Zastosowanie rysunku w terapii grupowej
- grupy terapeutyczne można podzielić ze względu na orientację teoretyczną (np. grupy psychoanalityczne, skierowane na wgląd, grupy gestalt, grupy racjonalno-emotywne) albo na problem, którym się zajmują (np. trudności w kontaktach społecznych, stres, narkomania lub alkoholizm);
- grupy służą celom prewencyjnym i leczniczym,
- każda terapia oprócz podejmowania określonych kwestii zdrowotnych lub szkolnych obejmuje również procesy interpersonalne, ze szczególnym uwzględnieniem myśli, uczuć i zachowań;
- celem terapii grupowej jest pokonywanie aktualnych problemów, tj. trudne sytuacje życiowe lub autodestrukcyjne zachowania;
- grupa podziela uczucia każdego uczestnika i zapewnia mu potrzebne wsparcie,
- ważną rolę pełni atmosfera zaufania, sprzyjająca analizowaniu i rozwiązywaniu konfliktów,
- rola prowadzącego ogranicza się zazwyczaj do ułatwienia interakcji między uczestnikami - terapeuta pomaga pogłębiać wzajemne zainteresowanie i wiedzę na temat pozostałych członków grupy oraz odnajdywać osobiste cele i działania mogące złagodzić objawy;
- wspólnym zadaniem wszystkich grup jest: 1) uczenie się zaufania do siebie i do innych, 2) uświadomienie sobie powszechności przeżywanych problemów, 3) odkrywanie alternatywnych strategii rozwiązywania konfliktów, 4) wzrost niezależności, 5) wzbogacenie repertuaru umiejętności społecznych, 6) określenie i modyfikację systemu wartości;
- o wartości grupy terapeutycznej decyduje fakt, iż jej uczestnicy mają szansę nauczyć się sposobów wchodzenia w relacje z innymi i otrzymać bezcenną informację zwrotną - dowiadują się, jak są postrzegani i jak inni doświadczają ich obecności;
- grupa terapeutyczna pod wieloma względami przypomina codzienne otoczenie jej uczestników, stanowiąc miniaturowy model ich świata, pozwala to im odważyć się na podjęcie większego ryzyka w szukaniu alternatyw dla autodestrukcyjnych zachowań, a także ćwiczyć nowe zachowania w życzliwej atmosferze;
- czynniki leczące w psychoterapii grupowej: 1) zyski z kontaktów interpersonalnych (tzn. informacje zwrotne otrzymywane od członków grupy), 2) katharsis (tzn. ulga płynąca ze zwerbalizowania własnych problemów), 3) spójność grupy (tzn. koniec poczucia osamotnienia), 4) wgląd (tzn. zdanie sobie sprawy z nieuświadamianych dotąd przyczyn własnego zachowania), 5) wkład w relacje interpersonalne (tzn. angażowanie się w konflikty z innymi), 6) świadomość egzystencjalna (tzn. zaakceptowanie pewnej nieprzewidywalności życia), 7) uniwersalność (tzw. uświadamianie sobie podobieństwa do innych ludzi), 8) rozbudzenie nadziei (tzn. zdanie sobie sprawy z korzyści, jakie może przynieść grupa), 9) altruizm (tzn. przedkładanie potrzeb innych ludzi nad własne), 10) odgrywanie sytuacji rodzinnych (tzw. ponowne przeżycie rodzinnych sytuacji z przeszłości), 11) zyskanie przewodnika (tzw. otrzymywanie wskazówek od uczestników grupy), 12) identyfikacja (tzw. wybranie wzorca osobowego spośród członków grupy;
- aby grupa odniosła sukces, niezbędne jest planowanie terapii grupowej: 1) ustalenie procedury określającej podstawowe zasady tworzenia grupy, 2) określenie typu uczestników grupy, 3) opracowanie procesu selekcji, 4) ocena rozmiaru grupy, częstotliwości spotkań oraz czasu trwania terapii, 5) ustalenie, czy grupa powinna być otwarta czy zamknięta dla nowych członków; 6) wybór kryteriów oceny skuteczności grupy;
- głównym kryterium selekcji uczestników jest spójność (tzn. kompatybilność) grupy,
- decyzja o przyjęciu do grupy opiera się na jasno zdefiniowanym celu terapeutycznym,
Etapy procesu grupowego
- powodzenie doświadczenia grupowego zależy w dużej mierze od przygotowania i organizacji,
- należy dowiedzieć się, jakie są oczekiwania i obawy uczestników (brak takiego wstępnego uporządkowania na wczesnych etapach terapii przyczyni się do pogłębienia lęków członków grupy):
FAZA POSZUKIWAŃ - uczestnicy skupiają się głównie na tym, by:
1) dostosować się do obowiązujących zasad,
2) poznać problemy innych,
3) kształtować własne cele,
4) znaleźć własne miejsce w grupie;
- w tej fazie dochodzi najczęściej do gwałtownych wybuchów, mających na celu zbadanie istniejących granic,
- czas szukania tożsamości w grupie i tworzenia podstaw do budowania wzajemnego zaufania,
- kształtowanie się w grupie poczucia wspólnoty,
ETAP ZWIĘKSZONEJ DEFENSYWNOŚCI I OPORU jako wynik sprzeczności między potrzebą bezpieczeństwa a pragnieniem swobody i otwarcia się na innych:
- terapeuta świadomy niepokoju wyrażanego konfliktami respektuje je, wspierając tym samym poczucie uczestnictwa;
- obecność konfliktów dotyczących dominacji i kontroli - walka o władzę przejawia się często w formie negatywnych komentarzy, rozgrywek o przywództwo, rywalizacji o uwagę grupy i ustalenia społecznego "porządku dziobania";
- zadania terapeuty: 1) interwencja w odpowiednich momentach, 2) pomoc w rozpoznawaniu i wyrażaniu niepokoju, 3) wskazywanie postaw obronnych, 4) udzielanie uczestnikom wskazówek dotyczących sposobów rozwiązywania konfliktów;
ETAP PRACY:
- sensem istnienia każdej grupy jest gotowość uczestników do pracy nad najważniejszymi problemami oraz do odkrywania sposobów osiągania pożądanych rozwiązań wraz z towarzyszącymi im zmianami zachowania;
- w tym okresie grupa zyskuje nadzieję i przekonanie, że nadejdą pożądane zmiany, opracowuje strategię działania, akceptuje poczucie bliskości połączone z pragnieniem odsłonięcia się, co pozwala na swobodę ekspresji;
ETAP ZAMYKAJĄCY:
- ostatnim zadaniem uczestników grupy jest nauczenie się generalizowania nowych spostrzeżeń i zachowań nabytych podczas terapii i przenoszenia ich do świata na zewnątrz grupy,
- czas na refleksję, podsumowania, integrację i interpretację przeżytych doświadczeń;
- faza decydująca o ostatecznym wrażeniu odniesionym przez członków grupy i poczuciu sukcesu (porażki) doświadczenia grupowego;
- odczucie porażki ma miejsce, kiedy jakieś kwestie pozostaną nierozwiązane albo członkowie grupy nie odważą się wypróbować swoich nowych umiejętności poza środowiskiem terapeutycznym;
- podczas sesji kończących terapeuta powinien omówić z grupą następujące tematy: 1) kwestia separacji i poczucia utraty, 2) podkreślenie, że uczestnicy sami sobie zawdzięczają wszelkie osiągnięcia, 3) przygotowanie do radzenia sobie z ważnymi osobami spoza grupy i skutecznej zmiany relacji z nimi, 4) wyszczególnienie konkretnych celów, które nasunęły się podczas spotkania; 5) szansa wymiany informacji zwrotnej między wszystkimi członkami grupy (łącznie z prowadzącymi), 6) określenie spraw, które nie zostały jeszcze zakończone;
- zadaniem terapeuty na tym etapie jest takie zorganizowanie zajęć, by uczestnicy grupy mogli lepiej zrozumieć własne przeżycia i wykorzystać nowe umiejętności;
Rysunek w terapii grupowej
- rysunek może służyć do identyfikacji wydarzeń krytycznych,
-
Corey, 1981; za: Oster, G., Gould, P. (2001). Rysunek w psychoterapii, s. 148. Gdańsk: GWP.
Yalom, 1970; za: Oster, G., Gould, P. (2001). Rysunek w psychoterapii, s. 148-149. Gdańsk: GWP.
Corey, 1981; za: jw., s. 149.
Yalom, 1970; za: jw., s. 149.
Corey, 1981; za: jw. s. 150.
Schutz, 1961; Yalom, 1970; za: jw., s.151.