Makroekonomia - podstawowe pojęcia

Mikroekonomia - teoria cen czynników wytwórczych
i zachowania podmiotów gospodarczych w zależności od kształtowania się cen, utargów, kosztów produkcji i zysków (w przypadku przedsiębiorstwa), lub cen dóbr konsumpcyjnych, dochodów i preferencji (w przypadku konsumenta)

Makroekonomia - teoria tworzenia i podziału dochodu narodowego z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego i polityki fiskalnej państwa. Zajmuje się funkcjonowaniem całej gospodarki i formułowaniem polityki rządowej

Proces tworzenia wartości dodanej
i produkcji finalnej w gospodarce

Produkcja globalna to wartość wytworzonej produkcji dóbr
i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwie, składają się na nią wartość przeniesiona oraz wartość dodana

Wartość przeniesiona stanowi nabyte z zewnątrz i zużyte
w procesie produkcji surowce, materiały, półprodukty, paliwo, energię etc.

Wartość dodana obejmuje sumę nowo wytworzonej wartości
w przedsiębiorstwie. Jeśli dołączymy tu amortyzację, otrzymamy wartość dodaną brutto

Produkcja globalna działu = ∑ produkcji globalnych przedsiębiorstw w każdym dziale

Produkcja globalna gospodarki narodowej = ∑ produkcji globalnych działów

Produkcja finalna występuje w przypadku, gdy proces produkcji w kraju został zakończony i dane dobro nie podlega już przetworzeniu, ale jest przeznaczone do konsumpcji lub inwestycji w kraju, albo na eksport

Tablica przepływów międzydziałowych

Dział gospodarki narodowej	Sprzedaż dóbr pośrednich i usług (przepływy międzydziałowe)						Produkcja finalna	Produkcja globalna
		Rolnic-two	Przem. Wydo-bywczy	Przem. Prze-twórczy	Budow-nictwo	Usługi			Przepły-wy ogółem
Rolnictwo	35	2	20	11	2	70	100	170
Przem. wydobywczy	8	2	35	2	3	50	80	130
Przem. Przetwórczy	50	45	220	130	35	480	420	900
Budownictwo	10	15	38	2	15	80	120	200
Usługi	10	5	70	15	20	120	280	400
Nakłady ogółem	113	69	383	160	75	800	= 1000 -	- - 1800
Wartość dodana	57	61	517	40	325	=
Produkcja globalna	170	130	900	200	400	-

Roczny dochód narodowy to łączna suma wartości dodanej we wszystkich działach gospodarki narodowej. Dochód narodowy nie uwzględnia przepływów między poszczególnymi działami gospodarki.

Łączna suma przepływów międzydziałowych równa się łącznej sumie nakładów materiałowych

Proces tworzenia wartości dodanej i produkcji finalnej nie pokrywają się ze sobą w poszczególnych przedsiębiorstwach, gałęziach i działach, ale dają ten sam wynik w całej gospodarce narodowej

Podstawowe kategorie produktu
i dochodu narodowego

Oficjalna statystyka posługuje się następującymi kategoriami produktu i dochodu narodowego:

• Produkt krajowy brutto - PKB

• Produkt narodowy brutto - PNB

• Produkt narodowy netto wg cen rynkowych - PNN

• Dochód narodowy wg cen czynników wytwórczych - DNCW

• Osobisty dochód ludności - ODL

• Dyspozycyjny dochód ludności - DDL

Produkt krajowy brutto - PKB jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

Produkt narodowy brutto - PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi
z tytułu własności za granicą, a dochodami wypłaconymi
z tytułu własności cudzoziemcom.

Produkt narodowy netto według cen rynkowych - PNN jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji A_m (amortyzacja jest miarą spadku wartości istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie na skutek jego zużycia)

Dochód narodowy według cen czynników wytwórczych - DNCW jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich T_p. Suma podatków pośrednich stanowi korektę, ponieważ nie są one częścią składową DNCW. DNCW zawiera:

• W_p - wynagrodzenie pracowników

• R - renty z tytułu dzierżawy, czynsze z tytułu najmu

• Z - zyski z kapitału

• D_w - dochody z pracy na własny rachunek

Osobisty dochód ludności - ODL to część DNCW, która pozostaje po potrącenia nie rozdzielonych zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstw N_z oraz po spłaceniu podatku od dochodów przedsiębiorstw do budżetu państwa T_bz. Jednocześnie osobisty dochód ludności powiększony jest
o transfery z budżetu państwa na rzecz ludności B_t (emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, opieka socjalna, stypendia etc.)

Dyspozycyjny dochód ludności - DDL są to dochody gospo- darstw domowych po potrąceniu podatków bezpośrednich T_b.

Trzy podstawowe podmioty gospodarcze, uczestniczące
w podziale dochodu narodowego, to gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd. Poprzez swoje decyzje, dotyczące wykorzystania zarobionych lub otrzymanych dochodów, kształtują one globalny popyt P_g

P_g = K + I + G

Analizę należy dodatkowo poszerzyć o efekt kontaktów
z zagranicą. Różnica między wartością eksportu (E_x) i wartością importu (I_m) stanowi saldo bilansu handlu zagranicznego

stąd (PNB) Y = K + I + G + (E_x - I_m)

ale równocześnie PNB = DDL + A_m + T_p + T_bz + N_z - B_t + T_b

Pierwsze równanie wyraża składniki globalnego popytu krajowego i zagranicznego, drugie równanie wyraża składniki dochodów ludności, przedsiębiorstw oraz budżetu państwa.

K + I + G + (E_x - I_m) = DDL + A_m + T_p + T_bz + N_z - B_t + T_b

Strona dochodowa może zostać uproszczona następująco:

T = T_p + T_bz + T_b ( T- suma podatków do budżetu)

T_n = T - B_t ( T_n - suma podatków netto)

O_s = O_L+ A_m + N_z (na całkowite oszczędności O_s składają się oszczędności ludności, amortyzacja i nie podzielone zyski)

Po połączeniu równań otrzymujemy:

K + I + G + (E_x - I_m) = K + O_s + T_n

Ceny jako narzędzie agregacji dochodu narodowego

Dochód narodowy jest największym agregatem, obejmującym wszystkie dobra finalne i usługi wytwarzane w każdej gospodarce narodowej w ciągu roku

Dochód narodowy może być wyrażony w cenach bieżących lub
w cenach stałych (podstawa jest wzięta np. z poprzedniego roku), przy czym:

• Ceny bieżące stosowane są przy analizie podziału dochodu narodowego lub globalnej równowagi rynkowej

• Ceny stałe stosowane są przy analizie wzrostu dochodu narodowego

Stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe) pomnożony przez 100 tworzy wskaźnik zwany deflatorem. Służy on do przeliczenia dochodu nominalnego w cenach bieżących na dochód realny w cenach stałych.

---