AKLIMATYZACJA
Aklimatyzacja w górach wysokich jest stopniowym przystosowywanie się do warunków na dużych wysokościach, przede wszystkim do rozrzedzonego powietrza i zmniejszonej w związku z tym ilości tlenu w powietrzu. Każdy wdech człowieka w górach wysokich to dużo mniejsza dawka tlenu niż w normalnych warunkach. Aby dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość tlenu, wraz ze wzrostem wysokości płuca muszą otrzymywać coraz większą ilość powietrza. Ponadto krew powinna zawierać większą ilość erytrocytów transportujących tlen. W związku z tym pierwszymi reakcjami organizmu na wzrost wysokości jest przyspieszenie oddechu oraz zwiększenie produkcji erytropoetyny przez nerki. Pierwsze nowe erytrocyty pojawiają się po 4-5 dniach, a po tygodniu ich ilość jest odpowiednio dostosowana.

Bez aklimatyzacji człowiek przetransportowany na wysokość 7500 metrów, straciłby przytomność najprawdopodobniej po około 10 minutach. Wkrótce potem nastąpiłaby jego śmierć. Na Mount Everest - najwyższym szczycie świata - gdzie ciśnienie atmosferyczne wynosi zaledwie 250 mmHg, śmierć w takim przypadku nastąpiłaby po 3-5 minutach.
Pamiętajmy zatem, że czas aklimatyzacji to nie jest czas stracony i wysokość należy zdobywać stopniowo. Jeśli odczuwamy problemy z aklimatyzacją, powinniśmy zejść na niższą wysokość lub przenocować na wysokości, na której się znajdujemy. Choroba wysokościowa świadczy o tym, że znajdujemy się na granicy poziomu aklimatyzacyjnego.

JAK POWINNA WYGLĄDAĆ AKLIMATYZACJA?
„Wspinaj się wysoko, śpij nisko” głosi zasada Himalaistów.
Po przekroczeniu wysokości 3000 m n.p.m. różnice wysokości między noclegami, nie powinny być większe niż 300 metrów, a po zdobyciu każdego kolejnego  kilometra wysokości powinno się robić jeden dzień odpoczynku. Można oczywiście robić wycieczki aklimatyzacyjne i pokonywać dziennie większe wysokości, ale na nocleg należy jednak zejść niżej i dopiero kolejnego dnia przenieść się z obozem w wyższe partie gór. Dzięki temu dajemy organizmowi szansę na wyprodukowanie większej ilości erytrocytów.
Pamiętajmy też o wysokowęglowodanowej diecie oraz o dużej ilości picia! Na dużych wysokościach zapotrzebowanie organizmu na płyny wzrasta, gdyż podczas aklimatyzacji zużywamy dużo wody i łatwo się odwadniamy.
Ważne jest, aby na dużych wysokościach unikać alkoholu, tytoniu i środków nasennych.
Czas utraty aklimatyzacji równa się czasowi jej uzyskania.

STREFA ŚMIERCI
Powyżej wysokości 5800 m n.p.m. nie jest możliwe długotrwałe przebywanie człowieka bez dodatkowego tlenu. Mimo zdolności adaptacyjnych ludzkiego organizmu, procesy wyniszczające organizm są powyżej tej granicy tak silne, że tak wysokie partie gór zyskały sobie miano Strefy Śmierci.
Śluzówka jelit w wyniku niedotlenienia nie pozwala na wchłanianie węglowodanów i tłuszczy, a białka zawarte w mięśniach zostają wykorzystane przez organizm, w wyniku czego spada masa ciała.
Powyżej 8000 m n.p.m. człowiek mógłby przeżyć najwyżej kilka dni.

PROBLEMY ZDROWOTNE NA DUŻYCH WYSOKOŚCIACH

OSTRA CHOROBA WYSOKOŚCIOWA
Może dawać o sobie znać już powyżej 2500 m n.p.m. Na wysokości 4500 m n.p.m. cierpi na nią już 75% osób - są to przede wszystkim osoby niezaaklimatyzowane.
Główne objawy to
 ostre lub pulsujące bóle głowy nasilające się w  nocy i nad ranem
 bezsenność, częste budzenie się
 rozdrażnienie, zmęczenie
 zawroty głowy
 nudności, wymioty, utrata apetytu
 ucisk w klatce piersiowej
 obwodowe obrzęki twarzy, rąk i stóp (obserwowane częściej u kobiet)

OBRZĘK PŁUC
Jedna z najczęstszych przyczyn śmierci w górach wysokich.
Choroba ta związana jest wysokim ciśnieniem w tętnicach płucnych i przepuszczaniem płynu przesiękowego do pęcherzyków płucnych. Ponadto, kiedy organizm na dużych wysokościach intensywnie się poci, następuje utrata dużej ilości soli mineralnych,  zaburzenie gospodarki elektrolitowej i zatrzymanie w ustroju sodu, który normalnie jest wydalany przez nerki. Powoduje to zatrzymanie wody w organizmie  i obrzęki.
Objawy obrzęku płuc pojawiają się zwykle po 2-4 dniach, najczęściej w drugą noc przebywania na dużych wysokościach.
Są to:
 duszność utrudniająca wdech i wydech - początkowo tylko po wysiłku, potem także podczas wypoczynku. Oddech staje się przyspieszony, świszczący lub bulgoczący.
 kaszel - początkowo suchy, potem towarzyszy mu odksztuszanie pienistej, zabarwionej krwią wydzieliny
 sinica - sine usta i płytki paznokciowe
 bladość, gorączka, zimny pot, lęk
 skoki ciśnienia tętniczego

Jedynym ratunkiem dla osoby cierpiącej na obrzęk płuc jest zejście jak najszybciej w niższe partie gór (500-1000 m).  Jeśli zejście z jakichś powodów jest chwilowo niemożliwe, należałoby zastosować przenośny worek hiperbaryczny.
Aby zapobiec obrzękowi płuc należy wysokość pokonywać stopniowo, aklimatyzując się.

OBRZĘK MÓZGU
Trudna do rozpoznania choroba. Pogorszenie stanu zdrowia osób cierpiących na ostrą chorobę wysokościową lub obrzęk płuc może być objawem rozwijającego się obrzęku mózgu.
Czasem choroba pojawia się bez ostrzeżenia.
Obrzęknięty mózg wytwarza takie ciśnienie, że rdzeń przedłużony zostaje zaklinowany, a ośrodki sterujące pracą serca i układu oddechowego zablokowane.
Objawy:
 gwałtowne i szybkie pogorszenie zdolności motorycznych, brak koordynacji ruchów
 zmiany zachowania, dezorientacja, pogorszenie zdolności umysłowych
 halucynacje
 nudności, wymioty
 drgawki
 śpiączka
Jeśli chory nie zostanie szybko przetransportowany w niższe partie gór, następuje śmierć. Choremu należy podać tlen. Jeśli zejście tymczasowo nie jest możliwe, stosuje się przenośny worek hiperbaryczny.
Aby zapobiec obrzękowi mózgu, należy przejść odpowiednią aklimatyzację.

WYLEWY KRWAWE DO SIATKÓWKI
Są obserwowane powyżej 5200 m n.p.m. Wchłaniają się samoistnie po 1-2 tygodniach. Mogą spowodować pewne zaburzenia widzenia, np. mroczki. Zaleca się zejście na niższą wysokość.

ZAKRZEPICA
Naturalną reakcją organizmu na dużych wysokościach jest wzmożona produkcja erytrocytów transportujących tlen. Pozwala to na lepsze rozprowadzanie tlenu, ale jednocześnie powoduje, że krew staje się gęstsza. Może to prowadzić do powstawania zastojów, gdyż przepływ krwi staje się utrudniony. Dodatkowe czynniki ułatwiające powstawanie zakrzepicy to odwodnienie, obcisłe ubranie, brak aktywności ruchowej przy załamaniach pogody, niska temperatura.
Aby zapobiec zakrzepicy można przyjmować systematycznie kwas acetylosalicylowy, np. aspirynę.

OGNISKOWE ZABURZENIA NEUROLOGICZNE
Przemijające niedokrwienie mózgu pojawiające się na wysokościach powyżej 5500 m n.p.m.
Objawy:
 przejściowe porażenie połowiczne, niedowład połowiczny, jednostronne parastezje, mroczki, afazja, niedowidzenie połowiczne, porażenie nerwów czaszkowych.
Zaleca się oczywiście natychmiastowe zejście niżej.

ŚLEPOTA ŚNIEŻNA
Na dużych wysokościach promieniowanie UV jest bardzo intensywne z powodu znacznego rozrzedzenia atmosfery i słabego przefiltrowania światła. Nasłonecznienie jest dodatkowo wzmożone poprzez odbijanie się światła od śniegu i lodu (ma to miejsce zwłaszcza na lodowcach).
W takich warunkach szczególnie narażone są oczy człowieka, które koniecznie należy chronić specjalnymi okularami z filtrem i z bocznymi ściankami.
Długotrwałe działanie szkodliwego promieniowania naraża człowieka na tymczasową lub trwałą utratę wzroku.
Objawy ślepoty śnieżnej:
 silny ból oczu, uczucie piasku w oczach, łzawienie
 światłowstręt
 obrzęk powiek i spojówek

Po stwierdzeniu wyżej wymienionych objawów zwykle podaje się specjalne krople do oczu. Pomaga też zabandażowanie oczu na 24 godziny.

POPARZENIA SŁONECZNE
Opisane wyżej wzmożone promieniowanie UV może spowodować oprócz ślepoty śnieżnej także poparzenia słoneczne odsłoniętych części ciała. Należy więc odpowiednio się zakrywać lub chronić preparatami z filtrem UV.

HIPOTERMIA
Choroba wywołana działaniem na organizm długotrwałego zimnego powietrza lub wody. Głęboka temperatura ciała może się w takiej sytuacji obniżyć poniżej 35 stopni. Na hipotermię bardziej narażone są osoby, które uległy urazowi i są unieruchomione. Przy wietrznej pogodzie ryzyko wychłodzenia wzrasta.
Hipotermia jest dzielona na 5 okresów. I stopień jest najlżejszy, natomiast V stopień oznacza śmierć.
Aby się zabezpieczyć przed hipotermią należy zawsze dbać o odpowiednio ciepłe ubranie (zawsze suche!) i unikać wiatru.
W przypadku hipotermii, jeśli chory jest przytomny,  należy podać mu rozgrzewające słodkie napoje oraz coś do jedzenia. Jeśli to możliwe, zaleca się ruch. Chorego należy także odpowiednio okryć, zmienić mokre ubranie na suche, wskazane są również ciepłe okłady na szyję, pachy, pachwiny (trzeba przy tym pamiętać, aby nie poparzyć chorego).
W poważniejszych przypadkach, kiedy chory utracił świadomość, oprócz osłonięcia przed wiatrem, ciepłego okrycia i okładów konieczna jest reanimacja.

ODMROŻENIA
Uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem zimna. Odmrożenie może być głębokie lub powierzchniowe.  
Na dużych wysokościach organizm jest niedotleniony, a krążenie upośledzone. Podatność na działanie zimna wzrasta. Odmrożenia zdarzają się zwłaszcza przy wilgotnej i wietrznej pogodzie.
Szczególnie narażone są osoby odwodnione, wyczerpane, unieruchomione z powodu urazów, chore na cukrzycę oraz te, które w przeszłości doznały już odmrożeń.
Odmrożeniom bardzo sprzyja nieodpowiedni strój, brak rękawiczek, przemoczone (lub tylko wilgotne) ubranie oraz zbyt ciasne buty i inne uciskające ciało elementy, np. pierścionki, zegarek (powodują one upośledzenie krążenia).
Aby uniknąć odmrożeń należy wystrzegać się powyższych czynników a także alkoholu, nikotyny i narkotyków.
Buty i ubranie powinny być wykonane z dobrych nieprzemakalnych materiałów, chroniących przed wiatrem. Ważne jest, by nie były ciasne.
Objawy:
 biała, zdrętwiała tkanka, stopniowo narastający brak czucia - pierwszy, najlżejszy stopień
 jasne pęcherze wypełnione płynem surowiczym - drugi stopień
 czerwone pęcherze wypełnione płynem podbarwionym krwią - trzeci stopień
 granatowe lub czarne tkanki; zgorzel. Odmrożone są wtedy mięśnie i kości - czwarty stopień.

Jeśli mamy do czynienia z odmrożeniami, powinniśmy ochronić osobę chorą przed wiatrem, podać jej ciepłe płyny, zdjąć buty i ogrzać nogi oraz dłonie, zmienić skarpety na suche, zdjąć pierścionki i inne uciskające przedmioty, podać aspirynę w celu poprawienia krążenia, na dużych wysokościach podać tlen.
Jeśli znajdujemy się w schronisku lub bazie można zanurzyć odmrożoną część ciała w ciepłej (nie gorącej!) wodzie ze środkiem odkażającym. Potem stopniowo dolewać ciepłej wody, by doprowadzić ją do temperatury 37 stopni i następnie utrzymywać ten poziom. Takie ogrzewanie powinno trwać około godziny. Osuszoną delikatnie skórę należy okryć jałową gazą.

Pamiętajmy by nigdy, pod żadnym pozorem nie rozcierać odmrożonej tkanki, gdyż można w ten sposób zwiększyć obrażenia. Nigdy nie przebijajmy też pęcherzy powstałych w wyniku odmrożeń.
Pomocy medycznej w przypadku odmrożeń należy szukać jak najszybciej, gdyż brak krążenia trwający powyżej 48 godzin może spowodować konieczność amputacji odmrożonej części ciała.

STOPA OKOPOWA
Dolegliwość wynikająca z długotrwałego ucisku stóp oraz narażenia na wilgoć i braku higieny. W efekcie rozwijają się schorzenia naczyniowe, które prowadzą do zakażeń i martwicy stóp. W skrajnych przypadkach konieczna jest amputacja.
Aby zapobiec chorobie należy stopy utrzymywać w czystości i dbać o to, żeby były suche. Trzeba zmieniać skarpety co najmniej raz na 8 godzin oraz stosować puder do stóp. Buty powinny być zawsze dobrze wysuszone.

ODWODNIENIE
Efekt długotrwałego wysiłku fizycznego, nadmiernego pocenia się oraz zbyt małej ilości spożywanych płynów.
W górach wysokich powietrze jest bardzo suche, co również sprzyja odwodnieniu.
Objawy:
 zmniejszone wydalanie moczu i jego ciemna barwa
 zmniejszone pocenie się
 suchość błon śluzowych
 utrata jędrności skóry
 przyspieszenie bicia serca
 spadek ciśnienia krwi
 zmęczenie, rozdrażnienie

Aby zapobiec odwodnieniu należy po prostu dużo pić (najlepiej ciepłe napoje) i uzupełniać elektrolity.

---