieli sobie intensywnie przypominać wcześniejsze zdarzenia, które wywołały u nich radość, smutek, wściekłość, lek. Naukowcy rejestrowali akcję serca, ciśnienie krwi - każdemu z emocjonalnych doznań towarzyszyły inne wartości pomiaru (wściekłość, lęk, radość, smutek)
Ekman (1983)
Osoby badane poruszały określonymi mięśniami twarzy (wściekłość, zaskoczenie, odraza, smutek, radość) - pomiary fizjologiczne odpowie dające niektórym wyrazom twarzy.
Mięśnie twarzy - zmiany w AUN
Eksp. strach
Ołówek przytrzymywany zębami lub ustami
Ocena karykatury - ołówek trzymany ustami: karykatury wydawały się mniej zabawne.
Doświadczanie emocji - rezultat pobudzenia fizjologicznego oraz procesów poznawczych
Teoria Schachtera i Singera (Teoria szafy grającej)
Dwuczynnikowa teoria emocji - po zarejestrowaniu nietypowej zmiany fizycznej (pobudzenia fizjologicznego), jej przyczyny poszukuje się w najbliższym otoczeniu. Zarejestrowana zmiana fizyczna interpretowana jest zgodnie z odkrytą przyczyną.
|Znaczenie czynników poznawczych|
Założenie Schachtera i Singera, że powstanie zewnętrznego pobudzenia stanowi nieodzowny warunek doznawania emocji nie jest słuszne.
Carroll Izard (1989)
Zachowanie dwumiesięcznych dzieci, które w ramach szczepień ochronnych otrzymały zastrzyk
Wybuch złości - na niektóre bodźce wyzwalające emocje człowiek odpowiada reakcjami wrodzonymi
Aby mogły zaistnieć emocje potrzebne są: czynniki poznawcze, zmiany fizjologiczne, które podlegają kontroli AUN oraz mięśnie twarzy. Emocje - sprawa serce i rozumu.
Zagadnienie procesów przeciwstawnych
Richard Soloman
Właściwość AUN - jeśli układ nerwowy kieruje się w jedną stronę to z taką samą mocą powraca; stale dąży do wyrównania. Po początkowej pozytywnej reakcji emocjonalnej nastąpi reakcja negatywna i odwrotnie
Przeciwstawny proces do głosu dochodzi bardzo powoli i nie znika tak szybko jak stan A. Wzmacnia się stan B, który osłabia stan A (skoki spadochronowe, narkotyki)
Przekazywanie emocji w kontaktach społecznych
Język emocji
Darwin - przetrwanie gatunku staje się zagrożone, jeśli wyrażenie emocji nie jest u jego przedstawicieli ugruntowane genetycznie.
Biologiczne podstawy wyrażania emocji
Niewidome dzieci tak samo wyrażają swoje emocje jak czynią to ich widzący rówieśnicy
Paul Ehman - studenci 5 narodowości i fotografie mimo różnic kulturowych poszczególnym zdjęciom przyporządkowali w większości te same pojęcia.
Nowa Guinea - plemię Fore . Zgadzali się ze studentami, co do tego, które zdjęcia przedstawiały radość, smutek, wściekłość i odrazę (kłopoty z odróżnieniem lęku i zaskoczenia)
Pewne geny, które mają wszyscy ludzie, od urodzenia oddziałują na wyrażanie podstawowych emocji
Zasady wyrażania emocji w różnych sytuacjach
Uśmiech powstaje w określonym środowisku społecznym i tam ma coś osiągnąć.
W obecności innych bywa się bardziej skłonnym do okazywania swej radości
Zasady uzewnętrzniania
Understatement
Maskowanie emocji, zastępowanie ich innymi
Możliwość udawania „nieprawdziwych” emocji
Ekman i Friesen (1974)
Studentki oglądały filmy o odrażającej treści; niektóre stymulowały takie zachowanie jakby przed chwilą zobaczyły piękne obrazy.
Z twarzy można wyczytać o wiele mniej niż z reszty ciała
O prawdziwych emocjach człowieka informują ruchy ciała (postawa, gesty) i najlepiej sposób mówienia (ton głosu, nieprawidłowości i przerwy w mówieniu)
Ekman
Czy odgrywany przez studentki uśmiech ich nie zdradza? W wypadku zarówno prawdziwych jak i udawanych odpowiedzi studentki uśmiechały się jednakowo, ale rodzaj uśmiechu wykazywał niewielkie różnice. Twarz nie jest całkowicie kontrolowana przez człowieka, który próbuje udawać „nieprawdziwe emocje”.
Stres: jego następstwa i zwalczanie
Walka czy ucieczka - nie jest już właściwym zachowaniem.
Charakterystyka stresu
To jak ludzie reagują na wydarzenia z życia codziennego zależy od ich spostrzegania
Jak oceniamy dane wydarzenie
Oszacowanie własnych możliwości skutecznego przeciwdziałania nieprzyjemnej/groźnej sytuacji.
Richard Lazarus i Susan Folkman
Stres - gdy człowiek jest pewny, że nie poradzi sobie z wymaganiami danej sytuacji i że nie dysponuje dostatecznymi możliwościami skutecznej obrony własnej osoby przed zagrożeniem.
Napięcie mięśni, zmęczenie, brak apetytu
Warunki powstania stresu
Przełomowe wydarzenia życiowe
Zmiany pozytywne - mniejszy stres aniżeli negatywne
Dopiero gdy jakieś zdarzenie zostanie ocenione jako negatywne to zaistnieje możliwość wystąpienia stresu.
Ludzie potrafią radzić sobie przez wiele lat, nawet z ciężkimi warunkami, o ile będą przekonani, że istotne wydarzenia pozostają pod ich kontrolą lub maja poczucie, że mogą je przewidywać. Utrata kontroli prowadzi do wyuczonej bezradności.
Osobowość a podatność na stres
Wzorzec zachowania A (typ A) /Friedman i Rosenman/
Typ człowieka dla którego bardzo istotne jest konkurowanie, który skłonny jest do agresji, żałuje każdej „straconej” minuty, nie może znieść nawet krótkiego czasu oczekiwania.
Pracoholik
Nie jest skłonny do oddania kontroli czy zrezygnowania ze swoich uprawnień
Huragan
Typ B
Spokojni , cierpliwi, zrównoważeni
Schorzenia naczyń wieńcowych serca u ludzi, którzy wykazywali cechy typu A, występowały 2,5 razy częściej niż u osób typu B.
Ludzie którzy z byle jakiego powodu reagują wrogością, ryzykują, że cierpieć będą na dolegliwości sercowe.
Egotyzm
Schmitz
Gdy jednostki są ambitne, gdy rywalizują i spieszą się z powodów czysto egoistycznych, stają się bardziej zagrożone niż wtedy, gdy są ambitne i żądne rywalizacji po to, by służyć innym lub ideałom.
Kobas
Odporność wiąże się z tym, że:
Ludzie są przekonani, że sprawują nad swoim życiem kontrolę
Podjęli się pewnych zobowiązań, stworzyli stabilne związki społeczno-emocjonalne
Gotowość spostrzegania nowych i niepewnych wydarzeń nie jako zagrożenia, lecz jako wyzwania.
Poczucie humoru
Optymiści mają lepsze warunki do skutecznego przeciwdziałania stresowi niż pesymiści.
Możliwości obrony przed stresem
Japonia - terapia Mority
Skłonienie ludzi do innego sposobu myślenia
ZABIEGI PROWADZĄCE DO OBRONY PRZED STRESEM |
|
mają zmieniać reakcje człowieka na stresujące wydarzenia, nie mają zmieniać samych wydarzeń |
Próby zmiany warunków w jakich stres jest doznawany |
Obrona przed stresem poprzez zmianę reakcji człowieka
Środki nasenne, uspokajające
Ćwiczenia odprężające, biologiczne sprzężenie zwrotne
Ćwiczenia gimnastyczne
Mechanizmy obronne (Freud) - nieświadome zabiegi, mające na celu zaprzeczenie i zniekształcenie rzeczywistości.
Ponowna ocena
Obrona przed stresem poprzez zmianę sytuacji obciążającej
Społeczne wsparcie - trudne sytuacje łatwiej jest znieść, gdy nie jest się pozostawionym samemu sobie
Wsparcie informacyjne
Energiczne wsparcie
Wsparcie emocjonalne
Wsparcie społeczne nie może zastąpić skutecznego leczenia, w dużej mierze chroni jednak przed niekorzystnymi wpływami codziennych obciążeń i krytycznych wydarzeń.
Brian Parkinson - EMOCJE
Istnieje kilka sposobów wyjaśnienia, czym są emocje
Podając przykład stanów, które należą do tej kategorii i tych, które nie należą
Rozpatrzenie różnych aspektów i składników doświadczania emocjonalnego (poznawcza ocena sytuacji, reakcja ciała, ekspresja twarzy, impulsy do działania)
Rozważenie w jaki sposób różne aspekty łączą się ze sobą i wzajemnie na siebie oddziałują, czyniąc z doświadczenia emocji to czym ono jest.
Porównywanie emocji do innych funkcji psychicznych
Emocje - stany intencjonalne (dotyczą jakiegoś obiektu) wartościujące, afektywne i krótkotrwałe
Nastroje - zawierają element wartościujący, powodują dobre/złe samopoczucie, nie dotyczą określonego obiektu, mogą się utrzymywać długo.
Kategorie emocji
Teoria prototypowości - przynależność do kategorii zależy od stopnia podobieństwa do prototypu.
Istnieje niewiele cech charakterystycznych i wspólnych dla wszystkich emocji, których to cech nie mają inne nieemocjonalne stany.
Ekman i Friesen (1971) - sześć podstawowych, biologicznie zaprogramowanych emocji: szczęście, smutek, strach, gniew, zaskoczenie, obrzydzenie.
Składniki emocji
Ocena sytuacyjna i interpersonalna
Arnold (1960) - znaczenie wartościującego aspektu emocji w koncepcji oceny poznawczej
Lazarus (1968) - ocena pierwotna (osoba analizuje odniesienie bieżącej sytuacji do osobistego dobrostanu) i wtórna (osoba ocenia swoją zdolność poradzenia sobie z sytuacją)
Rozmaite stany emocjonalne są rozróżniane z użyciem stosunkowo małego zestawu wyznaczników ocen (są one symptomatyczne dla różnych emocji)
Zmiany w organizmie
Pobudzenie współczulne
Istotne jest by pamiętać o różnicy pomiędzy odczuwanymi cielesnymi symptomami emocji a rzeczywistymi zmianami fizjologicznymi, które mogą się za nimi kryć.
Ekspresja emocji
Wykonywane ruchy i wydawane odgłosy, wskazujące komuś innemu na obecność emocji
Twarz, ton głosu, postawa ciała, gestykulacja
Umotywowane działanie
Emocje wydają się często zawierać impuls do działania w określony sposób, właściwy dla konkretnej emocji.
SEKWENCJE EMOCJI: WEWNĘTRZNA STRUKTURA DOŚWIADCZENIA EMOCJONALNEGO
Ocena poznawcza
Wartościowanie sytuacji w wydarzenia, oparte na procesie oceniania poznawczego
Związek z osobistym zaangażowaniem danej osoby - emocjonalne znaczenie
Eksperyment Lazarusa
Film - rytuał szczepu, „podcięcie”
Różne ścieżki dźwiękowe zmieniają oceny osób badanych dotyczące emocjonalnej treści filmu.
Ocena - centralne pojęcie wyjaśniające
Pobudzenie
Podejście zdroworozsądkowe - wydarzenie -> doświadczenie emocjonalne -> reakcja
James (1898) - wydarzenie -> reakcja -> emocja
Cannon (1927) - wydarzenie -> centralny stan w mózgu -> doświadczenie emocji/reakcja cielesna
Schackter (1964) - emocja składa się z atrybucji (przypisania) pobudzenia do odpowiadającej emocjonalnie sytuacji.
1962 - Schackter i Singer - eksperyment (str. 29 - Parkinson) - wstrzyknięcie adrenaliny - sytuacja euforii, gniewu
Mimiczne wyrażanie
Feedback
Strack, Martin i Stepper (1988)
Pióro w zębach/ustach - jak zabawny film rysunkowy
Laird (1974) - odczytywanie przekazu mimiki
Gotowość do działania
Emocja aktywna - gotowość do działania
Emocje pasywne
Frijda - odczuwane poddanie się kontroli emocji
Synteza - Teoria czterech czynników
EMOCJE I POZNANIE
Zajonc - nasze sądy afektywne dotyczą przyjemności lub przykrości wszelkiego rodzaju, mogą być natychmiastowe i niezależne od jakiejkolwiek interpretacji poznawczej.
Ocena wcale nie musi być rozumiana jedynie w kategoriach poznawczych, ponieważ zawiera silny element wartościujący.
EMOCJE mogą być widziane jako rozmijający się wzorzec relacji pomiędzy tymi aspektami, subiektywne przeżycie stanu lub proces decydujący o całym zjawisku.
1
Wydarzenie
interpretacjaaaa
Przypisanie pobudzenia sytuacji emocjonalnej
Dwuczynnikowa teoria motywacji
Reakcja organizmu (pobudzenie)
Inne czynniki
Doświadczenie emocjonalne
Doświadczenie emocjonalne
Ocena (i inne czynniki)
Spotkanie
Uczucia oceniające
Reakcja organizmu
Reakcja wyrażania
Skłonność do działania