Rehabilitacja osób z chorobami reumatoidalnymi. Wiktor Dega, 1994

Wstęp:

W chorobach reumatoidalnych dysfunkcja narządu ruchu stopniowo wzrasta.

Schorzenia reumatyczne obejmują dysfunkcje stawów, kręgosłupa, tkanek miękkich, kości.

Choroby reumatoidalne występują na skutek:

1. Zmian zapalnych o określonej etiologii (zapalenie infekcyjne)

2. Zmian zapalnych i zaburzeń układu immunologicznego

3. Przeciążeń układu statyczno-dynamicznego ruchu (zmiany zwyrodnieniowe)

4. Nieprawidłowości w kształcie, kości i stawów o typie wrodzonym lub nabytym

Każde objęte stanem chorobowym miejsce powoduje powstawanie kompensacji. Do najczęstszych zmian należą zmiany zwyrodnieniowe.

1. Zmiany wywołane zmniejszoną wartością poszczególnych elementów składowych stawów na skutek różnych proc. Chorobowych,

2. Zmiany wywołane nabytą bądź wrodzoną deformacją powierzchni stawowych przy zachowanej prawidłowości elementów stawowych

Do chorób reumatoidalnych należą

1. RZS

2. ŁZS

3. ZYSK

4. Zespół Reitera

Należy pamiętać, iż wydolność ustroju w chorobach reumatoidalnych jest znacznie bardziej ograniczona niż w innych kalectwach, np.: amputacje, porażenia, zmiany zwyrodnieniowe.

Specyfika usprawniania spowodowana jest:

1. Postępującym procesem

2. Lokalizacja zmian w wielu odcinkach

3. Bólu

4. Trudności w akceptacji własnego kalectwa

5. Trudności Trudności akceptacji socjalnej (integracji)

Przy ustalaniu procesu rehabilitacji musimy znać odp. Na trzy pytania:

1. Czy istnieje możliwość przywrócenia sprawności stanu poprzedniego?

2. Czy istnieje możliwość skompensowania utraconej sprawności?

3. Jak należy ukierunkować potrzeby chorego odpowiednio do bardziej ograniczonych sprawności?

Dwa rodzaje kompensacji:

1. Zewnętrzna ( wkładka do buta)

2. Wewnętrzna ( skrzywienie k-pa przy skośnym ustawieniu miednicy

Cele rehabilitacji zawodowej:

1. Powrót człowieka o ograniczonej sprawności do swego miejsca pracy na dotychczasowe stanowisko.

2. Gdy dysfunkcja ogranicza powrót do poprzedniego zajęcia, należy zaadoptować miejsce pracy,

3. Gdy nie Ma możliwości zaadoptowania ostatniego miejsca pracy należy zmienić stanowisko pracy najlepiej obrębie zakładu

4. Dla tych chorych, którzy mają ograniczoną sprawność lokomocyjną winni zaangażować się w pracę chałupniczą

Prawidłową funkcję układu ruchu określa: siła mieśniowa, sterowanie ruchami. Choroby reumatyczne prowadzą do:

1. Uszkodzenia chrząstki stawowej aż do całkowitego jej zniszczenia, często aż do uszkodzenia nasad kości

2. Uszkodzenia części miękkich - przykórcze więzadeł i torebek, rozluźnienie bądź zerwanie scięgien i więzadeł,

3. Zaników mięśniowych pierwotnych wtórnych,

Metody leczniczego usprawniania:

Podstawową metodą jest leczniczego usprawniania jest k-terapia oraz f-terapia jako środek wspomagający. Cele:

1. Zapobieganie deformacjom

2. Korekcję istniejących deformacji

3. Leczenie miejscowe

4. Wyrobienie odpowiednich nawyków kompensacyjnych

Staw biodrowy

Staw ten ma 3 stopnie swobody. Zgodność kształty powierzchni stawowej panewki i główki kości biodrowej warunkuje prawidłowy ruch poślizgu. W fazie dwunożnego chodu jest on obciążony masa tułowia. W jednonożnym podparciu jest on 4-ro krotnie większy od masy ciała. Przeciążenie środka ciężkości tułowia na obciążony staw zmniejsza jego obciążenie 4-ro krotnie, dlatego pacjenci z dysfunkcją lewego stawu pochylają się w lewo.

Pierwszym objawem zmian w stawie biodrowym jest ograniczenie: przerostu i rotacji. Należy wtedy ćwiczenia wolne przeprostu i rotacji.

Leczenie deformacji:

Najczęściej mamy do czynienia z przykurczem zgięciowym, przywiedzeniowym, rotacyjnym. Do leczenia zachowawczego kwalifikuje się przykurcz nieprzekraczający 30 st. W I i II stopniu zniszczenia chrząstki.

Ćwiczenia zwiększające siłę mięśni. Wartość statyczna i dynamiczna stawu biodrowego zależy od siły głównie mięśni pośladkowych dużego średniego. Metoda ćwiczeń zależy od stopnia uszkodzenia ST. (…ćw. Z oporem, wolne, z oporem w odciążeniu).

Kompensacja.

Przykurcz zgięciowy stawu biodrowego powoduje kompensacje prze zgięcie kolana i zgięcie grzbietowe stopy. Powoduje to funkcjonalne skrócenie kończyny i wtórne skrzywienie k-pa. Wyprostowanie kolana powoduje zwiększenie przodo pochylenie miednicy i zwiększenie lordozy lędźwiowej. Przykurcz odwiedzeniowy wydłuża a przywiedzeniowy skraca kończynę.

Prawidłowa kompensacja polega, w przypadku przyk. Zgięciowego do 20 st. - laska - wyrównanie skrócenia przez obcas.

Staw kolanowy.

Powierzchnie stawowe poruszają się ruchem poślizgu i przetaczania (15-20). Przykórcz więzadła krzyżowego przedniego powoduje deformację rotacji zewnętrznej podudzia w stosunku do uda.

Przykurcz zgieciowy kolana. Może być spowodowany wysiękiem, przykurczem tylnej torebki stawowej, przykurczem więzadła krzyżowego przedniego.

Brak czynnego wyprostu wyprostuj kolanie może być spowodowany osłabieniem głowy p-srodkowej czworogłowego., lub zrostem rzepki.

Pokurcz wyprostny.

Może być spowodowane wysiękiem, obkurczeniem górnego zachyłku torebki stawowej, wypełnienie dołu międzyklykciowego ziarnina, co wydłuża ruch rzepki.

Zapobieganie deformacjom.

P. zgięciowy: Poz. Lt, kd wyprostowana, stopa zgięta grzbietowo - nap. Mięsni uda - docisk dołem podkolanowym do podłoża.

P. wyprostny: LP, kolano zgięte 90st,

Kompensacja

Przykurcz zgięciowy stawu kolanowego do 20st jest komp. Przez zgięcie w biodrze biodrze zgięciu grzbietowym stopy. Podniesienie pięty obcasem wyraźnie poprawia sylwetkę.

Staw skokowy

Ma on jeden stopień swobody, składa się z poślizgu i przetaczania. Ograniczenie zgięcia grzbietowego powoduje, że stopa wykroczna zdrowa robi mniejszy krok, kolano spychane jest do tyłu.

Zapobieganie deformacjom: lt, kd prosta, zgięcie grzbietowe stopy- zgięcie podeszwowe.

Poz stojąca- zgięcie w stawie skokowym.

Leczenie; wyciąg bierny.

Kompensatione

Brak zgięcia grzbietowego kompensuje się obcasem.

ZYSK

Wieksze pochylenie miednicy powoduje zgięcie w biodrach biodrach zwiększenie lordozy lędźwiowej, zmniejszenie pochy67lenia miednicy prostuje stawy biodrowe i zmniejsza lordozę lędźwiową. Proces chorobowy staw. Biodrowo-krzyzowych powoduje zmniejszenie ich odporności na obciążenia. Pacjent kompensuje to przez bardziej pionowe ustawienie miednicy powoduje to wklinowywanie się k. krzyżowej miedzy kości biodrowe, odciąża więzadła, znosi lordozę lędźwiową i utrwala się ta postawa w procesie zesztywniającym.

Kifoza piersiowa przesuwa środek cięrzkosci przed trzony, co powoduje pochylenie do przodu, a pacjent dla zachowania szerokiego pola widzenia odchyla głowę do tyłu powiększają lordozę szyjną.

W wyniku tego:

Miednica nie posiada ruchów rotacyjnych, zmienia się chód, patologiczne ustawienie łopatek ogranicza zgięcie ramion. Przykurcz zgięciowy ST. Biodrowych nie może być kompensowany przez lordozę lędźwiową, co powoduje pochylenie tułowia do przodu, dlatego ta kompensacja, dla utrzymania równowagi, przenosi się na zgięcie stawów kolanowych i skokowych, które reagują przykurczami.

Leczenie

Jeżeli pacjent ma zesztywnienie to niech sztywnieje jak najwolniej i w pozycji jak najwygodniejszej.

Cele:

1. Opóźnienie sztywnienia i zapobieganie deformacjom

2. Leczenie ist, deformacji

3. Poprawa siły mięśni k-pa

4. Wypracowanie prawidłowej kompensacji

5. Utrzymanie sprawności oddechowej

Ad. 1 Przed zesztywnieniem stwierdza się ograniczenie ruchomości kręgosłupa, szczególnie w poz. Stojącej. W ułożeniu na boku ruchomość się zwiększa. Ruch w całkowitym odciążeniu jest podstawą ćwiczeń opóźniających zesztywnienie, prowadzi się je w 3 etapach.

1 etap Całkowite podwieszenie w lt, wszystkie cięgła prostopadle do osi ciała, pas pod miednicą na podwójnym bloczku, z jednoczesna redresją przykurczu zgieciowego w stawach biodrowych.. Ruchy rotacyjne.

2 etap, podwieszenie w lt w jednym pkcie nad pępkiem, wykonywanie ruchów bocznych i odwiedzenie w ST. Biodrowych.

3 etap. Podwieszenie na boku, linki w jednym pkcie. Ruchy zgięcia i wyprostuj k-pa, ST biodrowych kolan.

Wzmocnienie siły mięsni.

Izometryczne ćw. Mięsni brzucha, należy je łączyć z dynamicznymi kkd.

Ćwiczenia oporowe obręczy kończyn górnych, zapobiegają narastaniu kifozy piersiowej.

Ćwiczenia oddechowe, mające na celu opóźnienie zesztywniania klatki piersiowej i poprawę procesu oddychania. Zesztywnienie stawów zebrowo-kręgowych prowadzi do unieruchomienia klatki piersiowej.

Ćwiczenia mobilizujące ruch żeber

1. LT, wdech przeponowy, zatrzymanie wydech, ściągnięcie mięśni brzucha, powietrze przechodzące w górę klatki piersiowej powoduje mobilizację żeber.

2. LT, ręce do przodu za kratkę wdech i napięcie tych mięśni (piersiowych)

3. Kompensacja

4. Głównym elementem jest ruch przeprostu w ST biodrowych, nieprawidłową komp, jest zgięcie w kolanach w staniu.

Ręka

Ręka w oun zajmuje 1/3 pola czuciowego i ruchowego, więc stanowi narząd o wielu funkcjach. Jest narządem czucia i chwytnym.

Funkcje chwytną ręki określa:

1. Jakość chwytu

2. Wartość chwytu

3. Zdolność manipulacyjna

Jakość - to zdolność dostosowania się ręki do trzymanego przedmiotu. Uwarunkowana jest głównie prawidłowym zakresem ruchu w stawach. Ręka ma 19 st. Swobody, które warunkują jej zdolność chwytną.

Rodzaje chwytów:

1. Opuszkowy,

2. Szczypcowy

3. Cylindryczny

4. Hakowy

5. Młotowy

Dwa pierwsze należą do chwytów precyzyjnych, pozostałe są siłowe. Prócz pracy chwytnej ręka może pracować otwarta jak pisanie na komputerze.

Wartość - To zdolność do przenoszenia obciążeń zewnętrznych, warunkowana przez siłę mięśni, sprawnością układu więzadłowego, kierunkiem dzialania siły zewnętrznej.

Wyróżnia się trzy kier działania siły:

1. Gdy jest prostopadła do osi poprzecznej ręki (hakowy),

2. Gdy siła jest skierowana równolegle do osi poprzecznej ręki (cylindryczny)

3. Gdy siła zewnętrzna jest przenoszona przez układ dźwigniowy (młotowy)

W chwycie hakowym nawet przy większych obciążeniach chorobach reumatoidalnych nie powstaje ból. Chory nie podniesie szklanki, ale podniesie walizkę

Zdolność manipulacyjna - uwarunkowana prawidłowa funkcją układu nerwowego i układem dynamicznym ręki.

Ograniczenie jakości chwytu:

Przy sztywnym stawie MCP a ruchomym Pip i DiP, pole pracy jest małe. Ograniczenie ruchomości stawu MCP występuje na skutek;

1. Przykurczu więzadeł bocznych

2. Przyk. Torebek

3. Przyk. Mięsni prostujących palce

Zapobieganie ograniczeniu ruchomości, polega na stosowaniu ćw. Czynnych w poz siedzącej, powoli i w pełnym zakresie ruchu.

Kompensacja

Polega ona na zmianie rodzaju chwytu do danej czynności oraz przystosowaniu uchwytów do danego chwytu.

Wartość chwytu (siła chwytu)

Patomechanika. Uszkodzenie aparatu więzadłowego stawów MCP powoduje rozluźnienie stawów, zmniejsza ich stabilizację a tym samym siłę i prowadzi do powstania deformacji typowych dla ręki reumatoidalnej. Objawem rozluźnienia jest ruch szufladkowy w tym stawie.

Zapobieganie uszkodzeniu więzadeł.

W okresie zaostrzenia się stosuje się łuskę z tworzywa sztucznego obejmując p-ramie rękę do ST. /MCP,. Nadgarstek zgięciu bądź wyproście nie większym niż 15%. Zapobieganie rozluźnieniu więzadeł polega na nauce ruchów ograniczających wykorzystanie więzadła.

Ćwiczenia wzmacniające chwyt, przedmiot o kształcie kulistym, zapewnia to kształt sklepienia poprzecznego

Leczenie deformacji.

Ortezy są środkiem profilaktycznym. Najczęściej wyst. Deformacje to:

1. Odwiedzenie łokciowe palców,

2. Palce butonierkowate,

3. „łabędzie szyjki”

Istnieje 4-ro stopniowy podział tych deformacji:

1. Mo ze być czynnie skorygowana przez pacjenta

2. Może być skorygowana biernie a korekcja utrzymana czynnie

3. Może być skoryg. Biernie a nie może być utrzymana czynnie,

4. Def. Nie może być skorygowana biernie.

„Łabędzia szyjka” to wada, w której paliczki środkowe i bliższe nie biorą udziału w chwycie, towarzyszy temu często odchylenie ulnarne palców, występuje przeprost w stawie miedzypaliczkowym bliższym.

„Palce butonierkowate” powstają na skutek pęknięcia podłużne taśmy prostownika palca i zsunięcie się jej na boki stawu pip. Występuje przykurcz zgięciowy w stawie pip, przeprost w stawie MCP i DIP. Leczenie ma na celu likwidację w/w patologii przez ortezę nocna statyczną i ortezę dynamiczną dzienną + ćwiczenia czynne

1

---