GADAMER - ROZUM, SŁOWO, DZIEJE
Hans Georg Gadamer - filozof współczesny, humanista, historyk filozofii, filolog, współtwórca XX-wiecznej hermeneutyki filozoficznej, uznawany za jednego z najważniejszych współczesnych filozofów niemieckich.
Interesował się relacją między nauka a filozofią;
ROZUMIENIE - człowiek doświadczony wie, że to, co wie nie jest absolutnie końcem;
Rozumienie związane jest ze sfera ludzkiej praktyki;
3 sposoby ujmowania rozumienia:
rozumieć kogoś = znać go; (człowiek traktowany jest przedmiotowo)
odniesienie do samego siebie - rozumieć = wiedzieć o człowieku więcej i lepiej niż on sam o sobie („upiorna troskliwość”)
rozumienie z zachowaniem dystansu - postawa słuchania.
3 POZIOMY (WARSTWY) NA KTÓRYCH ROZWAŻANA JEST PRAWDA:
WARSTWA NEUTRALNOŚCI:
Brak zaangażowania, obojętność, nijakość;
To, co człowiek prywatny myśli jest bez znaczenia dla państwa;
Nauka to sfera, która w sposób wolny dociera do prawdy - Gadamer w to wątpi;
odpowiedzialność ─ wolność prawdy naukowej ─ okoliczności
SCEPRYCYZM
Nauka podobna do fanatyzmu
Dowód obcina, przekreśla wszelką dyskusję;
Sens ma wyłącznie to, co odpowiada metodzie naukowej dochodzenia do prawdy i badania prawdy;
NAUKA A PRAWDA
Charakterystyczny jest pęd do wiedzy, wyjście poza to, co ludzie mówią;
NIESKRYTOŚC - bycie rzeczy jest powiązane z mówieniem słów, świat przedstawia nam się w taki sposób, w jaki o nim mówimy; świat jest wyrażany w słowach;
Nieskrytośc powiązana jest z wysiłkiem wyprowadzenia świata ze skrytości - by coś poznać trzeba pewnego trudu;
Ludzkie mówienie nie przekazuje wyłącznie prawdy - może przekazywać pozory.
SĄD - rodzaj wypowiedzi, który rości sobie pretensje do bycia tylko i wyłącznie prawdziwym, ma przekazywać sposób bycia rzeczy;
ZWIĄZEK MIĘDZY PRAWDZIWYM BYCIEM I PRAWDZIWĄ MOWĄ - ten związek w sposób najbardziej czysty realizuje rodzaj mowy, jakim jest NAUCZANIE.
Nauczanie ma pokazać, jaki jest świat, w całości lub fragmentarycznie.
Wg Greków prawdziwą nauką jest matematyka - przedmiotem matematyki jest byt czysto rozumowy.
PORÓWNANIE PRAWDY TWORZONEJ PRZEZ NAUKĘ Z PRAWDĄ POZANAUKOWĄ
Czy możliwe jest sięgnięcie do prawdy poza nauką?
W religii, życiu publicznym czy poezji jest to możliwe - tu nie trzeba udowadniać prawdy, nie musi ona obowiązywać powszechnie, nie potrzebuje być obiektywna.
Humanistyka ma do czynienia z czymś, co wykracza poza oczywiste i znane.
Wg Gadamer jedna z bolączek współczesności jest kult eksperta (bierze się z kultu nauki);
Kult nauki - przekonanie, że metody naukowe pomogą poradzić sobie ze wszystkimi problemami świata.
Nauka dąży do pewności, a nie do prawdy.
„Nauka stale żądając dowodów i dając dowody jest nietolerancyjna jaj fanatyk”. Nauka przezwycięża przypadkowość subiektywnego doświadczenia przez obiektywne poznanie; język wieloznacznej symboliki przez jednoznaczność pojęcia.
Zgodnie z tym założeniem zadanie filozofii powinno polegać na tak dokładnym formułowaniu wypowiedzi, by były one jednoznaczne (logiczny problem metajęzyka). Jest to niemożliwe. Nie mogą istnieć wypowiedzi po prostu prawdziwe. Żyjemy wśród form przekazywania tego, czego nie można zobiektyzować, a form tych dostarcza nam język, m.in. język poezji.
METAJĘZYK - sztucznie stworzony język, który pozwalałby formułować wypowiedzi tak, by były jednoznaczne, pozbawione kontekstu;
Słowa są wieloznaczne, a stworzenie takie języka nie jest możliwe.
W JAKI SPOSÓB MOŻLIWE JEST UCHWYCENIE PRAWDY:
Warunkiem jest tu zadanie sobie pytania, które zadał sobie ten, kto sformułował wypowiedź; należy dotrzeć do tego pytania.
IDEA METODY: oznacza stałą możliwość pójścia drogą, którą się raz już szło. Taką możliwością charakteryzuje się postępowanie naukowe.
METRODA:
zachwyca naukowców;
pokazuje pewną drogę;
daje poczucie pewności;
Pułapka w metodzie - metoda nas ogranicza, bo nie szukamy już innych możliwości; gwarantuje dotarcie do celu, ale przy tym ogranicza inne cele.
CO OZNACZA PRYMAT PYTANIA NAD ODPOWIEDZIĄ:
Prawda ma postać pytania, dlatego, że wymaga zastanowienia i szukania odpowiedzi;
Prawda filozoficzna to pytanie filozoficzne.
prawda filozoficzna ≠ prawda faktu
Byt prawdy podobny jest do bytu pytania → SYTUACYJNOŚC.
Warunkiem zrozumienia wypowiedzi jest zadanie sobie pytania, które zadał ktoś, kto pytanie sformułował. Pytanie jest początkiem wszystkiego.
„Prymat pytania wobec wypowiedzi oznacza, że pytanie jest ze swej istoty odpowiedzią.”
W JAKI SPOSÓB PRAWDA ZWIĄZANA JEST Z SYTUACJĄ:
SYTUACJA jest związana z pragmatyzmem (amerykańska filozofia pragmatyzmu): prawdą jest to, co może pomóc nam uporać się z jakąś sytuacją; poznanie jest płodne, jeśli likwiduje problematyczną sytuację.
Sytuacja będzie sytuacją stosunków międzyludzkich, w rozmowie - występuje potrzeba zagadnięcia i odpowiadania.
STOPIENIE HORYZONTÓW
Horyzont -
linia pozornego styku nieba z ziemią, pole widzenia;
to wszystko do czego możemy sięgnąć myślą
STOPIENIE HORYZONTÓW - wymiana myśli, która odbywa się w rozmowie → dialektyka inności i bliskości; dialektyczny ruch wymiany tego, co inne z tym, co bliskie;
Za sprawą języka możemy porozumiewać się nie tylko w teraźniejszości, ale ponad wszelkimi różnicami, które nas dzielą.
Synteza (stopienie) horyzontu przeszłości i horyzontu teraźniejszości dokonuje się przez język - jest to rozmowa, przekazywanie czegoś swoim własnym językiem drugiemu człowiekowi. Nie ma jednego wspólnego problemu, nie ma jednego dla wszystkich języka - stopienie horyzontu polega na możliwości porozumienia się nawzajem ponad granicami indywidualności, narodów i czasów. Ważne jest też to, że rozmawiając nie powinno się być związanym tym, co się sądzi na dany temat, - ponieważ nikt z nas nie obejmuje swoim sądem całej prawdy.