BADANIA ENDOSKOPOWE

Endoskopia (wziernikowanie) - badanie jamy ciała lub narządów głębiej położonych i trudniej dostępnych za pomocą wziernika z układem optycznym i własnym źródłem światła z możliwością pobrania materiału do badania histopatologicznego, usunięcia niektórych zmian patologicznych (polipy) oraz ciał obcych i kamieni.

Endoskop

• giętki przewód z głowicą endoskopu,

• optyka użytkowa,

• połączenie ze źródłem światła, powietrzem, aparatem ssącym,

• kanał do spłukiwania zanieczyszczeń.

Endoskopowe instrumenty dodatkowe:

• szczypczyki do pobierania tkanki,

• kleszczyki,

• pętla,

• sonda do elektrokoagulacji.

Miejsce badania:

• gabinet zabiegowy

• łóżko z możliwością zmiany wysokości i obracaniem we wszystkich kierunkach.

Inne sprzęty:

• jednorazowe podkłady,

• bielizna osłaniająca intymne miejsca,

• okrycie,

• poduszka.

Rodzaje badań endoskopowych:

• układ pokarmowy

EZOFAGOSKOPIA (przełyk)

GASTROSKOPIA (żołądek)

GASTRODUODENOSKOPIA (żołądek - dwunastnica)

DUODENOSKOPIA (dwunastnica)

REKTOSIGMOIDOSKOPIA (jelito grube)

SIGMOIDOSKOPIA (jelito grube)

KOLONOSKOPIA (jelito grube)

REKTOSKOPIA (odbytnica)

PROKTOSKOPIA (odbyt)

LAPAROSKOPIA (jama otrzewnowa)

• górne i dolne drogi oddechowe

LARYNGOSKOPIA (krtań)

BRONCHOSKOPIA (oskrzela)

TORACOSKOPIA (jama opłucna)

• drogi moczowe

CYSTOSKOPIA (pęcherz moczowy)

URETHROSKOPIA (cewka moczowa)

1. GASTROSKOPIA

• wziernikowanie górnego odcinka prze­wodu pokarmowego.

• Badanie polega na wprowadzeniu endoskopu do żo­łądka, dwunastnicy w celu obejrzenia błony śluzowej i wykrycia ewentualnych zmian patologicznych w obrę­bie przełyku, żołądka i dwunastnicy (zmian o charakte­rze zapalnym, wrzodowym bądź nowotworowym).

• Jeśli jednocześnie zostanie pobrana tkanka do badania, to możliwe jest potwierdzenie rozpoznania histopatologicznego.

• Badanie powinno być wykonane w gabinecie zabiego­wym (pracowni endoskopowej), wyposażonym w łóżko lub stół z możliwością zmiany wysokości i ustawienia; powinien być zapewniony dostęp do tlenu, aparat EKG, taca ze sprzętem i lekami w razie wystąpienia objawów zagrażających życiu pacjenta.

Zadania personelu pielęgniarskiego:

Przygotowywanie:

• Pacjent powinien wiedzieć, że 8 h przed badaniem należy być na czczo, nie należy palić papierosów; należy wyjąć ruchome protezy zębowe i zdjąć oku­lary.

• Podanie środków odpieniających.

• Znieczulenie gardła (lidokaina).

• Przygotowanie dostępu do żyły (w razie nagłego pogorszenia stanu zdrowia).

• Ułożenie chorego na lewym boku z uniesieniem schylonej głowy do przodu.

Pomoc podczas badania:

• Wprowadzenie pierścienia ochronnego.

• Przypominanie choremu o konieczności głębokiego i spokojnego oddychania.

• Pomoc w obsłudze sprzętu i instrumentów dodatkowych.

• Dbanie o pełną drożność dróg oddechowych. ( w razie potrzeby oddessanie).

• Kontrola położenia pierścienia ochronnego.

• Opieka nad stanem psychicznym pacjenta.

Czynności końcowe:

• Czuwanie nad chorym w chwili ustąpienia podanych leków uspokajających.

• Pilnowanie ze względu na znieczulenie gardła, aby chory powstrzymał się przed spożywaniem posiłków po badaniu.

• Oczyszczenie sprzętu.

• Przesłanie materiału biopsyjnego do odpowiedniej pracowni.

Sonda wprowadzona do przełyku pokarmowego

Ryć. 5.46. Zakres możliwości oglądania błony śluzowej w obrębie żołądka po wprowadzeniu gastrofiberoskopu.

Ryć. 5.47. Pozycja boczna pacjenta w czasie wprowadzania gastrofiberoskopu i w czasie wyko­nywania gastroskopii.

2. KOLONOSKOPIA

• Jest to badanie endoskopowe jelita grubego; polega na wprowadzeniu endoskopu w celu zdiagnozowania zmian patologicznych w obrębie błony śluzowej jelita grubego.

• Przy zastosowaniu odpowiednich narzędzi możliwe jest pobranie wycinka tkanki do badania histopatologicz­nego, a także wykonanie małych zabiegów chirurgicz­nych, np. polipektomii - wycięcia polipów.

• Badanie powinno być wykonywane w pracowni endoskopowej, wyposażonej w stół lub łóżko z możliwością modyfikacji ustawienia, aparat EKG, dostęp do tlenu, tacę ze sprzętem i lekami (niezbędnymi w przypadku wystąpienia objawów zagrażających życiu).

Zadania personelu pielęgniarskiego:

Przygotowywanie:

• Przeczyszczenie jelita grubego przez podanie doustnego (p.o.) środka przeczyszczajacego lub wypicie roztworu soli - 3 litry w przeddzień badania i 2 litry w dniu badania.

Inne metody przeczyszczania j.grubego: lewatywa, dieta płynna, płukanie jelita.

• Przygotowanie dostępu do żyły (w razie nagłego pogorszenia stanu zdrowia).

• Ułożenie na lewym boku przy wprowadzeniu koloskopu, nastepnie ułożenie chorego jest uzależnione od fazy badania (np. położenie pacjenta na prawym boku przy przechodzeniu koloskopem przez zgięcie śledzionowe).

• Bielizna intymna.

Pomoc podczas badania:

• Przypominanie choremu o konieczności głębokiego i spokojnego oddychania.

• Pomoc w obsłudze sprzętu i instrumentów dodatkowych.

• Opieka nad stanem psychicznym pacjenta.

Czynności końcowe:

• Czuwanie nad chorym w chwili ustąpienia podanych leków uspokajających.

• Przy silnych wzdęciach wprowadzić rurkę doodbytniczą.

• Normalne odżywianie przy dobrym ogólnym samopoczuciu.

• Oczyszczenie sprzętu.

• Przesłanie materiału biopsyjnego do odpowiedniej pracowni.

3. REKTOSKOPIA

• Wziernikowanie odbytnicy.

• Badanie wykonuje lekarz. Polega ono na wprowadzeniu endoskopu do odbytnicy w celu wykrycia i oceny zmian patologicznych w obrębie błony śluzowej, np. owrzodzeń, polipów, zmian nowotworowych.

• Przy zastoso­waniu odpowiednich narzędzi możliwe jest pobranie tkanki do badania histopatologicznego, a także wykona­nie drobnych zabiegów - wycięcie polipów - polipektomii.

Zadania personelu pielęgniarskiego:

Przygotowywanie:

• Przeczyszczenie jelita z użyciem lewatywy; u chorych leżących ewentualnie ze skłonnością do zaparć, wskazane powtórzenie wlewki doodbytniczej.

• Ułożenie pacjenta w pozycji kolankowo-łokciowej, bądź jak u urolitotomii (usuwaniu kamieni z pęcherza moczowego).

• Bielizna intymna.

Pomoc podczas badania:

• Podtrzymanie chorego we właściwym ułożeniu.

• Przypominanie choremu o konieczności głębokiego i spokojnego oddychania.

• Pomoc w obsłudze sprzętu i instrumentów dodatkowych.

• Opieka nad stanem psychicznym pacjenta.

• Podtrzymanie chorego przy schodzeniu z łóżka po badaniu.

Czynności końcowe:

• Przy silnych wzdęciach wprowadzić rurkę doodbytniczą.

• Oczyszczenie sprzętu.

• Przesłanie materiału biopsyjnego do odpowiedniej pracowni.

Ryć. 5.49. Pozycja kolankowo - łokciowa przy rektoskopii i badaniu proktologicznym - per rektum.

4. BRONCHOSKOPIA

• Endoskopowe obrazowanie tchawicy i oskrzeli w celu bliższego wyjaśnienia zmian o podłożu zapalnym lub nowotworowym z możliwością usunięcia ciała obcego.

• Pobranie materiału tkankowego do badania histopatologicznego umożliwia również uściślenie rozpoznania.

Zadania personelu pielęgniarskiego:

Przygotowywanie:

• Podaż leku na zlecenie lekarza:

• lek zmniejszający wydzielanie śluzu - lek parasympatykolityczny np. atropina,

• środek przeciwlękowy - np. walium,

• lek przeciwkaszlowy - np. kodeina

• Chory musi pozostać na czczo (odruch wymiotny, wymioty), bezwzglądny zakaz palenia papierosów.

• Wyjąć protezę zębową.

• Zdjąć uciskające, ciasne części ubrania.

• Przygotowanie dostępu do żyły (w razie nagłego pogorszenia stanu zdrowia).

• Miejscowe znieczulenie środkiem anestetycznym (przez rozpylanie) gardła i drzewa oskrzelowego.

• Podanie tlenu przez sondę nosową.

• Podłączenie różnych aparatów (np.EKG) w celu wnikliwej obserwacji chorego.

• Ułożenie pacjenta na plecach z uniesioną górną połową ciała.

Pomoc podczas badania:

• Przygotowanie na zlecenie lekarza środków potrzebnych w razie nagłego zagrożenia życia.

• Wprowadzenie pierścienia ochronnego choremu do ust w celu zapobieżenia ewentualnemu przygryzieniu języka.

• Przypominanie choremu o konieczności głębokiego i spokojnego oddychania.

• Kontrola położenia pierścienia ochronnego.

• Pomoc w obsłudze sprzętu i instrumentów dodatkowych.

• Opieka nad stanem psychicznym pacjenta.

Czynności końcowe:

• Czuwanie nad chorym w chwili ustąpienia podanych leków uspokajających.

• Kontrola parametrów krwi i zdjęcia klatki piersiowej po pobraniu materiału biopsyjnego.

• Poinformowanie, aby ze względu na znieczulenie gardła, aby chory przez 2 godz. powstrzymał się przed jedzeniem po wykonaniu badania.

• Oczyszczenie sprzętu.

• Przesłanie materiału biopsyjnego do odpowiedniej pracowni.

5. LAPAROSKOPIA

• Endoskopowe obrazowanie jamy brzusznej w celu bliższego wyjaśnienia uszkodzenia pourazowego lub zmian o podłożu zapalnym bądź nowotworowym. Pobranie materiału tkankowego do badania histopatologicznego umożliwia również uściślenie rozpoznania.

Zadania personelu pielęgniarskiego:

Przygotowywanie:

• Przygotowanie dostępu do żyły (w razie nagłego pogorszenia stanu zdrowia).

• Podanie tlenu przez sondę nosową.

• Podłączenie różnych aparatów (np.EKG) w celu wnikliwej obserwacji chorego.

• Ułożenie pacjenta na plecach.

• Przymocowanie rąk i nóg pacjenta (ochronna przed upadkiem chorego ze stołu przy zmianach pozycji).

• Dezynfekcja skóry jamy brzusznej.

• Chorego przykryć sterylnymi chustami.

Pomoc podczas badania:

• Przypominanie choremu o konieczności głębokiego i spokojnego oddychania.

• Stała obserwacja podstawowych parametrów życiowych.

• Pomoc w obsłudze sprzętu i instrumentów dodatkowych.

• Współpraca przy zakładaniu opatrunku (w miejscu nakłucia).

• Opieka nad stanem psychicznym pacjenta.

Czynności końcowe:

• Czuwanie nad chorym do chwili ustąpienia podanych środków sedatywnych.

• Kontrola przestrzegania 12-godzinnego reżimu łóżkowego.

• Powolne wprowadzenie diety wieczorem, w dniu zabiegu.

• Oczyszczenie sprzętu.

• Zapakowanie materiału biopsyjnego i przesłanie do odpowiedniej pracowni.

Badanie histopatologiczne - ocena morfologiczna fragmentu tkanki uzyskanego drogą wycięcia, nakłucia lub wyskrobania, mająca na celu ustalenie charakteru toczących się w nim zmian nowotworowych, zapalnych, zwyrodnieniowych.

Widomska-Czekajska T., Górajek-Jóźwik J., Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1996

Badanie przez odbytnicę - per rektum - badanie palcem przez odbyt w celu diagnostyki chorób odbytu i odbytnicy. Badanie wykonuje się w pozycji chorego na boku, kolankowo - łokciowej lub tzw. ginekologicznej.

Widomska-Czekajska T., Górajek-Jóźwik J., Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1996

Elektrokardiogram - zapis różnicy potencjału elektrycznego występujący między elektrodami, wywołany czynnością bioelektryczną mięśnia sercowego. Ma postać krzywej, na której można wyróżnić: załamki, czyli wychylenia ku górze lub ku dołowi od linii izoelektrycznej; odcinki, których długość wskazuje na czas trwania załamków i odcinków. W typowym EKG w odprowadzeniu dwubiegunowym kończynowy wyróżniamy 5 załamków oznaczonych literami: P, Q, R, S, T. Załamek P wiąże się z początkiem depolaryzacji przedsionków. Załamki Q, R, S tworzą zespół QRS, który odpowiada początkowy depolaryzacji mięśnia komór. Załamek T wskazuje na szybką repolaryzację mięśnia komór.

Widomska-Czekajska T., Górajek-Jóźwik J., Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1996

---