Dylka Jolanta
Lisek Magdalena
Woroniecka Bożena
II Teologia
Terapia grupowa z dziećmi.
Dlaczego warto tworzyć grupy?
Od dawna organizuje się grupy dziecięce w różnych celach. Na przykład w szkole takie grupy pomagają stworzyć jak najlepsze warunki do nauki. W przeszłości grupy dziecięce miały pomagać w kształtowaniu charakteru. Praca ukierunkowana była na to, by ułatwić dzieciom przyswajanie społecznych oraz religijnych przekonań i wartości, by wyrobić w nich umiejętności przydatne w społeczeństwie, a także rozwijać i umacniać ich wyjątkowe osobiste przymioty.
W dzisiejszym społeczeństwie jest wiele rodzajów grup skupiających dzieci. Tworzą je rozmaite organizacje i ośrodki- społeczne, religijne, rządowe oraz prywatne. Uczestniczenie w działaniach grupy, rozwija u dzieci zdolności radzenia sobie z problemami emocjonalnymi, związanymi z zachowaniem, kontaktami społecznymi, zdrowiem psychicznym oraz problemami dotyczącymi procesu rozwojowego.
Szczególne znaczenie grupy rówieśniczej dla kształtowania się osobowości i rozwoju dziecka jest od dawna ważnym tematem prac z zakresu psychologii rozwojowej psychologii społecznej i socjologii.
Dziecko w grupie rówieśniczej staje przed zadaniem określenia swojego stosunku do „innych”. Musi nauczyć się wyrażać swoje roszczenia, zapowiadać swoje zamiary.
To nowe doświadczenie prowadzi do głębokich zmian w pojmowaniu samego siebie. Wyraźny staje się teraz ogół, wobec którego konieczne jest zahamowanie własnych specyficznych zachowań- w przeciwnym razie można zostać wykluczonym z grupy i tym samym stracić szansę na pozyskanie innych dla swoich planów. Uznanie i bycie lubianym są w istotny sposób zależne od umiejętności współdziałania, kompetentnego udziału w sporach dotyczących norm i oczekiwań oraz dochodzenia do zadowalających ustaleń, uzgodnień i porozumień.
Zalety pracy grupowej
Może zachęcać do wprowadzenia zmian
Może być odpowiednikiem szerszego środowiska społecznego
Daje poczucie przynależności
Skupia dzieci mające podobne problemy
Może zachęcać do wprowadzenia zmian
Grupa często pobudza u swoich członków proces zmian. Zauważono, że dzieci uczą się głównie przez interakcję, obserwację oraz przysłuchiwanie się rówieśnikom. Wsparcie ze strony rówieśników daje więcej niż wsparcie otrzymywane od dorosłych, a taką pomoc rówieśników zapewnia właśnie grupa. Ponadto może ona być dla dziecka głównym źródłem informacji zwrotnych na temat jego zachowań- tych irytujących lub tych przyjmowanych przez inne dzieci jako sympatyczne. Grupa wskazuje również na to, co może być odebrane jako samoponiżanie lub samo dowartościowanie. Doświadczeni liderzy pobudzają poszczególnych członków grupy do zmiany i wspierają ich w tym procesie, równocześnie rozwijając u nich umiejętności związane z dawaniem i przyjmowaniem informacji zwrotnych. Dzieci uczą się w grupie metod wzajemnej pomocy. Grupa jest nie tylko bezpiecznym środowiskiem, w którym dzieci mają sposobność wysyłania i odbierania informacji zwrotnych. Daje im również możliwość dzielenia się swoimi przeżyciami i wypróbowania nowych umiejętności i zachowań. Prowadzący mogą stworzyć takie warunki, w których dzieci będą mogły wspierać innych, nauczą się, w jaki sposób to robić. Należy się spodziewać, że ucząc się wspierania rówieśników, dzieci same będą od nich oczekiwać podobnego wsparcia. W rezultacie relacje mogą się zacieśnić, a dzieci zaczną cenić wzajemnie swoje opinie. Jednocześnie mogą się nauczyć tolerowania odmiennych przekonań, postaw czy zachowań i wykorzystywać nabyte umiejętności poza grupą. Reakcje emocjonalne dzieci i ich zachowania wynikają często z systemów wartości, przekonań i postaw. Dzieci mają niewielkie życiowe doświadczenie i nadal się uczą. Grupa może być znakomitym forum, na którym dzieci otrzymują wskazówki, jak zmienić sposób myślenia, a w rezultacie- sposób odczuwania oraz zachowania. Celem działań w danej grupie może być na przykład nauczanie dzieci, które doświadczyły przemocy emocjonalnej lub fizycznej, zachowań mogących ochronić je w przyszłości przed podobnymi nadużyciami. Podobnie dzieci, które były świadkami przemocy w rodzinie, mogą w grupie przyswoić sobie nowe wartości moralne, jak choćby tę, że „przemoc zawsze jest złem”.
Grupa może być odpowiednikiem środowiska społecznego
Grupa jest środowiskiem odzwierciedlającym w pewien sposób otoczenie, w którym dziecko żyje. Może wskazywać podobieństwo do naturalnie tworzących się grup rówieśników. Grupa ta zapewnia dziecku pewien stopień bezpieczeństwa. W takim bezpiecznym otoczeniu dziecko ma więcej czasu na eksperymentowanie i przetwarzanie informacji, ponadto otoczenie to zapewnia mu wsparcie i pobudza do działania. Dzięki temu dziecko lepiej zdaje sobie sprawę z tego, co się z nim dzieje. Może bardziej świadomie reagować na sytuacje, w których czuje się zagrożone. Obserwując interakcje i zachowania innych członków grupy - stawia się niejako w ich sytuacji. Praca w grupie opiera się na żywym doświadczeniu i na sile wzajemnego oddziaływania rówieśników wewnątrz grupy, dlatego jest bardziej prawdopodobne, że dzieci zmienią się dzięki pracy grupowej niż w wyniku indywidualnej relacji z dorosłym.
Pomagając dzieciom, musimy pamiętać, że w ich procesie rozwojowym kluczową rolę odgrywają społeczne interakcje. Jeśli normalny rozwój dziecka został zakłócony, często będzie to miało konsekwencje w jego zachowaniach w stosunku do rówieśników.
W grupie panują znakomite warunki do nauki i praktycznego zastosowania użytecznych i skutecznych w życiu społecznym umiejętności, umożliwiających dziecku także wzmacnianie poczucia własnej wartości.
Grupa daje poczucie przynależności
Normalną potrzebą rozwojową dziecka jest poczucie przynależności, które zyskuje, będąc członkiem jednej lub kilku grup. Dla wielu dzieci najważniejszą grupą jest rodzina. Mogą być one również członkami grup rówieśniczych, towarzyskich lub sportowych. Często dzieci z określonymi problemami są społecznie wyizolowane i czują się niedopasowane do grup znajdujących się w ich zasięgu. Zajęcia w grupie- w dużo większym stopniu niż spotkania indywidualne- umożliwiają doświadczenie, czym jest poczucie przynależności. Może to pomóc takim dzieciom w rozwinięciu pozytywnych uczuć i stosunku do samego siebie, pomoże też zmierzyć się z problemem i zaangażować bardziej w osobisty rozwój. Poczucie przynależności może stać się dla dzieci źródłem motywacji do wspólnej pracy i wspólnych osiągnięć, których celem jest dobro całej grupy oraz każdego jej członka. W grupie wykształca się zwykle ogromna współzależność pogłębiająca poczucie więzi i bycia potrzebnym. Poczucie przynależności jest niezwykle ważne dla dzieci, które doświadczyły trudnych życiowych sytuacji bądź przeżyły jakieś przykre wydarzenia. Mogą nie chcieć rozmawiać o swoich doświadczeniach, ponieważ się wstydzą lub sądzą, że nikt ich nie zrozumie. Poczucie przynależności do grupy pomoże im poczuć się mniej wyobcowanymi i da szansę na „oswojenie” trudnych doświadczeń, a w rezultacie zmniejszy poczucie napiętnowania.
Grupa skupia dzieci mające podobne problemy
Jeśli dzieci mają podobne problemy, zajęcia grupowe są dla nich zwykle bardziej odpowiednie niż spotkania indywidualne. Często pracownicy różnych ośrodków, klinik, szkół bądź innych instytucji o charakterze edukacyjnym odkrywają, że pracują indywidualnie z wieloma dziećmi, borykającymi się z podobnymi problemami. Dzieci, które doświadczyły podobnych przeżyć mogą mieć podobne problemy. Dzięki pracy grupowej większa liczba dzieci otrzymuje pomoc w tym samym czasie. Ponadto pomoc ta bywa skuteczniejsza ze względu na specyfikę pracy w grupie.
Rodzaje grup
Możemy mówić o:
grupach terapeutycznych
grupach pomocy psychologicznej
grupach wspierających osobisty rozwój
grupach wsparcia
grupach treningu umiejętności
Każdy rodzaj grupy w określony sposób wpływa na rozwój dziecka, stwarzając mu szansę na osiągnięcie pozytywnej zmiany. Niezależnie od tego, z jakimi rodzajami grup mamy do czynienia, istotne jest, aby osoby prowadzące posiadały kwalifikacje do stosowania wybranej metody. Osoby te powinny również przejść specjalistyczne szkolenie, dotyczące szczególnych potrzeb członków danej grupy.
Grupy terapeutyczne
Grupy terapeutyczne najczęściej skupiają dzieci cierpiące z powodu poważnych problemów emocjonalnych lub dotknięte zaburzeniami psychicznymi. Mogą to być na przykład dzieci z zaburzeniami po stresie traumatycznym, chore na schizofrenie, mające stany lękowe, stany depresyjne, trudności z panowaniem nad własnymi zachowaniami, oraz dzieci cierpiące na zaburzenia rozwoju. Zazwyczaj celem terapii grupowych jest próba złagodzenia określonych symptomów bądź problemów. Terapie te skupiają się na identyfikowaniu i leczeniu zaburzeń emocjonalnych oraz psychicznych.
Rodzaje metod stosowanych w grupach terapeutycznych zależą przede wszystkim od szkolenia jakie przeszła osoba prowadząca grupę i od jej teoretycznego przygotowania. Prowadzący może korzystać z każdej z pięciu wcześniej zaproponowanych metod.
Grupy pomocy psychologicznej
Życie dzieci to proces rozwoju, w toku którego stają one w obliczu nowych sytuacji i doświadczeń. Można zaobserwować że dzieci i młodzież w wyniku doświadczanych w życiu przemian nieuchronnie stykają się z wieloma czynnikami wywołującymi stres. Muszą też zmagać się z problemami związanymi z kształtowaniem swojej tożsamości i poczucia własnej wartości. Grupy zajmujące się udzielanie pomocy psychologicznej koncentrują się na sposobach, jakimi dzieci i młodzież radzą sobie ze stresem. Praca z dziećmi koncentruje się głownie na zgłębianiu i rozwiązywaniu trudnych dla dzieci spraw, tak aby mogły one zmieniać swoje przekonania, postawy oraz zachowania. Grupy takie pomagają również zapobiegać pogłębianiu się danego problemu. Dzieci mają okazję do dzielenia się swoimi doświadczeniami, przemyśleniami i uczuciami. Otrzymują od grupy wsparcie, zachętę oraz informację zwrotną na temat swoich problemów, zachowań i postaw. Dzięki temu mogą dokonać różnych odkryć na temat swojej osoby i uświadomić sobie, że mają większy wybór jeśli chodzi o możliwość zmiany własnych zachowań oraz postaw.
Grupy wspomagające osobisty rozwój
Grupy tego rodzaju tworzy się po to ,aby pomagać dzieciom, których rozwoju nie zakłóca stres, lęk czy zaburzenia psychiczne. Ich celem jest wspieranie funkcjonowania dziecka, zarówno na poziomie wewnętrznym jak i interpersonalnym. W grupach tych zwykle kładzie się silny nacisk na integrację pozytywnych społecznych, duchowych i moralnych wartości, przekonań i postaw dzieci. Z założenia praca w grupach wspomagających osobisty rozwój ma umożliwić dzieciom rozpoznanie, docenienie i rozwinięcie ich indywidualnych zdolności, mocnych stron i umiejętności.
Grupy wsparcia
Najważniejszym zadaniem tych grup jest wspieranie dzieci. Udział w zajęciach sprawia ponadto, że u dzieci zachodzą też zmiany w sferze emocjonalnej, poznawczej oraz w zachowaniu. Grupy wsparcia zazwyczaj skupią dzieci, przed którymi życie postawiło podobne wyzwania, na przykład takie w których rodzeństwo cierpi na nieuleczalną chorobę albo jest niepełnosprawne. Grupa pomaga im analizować uczucia, myśli i działania oraz w nowy sposób rozstrzygać trapiące ich problemy, dzięki czemu uczą się bardziej skutecznych i odpowiedzialnych metod radzenia sobie z trudnościami. Głównym celem grupy wsparcie jest pomoc w zmniejszeniu stresu dzięki dzieleniu wiedzą o tym, jak rozwiązywać problemy, zdobywać pewność siebie i potrzebne umiejętności. Przykładem osób mogących czerpać korzyści z uczestnictwa w grupach wsparcia są dzieci alkoholików, dzieci adoptowane oraz takie, których rodzice cierpią na zaburzenia psychiczne.
Grupy treningu umiejętności
Grupy treningu umiejętności tworzy się dla dzieci opóźnionych w rozwoju lub mających jakąś dysfunkcję. Zajmują się dziećmi, których opóźnienie dotyczy określonej sfery, takiej jak wymowa, formułowanie myśli i uczuć bądź umiejętność bawienia się. Mogą też skupiać dzieci z ogólnym niedorozwojem. Często dzieci takie mają problemy związane z niską samooceną oraz cierpią na zaburzenia zachowania. Głównym celem grup treningu umiejętności jest nauka przystosowania się do życia w społeczeństwie oraz przyswojenie sobie przez dzieci za pomocą wzajemnego oddziaływania takich zdolności, dzięki którym zdołają one sprostać określonym zadaniom.
Każda z opisanych powyżej grup może mieć charakter otwarty lub zamknięty. W ograniczonej czasowo pracy z grupami zamkniętymi wszyscy członkowie równocześnie zaczynają pracę w grupie i uczestniczą w tej samej liczbie sesji. Dzięki temu każdy z nich ma tyle samo czasu na kontakt z grupą i bierze udział w tym samym programie. Każde dziecko ma taką samą szansę na integrację w grupie i uczestniczenie w kolejnych stadiach jej rozwoju.
Do grup otwartych mogą się przyłączać nowi członkowie nawet w czasie trwania programu. Każdy członek może też w odpowiedniej chwili opuścić grupę. Grupy otwarte sprawdzają się szczególnie w takich miejscach jak przytułki, domy dziennego pobytu oraz szpitale. Charakter otwarty mogą mieć na przykład grupy terapeutyczne. Jest to w tym wypadku korzystne, ponieważ nowi członkowie mogą się uczyć przez obserwację i interakcje z osobami, które należą do grupy dłużej. Osoby wcześniej włączone do grupy pełnią w stosunku do nowo przybyłych rówieśników funkcję opiekunów.
Grupy tworzone są rozmaitych celach:
rozwijanie u dzieci umiejętności potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie oraz do rozwiązywania problemów, wzmacnianie ich poczucia własnej wartości oraz nauka dobrej, rozwijającej zabawy;
praktykowanie z dziećmi treningów relaksacyjnych, wspomaganie ich rozwoju wewnętrznego, uczenie się sposobów radzenia sobie z uczuciem złości, leczenie depresji;
pomaganie dzieciom, u których stwierdzono problemy psychiczne;
udzielanie pomocy dzieciom, których rodzice są alkoholikami, pozostają w separacji bądź są rozwiedzieni;
udzielanie pomocy dzieciom, które doświadczyły lub doświadczają przemocy w rodzinie, cierpią na przewlekłą bądź śmiertelną chorobę, odczuwają nieustający niepokój, mają trudności z nauką lub inne problemy w szkole.
Ważne żeby grupy skupiały dzieci o podobnych potrzebach.
Podsumowując:
Grupa rówieśnicza jest dla rozwoju dziecka równie ważna jak rodzina. W rozwoju dziecka aż do okresu dojrzewania, grupa rówieśnicza spełnia ważne funkcje: daje możliwość aktywnego przeżycia konfliktów we wspólnej zabawie, pozwala na naukę nowych ról, które nie znają ograniczeń związanych z wiekiem lub płcią, pozwala na naukę i sprawdzanie obowiązujących norm społecznych, uczy komunikowania się i współpracy.
„Dodatkowa wartość”
Stań w środku.
Bez lęku, że jesteś pyszny.
Stań w środku, bo masz swoją wartość.
Stań w środku i powiedz nam,
podziel się z nami tym,
co ci się udało, co zrobiłeś dobrego,
bo to ma swoją wartość.
Stań w środku i powiedz nam,
podziel się z nami tym,
co ci się nie udało,
stań po stronie twoich cieni,
bo one mają swoją wartość.
Stań w środku
i powiedz nam wszystko,
podziel się z nami tym wszystkim,
bo w tym leży klucz do lepszego,
sprawiedliwszego świata.
To twoja wartość, którą dodajesz.
(Roland Breitenbach)