Modelowanie systemów bezpieczeństwa z wpisaniem zadań dla obrony cywilnej w zakresie wykrywania zagrożeń

Rola Obrony Cywilnej w systemie bezpieczeństwa lokalnego

Obrona cywilna jest integralna częścią systemu obrony państwa, jest jednym z filarów przygotowania obronnego społeczeństwa i kraju. Konstytucja RP mówi, że podstawowym zadaniem państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom kraju w sytuacjach kryzysowych, wywołanych zdarzeniami naturalnymi lub będącymi wynikiem działalności człowieka, istotne jest zapewnienie warunków pozwalających na przetrwanie ludności i ochronę jej mienia oraz środowiska. Podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej określa międzynarodowe prawo wojenne, zwłaszcza Protokół dodatkowy z 1977 r. do Konwencji genewskiej z 1949 r. o ochronie ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych.

Obrona cywilna w Polsce działa w ramach międzynarodowego prawa humanitarnego oraz przepisów polskich, takich jak :

- ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 21.11. 1967 r.

- ustawa o urzędzie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 21.06.1996 r. oraz wydanymi na ich podstawie dokumentami wykonawczymi.

Cele obrony cywilnej są zawarte w artykule 137 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP: „Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwania ich skutków.”

Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej. Tworzą je w drodze rozporządzenia ministrowie, a wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) w drodze zarządzenia, uwzględniając w szczególności: skalę występujących zagrożeń, rodzaj formacji, ich przeznaczenie oraz stan osobowy i organizację wewnętrzną. Formacje obrony cywilnej mogą tworzyć także pracodawcy.

Od lat 90 -tych bezpieczeństwo zaczęto podejmować w kategoriach zapewnienia spokojnego rozwoju społeczeństwa, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zagrożenia niemilitarne, w tym, w szczególności katastrofy i inne zdarzenia związane z siłami natury lub działaniami człowieka, które mogą prowadzić do sytuacji kryzysowych. Obowiązkiem administracji publicznej jest posiadanie adekwatnych do każdej sytuacji rozwiązań systemowych, pozwalających na prawidłowe zarządzanie w sytuacjach kryzysowych. Wyróżniamy cztery etapy działania : zapobieganie, gotowość, reagowanie na zagrożenie i odbudowę.

Na podstawie art.140 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz. U. Nr 4 , poz. 174 i Nr 54 poz. 254 ) działa Obrona Cywilna . Ma ona na celu ochronę ludności , zakładów pracy , urządzeń użyteczności publicznej i dóbr kultury oraz ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny i w czasie pokoju.

Zadania Obrony Cywilnej

• w czasie kryzysu (wojny, awarii, katastrofy, itp.):

• wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie

• organizowanie ewakuacji ludności

• przygotowywanie budowli ochronnych

• zaopatrywanie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej

• zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia

• organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych

• udzielanie poszkodowanym pomocy medycznej

• walkę z pożarami

• przygotowywanie oraz prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń

• ochronę żywności i innych dóbr niezbędnych do przerwania

• organizowanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludności

• zabezpieczenie dóbr kultury, urządzeń użyteczności publicznej i ważnej dokumentacji

• doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej

• doraźną pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami

• doraźna pomoc w grzebaniu zmarłych

• w czasie pokoju:

• działalność planistyczną i prace organizacyjne

• działalność szkoleniową i upowszechniającą w zakresie problematyki obrony cywilnej

• przygotowanie ludności do uczestnictwa w powszechnej samoobronie.

Kierowanie Obroną Cywilną

Szef Obrony Cywilnej Kraju jest centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej, powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Koordynowanie przedsięwzięć i sprawowanie kontroli nad realizacją zadań obrony cywilnej przez naczelne organa administracji, terenowe organa administracji rządowej i organa samorządu terytorialnego jest jednym z zadań Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są wojewodowie, starostowie, burmistrzowie, prezydenci miast, wójtowie jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów, miast i gmin. Szefem Obrony Cywilnej na terenie gminy jest Wójt Gminy.

Do zakresu działania szefa obrony cywilnej gminy należy kierowanie oraz koordynowanie realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje, podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne działające na terenie gminy, dotyczących w szczególności :

- planowania działalności w zakresie realizacji zadań obrony cywilnej,

- przygotowania i kierowania formacjami obrony cywilnej ,

- przygotowania i zapewnienia działania elementów systemu wykrywania i alarmowania oraz wczesnego ostrzegania,

- opracowania planu obrony cywilnej gminy oraz nadzór nad opracowaniem planów obrony cywilnej instytucji, podmiotów gospodarczych i innych jednostek organizacyjnych,

- organizowania i prowadzenia szkolenia formacji obrony cywilnej, a także szkolenia ludności w zakresie powszechnej samoobrony,

- kierowania przygotowaniem ewakuacji ludności oraz koordynowania tych działań,

- kierowania i koordynowania akcjami ratunkowymi,

- planowania świadczeń osobistych i rzeczowych na rzecz obrony cywilnej.

System wczesnego ostrzegania (SWO) to system stworzony do informowania o niepożądanych zdarzeniach np. katastrofach naturalnych w czasie na tyle wczesnym, aby była możliwość działania zapobiegającego lub zmniejszającego straty, np. ewakuacji ludzi i ich dobytku. Przykładami mogą być systemy ostrzegające przed tsunami, huraganami, trzęsieniami ziemi…

Organizacja systemów wykrywania zagrożeń

Wykrywanie zagrożeń oraz alarmowanie

Obecnie wykorzystywanych jest wiele sposobów, by w sytuacjach kryzysowych szybko docierać do ludzi w celu powiadamiania ich o niebezpieczeństwie oraz przekazać instrukcje o sposobie postępowania w danym przypadku.

Jednak istniejący system wykrywania zagrożeń i ostrzegania ludności nie gwarantuje wykrycia na czas wszystkich niebezpieczeństw i powiadomienia wszystkich osób znajdujących się lub mogących się znaleźć w strefie zagrożenia, wywołanej przez katastrofy naturalne, awarie przemysłowe, zagrożenia terrorystyczne i inne. Zbyt późne dotarcie z informacją do społeczeństwa może wywołać poważne, a niekiedy tragiczne skutki, w postaci dużej liczby poszkodowanych, wysokich strat materialnych i finansowych. Ponadto brak wczesnego ostrzeżenia ludności o nadchodzącym zagrożeniu spowoduje, że instytucje, straże, inspekcje i inne podmioty ratownicze staną przed wyzwaniem zaangażowania większego potencjału do ratowania życia i zdrowia ludzi, co wydłuży akcję ratowniczą, zwiększy jej koszty, a tym samym nie zagwarantuje jej skuteczności.

Istotną sprawą jest również możliwość ograniczenia zaufania ludności do władz z powodu nie zapewnienia im odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. Dlatego należy podjąć wszelkie starania w celu poprawy sytuacji.

Problemy sprawiające, iż system wykrywania zagrożeń może być mało skuteczny:

• niewystarczający poziom wymiany informacji na szczeblu administracyjnym

• niewystarczający poziom wymiany informacji pomiędzy terenowymi organami administracji rządowej, a instytucjami zajmującymi się wykrywaniem zagrożeń (IMiGW, WIOŚ, WIWet., SANEPID, etc.)

• Niewystarczający poziom współpracy z regionalnymi mediami

• Przestarzałe systemy monitoringu zagrożeń

• Brak systemów monitoringu zagrożeń

• Niewykorzystywanie nowoczesnych technologii wykrywania zagrożeń i ostrzegania ludności

• Niewystarczająca edukacja społeczeństwa

• Brak ćwiczeń i treningów dla ogółu społeczeństwa

Ich wynikiem może być nieskuteczny system ostrzegania ludności i brak możliwości dotarcia z informacją na czas do 100% ludności, a co za tym idzie: utrudnienie w prowadzeniu akcji po wystąpieniu zagrożenia, większe zaangażowanie służb ratunkowych, większe straty materialne, wzrost liczby poszkodowanych i ostatecznie - większa liczba ofiar śmiertelnych.

Proste jest więc, że należy dążyć do realizacji następujących celów: wysoki poziom bezpieczeństwa obywateli, niska liczba ofiar śmiertelnych, mniejsza liczba poszkodowanych, zmniejszenie strat materialnych, mniejsze zadysponowanie zasobów ratunkowych, ułatwienie w prowadzeniu akcji ratunkowych poprzez stworzenie rozwiązań problemów.

Proponowane zmiany w systemie wykrywania zagrożeń:

• Zwiększenie poziomu wymiany informacji na szczeblach administracyjnych oraz pomiędzy administracją państwową a instytucjami takimi jak np. IMiGW, WIOŚ, WIWet., SANEPID, etc. - ustanowienie w każdej instytucji osób prawnie odpowiedzialnych za rzetelną i szybką wymianę informacji oraz opracowanie wraz z przedstawicielami Departamentu Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych MSWiA, przedstawicielami ministerstw właściwych do spraw: wewnętrznych i administracji, sprawiedliwości, łączności, obrony narodowej, transportu oraz szefów innych służb, inspekcji, instytucji (KG PSP, KGP, Dyrektora Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, itd.) projektu pt. „Skuteczna i SZYBKA wymiana informacji o możliwych zagrożeniach”.

• Stworzenie systemów monitoringu wykrywania zagrożeń miejsc szczególnie narażonych (monitoring: powodziowy wzdłuż rzek; pożarowy w lasach; zakładów przemysłowych, głównie chemicznych; infrastruktury krytycznej; ujęć wody pitnej; sieci łączności i teleinformatycznych i tym podobnych) z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii lub modernizacja już istniejącego.

• Opracowanie przez przedstawicieli terenowych organów administracji rządowej wraz z przedstawicielami mediów regionalnych (głównie radia i telewizji) koncepcji szybkiego powiadamiania ludności o nadchodzącym zagrożeniu.

• Edukowanie powszechne w celu ukształtowania prawidłowego zachowania ludności po zauważeniu objawów zagrożenia (poinformowanie o nim odpowiednich służb), lub podczas jego wystąpienia poprzez: przedszkola, szkoły, instytucje i organizacje pozarządowe, media, internet, a przede wszystkim zakłady pracy.

System wykrywania zagrożeń nie jest systemem idealnym, jednak należy zmierzać do jego ukształtowania na poziomie zapewniającym sprawne działanie w wypadku wystąpienia kryzysu. To od niego bowiem w dużej mierze zależy odpowiednia i szybka reakcja, przygotowanie do akcji ratunkowej mającej na celu ochronę mienia, zdrowia i życia.

BIBLIOGRAFIA:

- Kitler W., Wiśniewski B., Prońko J., Problemy zarządzania kryzysowego w państwie, AON, Warszawa 2000.

- Ludwiczak J., Wilczkowiak S., Nadzwyczajne zagrożenia środowiska. Zadania administracji rządowej i samorządowej w zakresie profilaktyki ratownictwa i likwidacji ich skutków, AON-OŚ,ZNiL, Warszawa 2000.

- http://www.obronacywilna.pl/84,plany-zarz%C4%84dzania-kryzysowego---artykul.html z dn. 28.05.2011r.

- materiały ze strony http://www.ock.gov.pl/ z dn. 28.05.2011r.

- KGP

- Wojsko

-KG PSP

- Media

- IMiGW

- GIOŚ

- itd.

- KWP

-KW PSP

- Media regionalne

- WIOŚ

- WIWet.

- operatorzy sieci komórkowych

- monitoring

- itd.

elementy powiatowe

elementy gminne

Szef MSWiA

Wojewoda

Starosta/Prezydent miasta na prawach powiatu

Wójt/Burmistrz/Prezydent miasta

system wykrywania zagrożeń i ostrzegania sąsiednich województw

system wykrywania zagrożeń i ostrzegania sąsiednich powiatów

system wykrywania zagrożeń i ostrzegania sąsiednich gmin

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa

Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego

Powiatowe/Miejskie Centrum Zarządzania Kryzysowego

Gminne/Miejskie Centrum Zarządzania Kryzysowego

koordynowanie/współpraca

wymiana informacji

---