Geriatria Ć
GERONTOLOGIA:
- nauka o procesach starzenia się
Geron-starzec
Logos-nauka
Nauka miedzydyscyplinarna
-medyczna (geriatria, psychogeriatria, geriatriochigiena)
-eksperymentalna
-społeczna- zajmuje się poznawaniem warunków zycia i potrzeb ludzi starszych, dążąc do poprawy tych warunków, zaspakajania ich potzreb i aktywizacji społecznej.
Średnia długość życia w Polsce:
- kobiety 78
- mężczyźni 70/71
% osób jest w wieku geriatrycznym w Polsce i w Europie:
W Polsce po 65 r .ż. ->13%
W Europie ->20,3% (Niemcy 24,1%; Włochy 24,1%)
Świat -> 60 mln
USA ->10%
Kanada ->9%
Japonia-> 7%
Indie -> 3%
Fazy rozwoju człowieka:
a) rozwojowy do 29 r.ż ( dzieciństwo +młodsi)
b) twórczy, reprodukcyjny 30-50r.ż (w. posredni i w. dojrzałości)
c) wiek starości 60-80 lat
- p. starości 75-98 r.ż
d) długowieczni po 90 r.ż
Starość:
Wg WHO-60lat
Wg ONZ-65lat
Ilość osób w wieku geriatrycznym niepełnosprawnych:
2-10% -osoby niedołężne
Pow 75 lat- 30% osób
Aktywnośc starszych wg WHO:
-trwanie zycia
-brak schorzeń, dolegliwości bólu
-dobre samopoczucie psychiczne
-zachowanie sprawności funkcjonalnej
-umiejętność radzenia sobie z problemami
-samodzielne zaspakajanie potrzeb
-niezależność opieki od innych osób
-zajmowanie określonego miejsca w społeczeństwie
Najczęstsze schorzenia po 95 r.ż.
-zapalenie płuc
-upadki
-grypa
-zapalenia
Stany chorobowe swoiste:
*nietrzymanie moczu
*upadki
*osteoporoza
*zespoly otępienne
*zespoly geriatryczne
* upośledzenia wzroku i słuchu
-stany chorobowe charakteryzujące się odmiennymi przebiegami:
*↑ ciśn. tętna
* niewydolnośc serca
*ch. Niedokrwienna serca
*cukrzyca
Najwieksza umieralność wśród ludzi starszych:
a) niewydolność ukł. Naczyniowo- sercowego 75%
b) schorzenia ukł ruchu 68%
-↓ siły mięśni
-↓ masy kostnej- osteoporoza
- zmiany w stawach, więzadłach, kostkach
- zmiany w ukł odpornościowym (reumatyzm)
-↑ progu odczuwania bólu
c) ukł oddechowy 46%
d) ukł trawienny 34%
e) niewydolnośc krążenia mózgowego -zespoły otępienne 15%
f)ch. Metaboliczne
Problemy w opiece geriatrycznej:
- wielochorobowość
- częste wizyty lekarza
- częste hospitalizacje
- 40% hajsu z NFZ na osoby starsze
Założenia KOG (Kompleksowej Oceny Geriatrycznej):
- wielokierunkowa diagnostyka
- opracowanie planu leczenia
- zorganizowanie leczenia
- ułatwienie opieki
- długoterminowe określenie potrzeb
- umieszczenie w najodpowiedniejszym ośrodku
- bada złożoność problemu
- stan czynnościowy
- jakość życia
Skład zespołu KOG:
- geriatra
- psycholog
- rehabilitant
- pracownik socjalny
- pielęgniarka
- logopeda
- terapeuta zajęciowy
Skład badania KOG:
- wywiad
- badanie przedmiotowe
- ocena stanu czynnościowego
- cele opieki
Narzędzia KOG:
- wywiad
- badania: przedmiotowe, laboratoryjne, obrazowe, czynnościowe
- testy
- skale
Korzyści KOG:
- zwiększa dokładność diagnozy
- zwiększa sprawność działania
- zmniejsza umieralność
- ogranicza hospitalizację
Co to jest COG?
Całościowa ocena geriatryczna. Jest to wielodyscyplinarny proces diagnostyczny zmierzający do określenia możliwości i ograniczeń ludzi starszych w zakresie:
-medycznym,
-psychospołecznym,
-funkcjonalnym
Cel: opracowanie kompleksowego planu terapi i opieki długoterminowej
I OCENA CZYNNOŚCIOWA:
-skala podstawowych czynności zyciowych:
ADL (z ang.) activities of daily learning
-skala złozonych czynnosci życia codziennego
IADL (z ang.) instrumental activities of daily learning
Np.:
*obowiązki zawodowe,
*kontrola przyjmowania leków
*prowadzenie finansów
*dotrzymywanie umów, terminów
*samodzielna podróż
*gotowanie
II OCENA ZDROWIA FIZYCZNEGO:
-skala NYHA
-kanadyjska skala oceny ch. Wieńcowej
- skala oceny zaawansowanie RZS
-skala nasilenia choroby Barlinsowna
- skala nasilenia choroby Tinettiego
-skala Norton
-stan odżywienia BMI
-skala cummiso i WSP
III OCENA STANU UMYSŁOWEGO:
-test MMSE (test rysowania…)
-skrócony test sprawności umysłowej
-geriatyczna skala oceny depresji
IV OCENA SOCLAJNA
- w celu organizowania zakresu opieki długoterminowej i dowolnej
Zmiana wysokości:
- do 70tego roku życia F 4,9cm, M 2,9cm
- po 70tym roku życia 2mm/rok
- spłaszczanie się krążków międzykręgowych
- kifoza odcinka piersiowego z lordozą lędźwiowego
- skoliozy starcze i nawykowe
- rotacja kręgów w skrzywieniach kręgosłupa
Demineralizacja:
- 30g/10 lat M, 80 lat 55% mineralizacji
- 35g/10 lat F, 80 lat 40% mineralizacji
Utrata masy kostnej:
- początek po 40stym roku życia
- 80 lat, 75% M, 60% F, początkowej masy kostnej
- zmiany hormonalne
Osteoporoza:
PODSTAWOWE INFORMACJE NA TEMAT SCHORZENIA DOCZYTAĆ
Bóle stawowe:
- nadwaga
- nadmierne obciążenie
- choroby stawów np. ZZSK
- dziedziczność
Spadek Masy mięśniowej:
- 45% średnia fizjologiczna u mężczyzn, 38% u kobiet
- 60 lat spadek o 10%, 90 lat spadek o 30%
- szybciej tracą masę mięśniową mężczyźni - zanik testosteronu
- zanikają włókna, istniejące zmniejszają średnicę
- spadek liczby motoneuronów
- przebudowa włókien na włókna białe
Spadek Siły:
- Spadek o 15% na dekadę po 50tym roku życia
- 14-24% spadku do 70lat
- 60% siły mięśniowej powyżej 80roku życia
Wydłużenie czasu reakcji:
- czas wyboru + czas czynności = czas reakcji
- spadek siły i przewodnictwa nerwowego
- wzrost sztywności stawów
- inwolucja mózgu
Trudności w chodzie:
- zespół poupadkowy - strach przed kolejnym upadkiem
- wzrost sztywności
- wszystkie punkty wyżej
- zaburzenia wzroku
Spadek Stabilności:
- inwolucja móżdżku
- pogorszenie odruchów
- zaburzenia funkcjonalne kanałów półkolistych
- spadek siły mięśniowej
GZJ:
- geriatryczny zespól jatrogenny - dolegliwości, nowa choroba, nieprawidłowe parametry biochemiczne, występujące u osoby chorej w związku z niewłaściwie zaleczonym leczeniem. Powodem są zbyt duże dawki leków działające toksycznie oraz interakcje między lekami. Stosowane leki mogą przyczynić się do zaburzeń pamięci. Inne objawy: zaburzenia wodno-elekrolitowe, metaboliczne.
Formy terapii zajęciowej w procesie kształcenia:
- grupowa
- zbiorowa
- indywidualna
Cechy dobrego kontaktu z pacjentem geriatrycznym:
- nawiązanie kontaktu
- indywidualne podejście
Min cel rehabilitacji geriatrycznej wg Rutkiewicza:
- uzyskanie min samowystarczalności
- stopniowanie wysiłku
Skala Tinetti:
- ryzyko upadku
Skala Norton:
- ogólny stan chorego leżącego
Skala odżywienia:
- ocena diety
- socjal
- ogólna ocena stanu pacjenta
Skala Cumminsa:
- ryzyko operacyjne dla endoprotezy
- strona psychiczna
- strona fizyczna
Test MMSE (Minimental):
- zmany otępienne
Test Hodgkinsona:
- rozbudowany MMSE:
Test Zegara:
- rysowanie zegara z zaznaczeniem aktualnej godziny
Test „Wstań i idź”:
- pacjent wstaje (bez podparcia)
- pacjent stoi (nie kiwa się, podpór wąski)
- trącanie w mostek oczy otwarte (nie przewraca się)
- trącanie w mostek oczy zamknięte (j.w.)
- pacjent idzie (chód prawidłowy)
- obrót w miejscu o 180 stopni (płynny, nie po łuku)
- powrót (j. 2pkty w.)
- pacjent siada (bez podpierania)
Geriatryczna skala depresji (ICD-10):
- ocena somatycznej depresji
- 3 testy w ciągu dwóch tygodni
Czynniki depresji:
- brak aktywności
- izolacja
- utrata bliskich
Postępowanie:
- nie wymagamy od pacjenta na siłę
- ale, nie wyręczamy
- dajemy więcej czasu na wykonanie czynności, podjęcie decyzji
- nie stosujemy nagłych zmian
- zapewniamy odpoczynek rodzinie, opiekunom
- spacery, znajdowanie zajęć
- pogłębianie więzi rodzinnych
- edukacja nt. choroby
Stadia depresji:
- ŁAGODNA - 2 podstawowe objawy, 2 dodatkowe
- UMIARKOWANA - 2 podstawowe objawy, 4 dodatkowe
- CIĘŻKA - 3 podstawowe objawy, 4 dodatkowe
Alzheimer:
- wywołany odkładaniem beta-amyloidów
- zanikanie neuronów
Wykrywanie:
- skleroza
- apraksja - trudności w podstawowych czynnościach
- anomia - trudności z wysławianiem się
- zmiany nastroju
- dezorientacja
- gubienie rzeczy
- apatia
- otępienie
- brak majaczenia
- 40-90 lat
- BIOPSJA
Otępienie:
- labilność afektywna
- impulsywność
- zaburzenia snu
- ubogość mowy
Typy Otępień:
- naczyniopochodne- zawały, miażdżyce, krwotoki, udary, wszystko w mózgu
- czołowo skroniowe- impulsywność, trudności w kontaktach i funkcjach poznawczych, powtarzanie słów
- lewy'ego- halucynacje, zaburzenia poznawcze, brak uwagi, słomiany zapał
- odparkinsonowskie- drżenie rąk, brak uwagi, skleroza, zaburzenia percepcji, trudności w czynnościach
Przed rozpoczęciem terapii:
- badanie submaksymalnego wysiłku - 130HR
- EKG
Zasady Ćwiczeń:
- zaczyna się dystalnie
- ćwiczenia w grupach
- 2h po posiłku
- 30% wzrost tętna = max
- kontrola oddechu
- ZERO IZOMETRII I SKOKÓW
- zabezpieczenie przeciwurazowe
Nie stosujemy w ćwiczeniach:
- wstrzymania oddechu
- skłonów i skrętów
- obciążenia
- redresji
- złożonych ruchów
Rodzaje treningów:
- wytrzymałościowy- 30 min, 5x w tygodniu
- oporowy- 2x w tygodniu, 8-10 ćwiczeń, 3 serie po 10-15 powtórzeń
- stretching- 2x w tygodniu po 10 minut
- równoważny- 3x w tygodniu
Chód:
- seria rytmicznych ruchów kończyn powodujących przemieszczenie środka ciężkości
Etapy przenoszenia pacjenta:
- Faza 1 - gdzie zabieramy i gdzie jesteśmy, warunki zewnętrzne, przygotowanie wysokości
- Faza 2 - uchwyt, ocena chwytu
- Faza 3 - sru