Prawo cywilne - gałąź prawa, obejmująca normy regulujące stosunki majątkowe pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi, będącymi podmiotami równorzędnymi w danym stosunku prawnym.
Obejmuje działy: 1) Część ogólną prawa cywilnego, obejmującą normy regulujące zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego lub kilku jego działów. 2) Prawo rzeczowe reguluje problematykę prawa własności, jego nabycie, treść i sposoby ochrony oraz problematykę innych praw rzeczowych, a w szczególności ograniczonych praw rzeczowych (jak np. zastawu, hipoteki) oraz problematykę posiadania i dzierżawienia. 3) Prawo zobowiązaniowe - obejmuje normy regulujące zobowiązania, stosunki prawne, z których wynikają prawa podmiotowe względne. 4) Prawo spadkowe, reguluje przejście praw i obowiązków osób zmarłych na inne podmioty. 5) Prawo autorskie i wynalazcze, określa prawa do tzw. dóbr niematerialnych. Prawa na dobrach niematerialnych - dotyczą np. dzieł literackich, naukowych, artystycznych, wynalazków. Łączą one w sobie zarówno elementy niemajątkowe, jak i majątkowe.
Podstawowym aktem normatywnym, stanowiącym zasadnicze źródło prawa cywilnego, jest kodeks cywilny, jest on podzielony na cztery księgi odpowiadające działom prawa cywilnego: I. Część ogólna, II. Własność i inne prawa rzeczowe, III. Zobowiązania, IV. Spadki. Księgi z kolei dzielą się na tytuły, działy i rozdziały. W poszczególnych rozdziałach normy prawne zawarte są w kolejnych artykułach, z których obszerniejsze obejmują kilka paragrafów.
Przepisy kodeksu, cywilnego obejmują w ramach tzw. obrotu powszechnego także regulacje prawną prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze profesjonalnym na równych prawach przez jednostki prywatne, spółdzielcze czy państwowe. Zasada swobody umów - Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego". zasada nominalizmu, polega na tym, że dłużnik spełniając świadczenie pieniężne, spełniał je przez zapłatę nominalnej sumy pieniężnej, bez względu na wzrost lub spadek wartości pieniądza. Sądy w wypadku nadzwyczajnej zmiany stosunków mogą zmodyfikować sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia, a nawet orzec o rozwiązaniu umowy.
Zasady współżycia społecznego i klauzule generalne nie są normami prawnymi, uzupełniają istniejący porządek prawny. Są wytworem poglądów, obyczajów, tradycji i moralności w społeczeństwie, są zasadami zależnymi od panujących stosunków społeczno-kulturalnych i gospodarczych. Przepisy prawa cywilnego nie zawierające własnych ocen, a odsyłające do zasad współżycia społecznego i do innych zasad ogólnych nazywane są klauzulami generalnymi. Funkcją klauzul generalnych jest umożliwienie szczególnej elastyczności w stosowaniu prawa.
Stosunek cywilnoprawny - stosunek społeczny regulowany normami prawa cywilnego. Cechami wyróżniającymi go od innych gałęzi prawa jest jego majątkowy charakter (z nielicznymi wyjątkami, bowiem stosunkami cywilnoprawnymi są również stosunki na tle ochrony dóbr osobistych) oraz równorzędność podmiotów występujących w tym stosunku. Na stosunek cywilnoprawny składają się następujące elementy: - strony (podmioty) stosunku prawnego, - przedmiot stosunku prawnego, - prawo (uprawnienie), - obowiązek, będący korelatem tego prawa. Podmiotami stosunków cywilnoprawnych mogą być bądź osoby fizyczne, bądź osoby prawne. Prawa (uprawnienia) i obowiązki stron składają się na treść stosunku cywilnoprawnego. Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych jest to wszystko, na co są skierowane obowiązki i uprawnienia podmiotów tego stosunku.
Osoba fizyczna - każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci.
Każda osoba fizyczna może występować jako podmiot stosunków cywilnoprawnych, czyli ma zdolność do tego, aby być podmiotem praw i obowiązków, Zdolność tą nazywamy zdolnością prawną.
Zdolność prawną mają wszyscy natomiast zdolność do czynności prawnych jest ograniczona i polega na możności nabywania praw, zaciągania zobowiązań i rozporządzania prawami przez własne działanie. O tym, czy osoba fizyczna ma i w jakim stopniu zdolność do czynności prawnych, decydują dwa kryteria: - wiek danej osoby, - jej ewentualne całkowite lub częściowe ubezwłasnowolnienie. Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby pełnoletnie tj. które ukończyły 18 lat życia, a ponadto osoby małoletnie, które zawarły związek małżeński. Osoba pełnoletnia ma pełną zdolność do czynności prawnych z wyjątkiem przypadku, gdy została całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolniona. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat, a nie ukończyły lat 18 i nie zostały całkowicie ubezwłasnowolnione a ponadto osoby pełnoletnie, częściowo ubezwłasnowolnione. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych bądź ze względu na wiek, bądź z powodu całkowitego ubezwłasnowolnienia jest nieważna.
Osoba prawna - wyodrębniona jednostka organizacyjna, wyposażona przez normy prawne w zdolność prawną, która może występować w stosunkach cywilno-prawnych jako ich podmiot. Obecnie w systemie prawa polskiego osobami prawnymi są m.in. spółki kapitałowe (akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością), spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, uczelnie wyższe itd. O tym, którym jednostkom przyznana zostaje osobowość prawna, decyduje ustawodawca. Każda osoba prawna ma zarówno zdolność prawną, jaki zdolność do czynności prawnych. Osoba prawna - jako pewien twór społeczny - może jednak składać oświadczenia woli tylko za pomocą swoich organów. Działanie organu jest działaniem samej osoby prawnej. Zakres, w jakim działają organy osoby prawnej, określony jest w przepisach prawa oraz w opartym na nich statucie. W teorii prawa cywilnego wyróżnia się trzy zasadnicze systemy powstawania osób prawnych: 1) system aktów organów państwowych, 2J system koncesyjny, 3) system normatywny (zwany rejestracyjno-meldunkowym).
Przedmiot stosunków cywilnoprawnych jest to wszystko, na co są skierowane obowiązki i uprawnienia podmiotów tego stosunku. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych: a) rzeczy, b) energia, c) zorganizowane kompleksy majątkowe (np. przedsiębiorstwo).
Czynność prawna - czynność składającą się co najmniej z jednego oświadczenia woli, zmierzającego do wywołania skutków prawnych, tj. do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Dokonując czynności prawnych, podmioty prawa dla urzeczywistnienia swych celów wchodzą z innymi podmiotami w stosunki prawne, nabywają lub przenoszą prawa, zaciągają zobowiązania, mogą istniejące stosunki prawne modyfikować lub znosić. W każdej czynności prawnej koniecznym jej elementem jest oświadczenie woli czyli uzewnętrzniony przejaw woli wywołania określonych skutków prawnych. Kodeks cywilny przeprowadza szczegółową klasyfikację czynności prawnych, w zależności od wywoływanych przez nie skutków prawnych. Wyróżnia takie czynności prawne jak: sprzedaż, dostawa, najem, dzierżawa, zlecenie itd. Czynności prawne można jednak poklasyfikować również według kryteriów bardziej ogólnych. Do ważniejszych należą następujące klasyfikacje czynności prawnych: 1) Czynności jednostronne i dwustronne. 2) Czynności konsensualne i realne. 3) Czynności rozporządzające i zobowiązujące.
Forma i treść czynności prawnych - czynność prawna może być dokonana w Formie ustnej, pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym lub formie aktu notarialnego. Forma pisemna czynności prawnej może być zastrzeżona: 1) pod rygorem nieważności, 2) dla celów dowodowych. Czynność dokonana bez zachowania formy pisemnej jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności, albo gdy strony w umowie zastrzegły, że niezachowanie formy pisemnej spowoduje nieważność danej czynności.
Czynność prawna, aby wywołała zamierzony skutek, musi być ważna. Dla ważności czynności prawnej muszą być spełnione następujące przesłanki: Osoba dokonująca czynności prawej musi mieć zdolność do czynności prawnych. Gdy przepisy zastrzegają dla czynności prawnej formę pisemną pod rygorem nieważności lub inną formę szczególną, czynność musi być dokonana w przewidzianej przepisami formie. Czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą ani z zasadami współżycia społecznego, nie może mieć na celu obejścia ustawy a oświadczenie woli musi być wolne od wad.
Kodeks cywilny wyróżnia następujące wady oświadczenia woli: 1) brak świadomości lub swobody powzięcia decyzji i wyrażenia woli, 2) pozorność oświadczenia woli, 3) błąd, 4) bezprawną groźbę.
Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo Przedstawicielstwo polega na tym, że jedna osoba zwana przedstawicielem dokonuje w granicach posiadanego umocowania czynności prawnej w imieniu innej osoby zwanej reprezentowanym, wywołując tym działaniem skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Sporządzenie testamentu lub jego odwołanie, muszą być dokonane osobiście. Dokonywanie czynności prawnych przez przedstawiciela umożliwia dokonywanie tych czynności ze skutkiem bezpośrednim. Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (mówimy wówczas o przedstawicielstwie ustawowym) lub na oświadczeniu woli reprezentowanego (mówimy wówczas o pełnomocnictwie). Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Pełnomocnictwo szczególne udzielane jest do dokonywania czynności określonego rodzaju.