18. Podstawy rewalidacji: fizjologiczne, psychologiczne, społeczne. Współczesne poglądy na funkcjonowanie mózgu. Dynamiczne układy strukturalne. Mechanizmy kompensacji na poziomie mózgu. Plastyczność systemu nerwowego. Reaktywność. Sekwencyjność w rozwoju.

Podstawy rewalidacji:

FIZJOLOGICZNE:

-cel: odzyskanie utraconej bądź naruszonej sprawności psychofizycznej jednostki; w przypadku wad wrodzonych- optymalne usprawnianie naruszonych organów, układów.

-ukierunkowana na:

· profilaktykę upośledzenia sprawności fizycznych i psychicznych u dzieci z wrodzonymi lub okołoporodowymi ubytkami sprawności

· profilaktykę przewlekłego upośledzenia sprawności fizycznych i psychicznych oraz stanu trwałego kalectwa

· skrócenie okresu niewydolności fizycznej i psychicznej oraz zaburzeń funkcjonalnych

· kompensację ubytków funkcji uszkodzonych narządów i układów organizmu ludzkiego

- dąży się nie tylko do maksymalnego powrotu do stanu sprzed ale realizuje się także cele związane z prewencją wtórną tzn. zwalczaniem czynników ryzyka powrotu danej choroby.

PSYCHOLOGICZNE:

- dążą do tego by osoba niepełnosprawna:

· realnie oceniała swoje możliwości w życiu codziennym, w pracy zawodowej itp.

· możliwie szybko przyjęła i pogodziła się ze swoim upośledzeniem i jego skutkami

· dostosowała się do koniecznych ograniczeń narzuconych im przez niepełnosprawność

· maksymalnie uaktywniła się i rozwinęła swoje sprawności

· przystosowała się do życia w społeczeństwie

- wyrównywanie szans

-bardzo ważna jest akceptacja siebie oraz akceptacja celów rehabilitacji, dążenie do poprawy tego co jest do poprawienia

- akceptacja niepełnosprawności to nauczenie się życia z chorobą tzn. należy przy istniejących stratach umieć uznać i zaktywizować własne wartości w oparciu o które można znaleźć sens życia.

- akceptacja własnej straty to wstępny warunek wytwarzania się motywacji do przezwyciężania jej skutków i akceptacji celów rehabilitacji.

Instrumenty rehabilitacji psychologicznej:

-psychoterapia

-poradnictwo (doradztwo) rehabilitacyjne

-rehabilitacja niespecyficzna

SPOŁECZNE:

- ważna jest dostępność do wartości otoczenia tj. do usług medycznych, edukacji, zatrudnienia, dóbr kultury itp.

- przygotowanie osób niepełnosprawnych do efektywnego uczestnictwa w życiu społeczności

Etapy:

· wycofanie się z poprzednich ról społecznych

· wstępna identyfikacja z nowymi rolami lub pełnieniem dawnych ról w nowych okolicznościach

· stopniowe wdrażanie do pełnienia nowych ról

· wbudowanie nowych ról w zintegrowaną całość z innymi rolami.

WSPÓŁCZESNE POGLĄDY NA FUNKCJONOWANIE MÓZGU

Z najnowszych badań nad funkcjonowaniem mózgu i procesów uczenia się wynika że dotychczasowe informacje np. na temat teorii inteligencji, były ograniczone. H. Gardnem twierdzi że człowiek posiada siedem rodzajów inteligencji i wszystkie można i trzeba wykorzystywać w procesie szkolnego uczenia się i nauczania. Wszystkie one mają duże znaczenie w zdobywaniu wiedzy, jej rozumieniu, zastosowaniu oraz analizie, ocenie i syntezie. Są to: inteligencja lingwistyczna, logiczno-matematyczna, przestrzenna, cielesno-kinestetyczna, muzyczna, intrapersonalna, interpersonalna oraz inteligencja emocjonalna.

DYNAMICZNE UKŁADY STRUKTURALNE:

I Układ sygnałowy- odpowiada za odbiór i kształtowanie wyobrażeń, dostarczanie wrażeń zmysłowych. Jego funkcjonowanie wiąże się z poziomem myślenia konkretno-obrazowego

II Układ sygnałowy- odpowiada za myślenie abstrakcyjne (słowno-pojęciowe). Odpowiada za procesy wyższej analizy i syntezy. Systematyzm wiąże się z funkcjonowaniem osób na poziomie myślenia abstrakcyjnego. To co my widzimy, niewidomi też poznają poprzez analogię za pomocą wszystkich innych zmysłów. Tworzą sobie wyobrażenie surogatowe. Zła współpraca I i II układu sygnałowego wynika ze złego dynamizowania ośrodków korowych przez ośrodki podkorowe.

MECHANIZMY KOMPENASAJCI NA POZIOMIE MÓZGU:

1. Zaburzenia mowy nastąpiły w wyniku zniszczenia okolic ważnych dla mowy w półkuli dominującej, to jej powrót następuje dzięki temu, że funkcje mowy zostają przejęte przez analogiczne okolice półkuli nie dominującej. Ten mechanizm kompensacji występuje u osób, u których dominacja jednej z półkul w zakresie danej czynności nie była przed uszkodzeniem całkowita-dotyczy to zwłaszcza dzieci u których uszkodzenie mózgu nastąpiło przed wytworzeniem się pełnej dominacji jednej z półkul dla danej czynności, oraz pewnej części osób leworęcznych.

2. Istnienie mechanizmu kompensacji polegającego na włączeniu się do realizacji zaburzonej funkcji nieuszkodzonych struktur półkuli, która doznała uszkodzenia. Przeorganizowanie układu funkcjonalnego dla danej czynności w sposób odmienny od tego w jaki zachodziła ona przed uszkodzeniem

3. Wykorzystanie rezerwowych możliwości uszkodzonej struktury. W wielu przypadkach zaburzenie funkcji jest skutkiem jedynie częściowego zniszczenia ważnej dla danej funkcji okolicy. Pozostała niezniszczona część struktury nie wystarcza w normalnych warunkach do prawidłowego przebiegu funkcji, zastosowanie jednak określonych metod ćwiczących i uaktywniających owe rezerwowe możliwości stanowić może ważny sposób postępowania warunkujący kompensację zaburzeń.

SEKWENYJNOŚĆ W ROZWOJU

W modelach sekwencyjnych odrzuca się pojęcie stadium rozwojowego lecz zachowuje się koncepcję rozwoju jako ukierunkowanych zmian strukturalnych/jakościowych. Zmiany rozwojowe tworzą nie tyle sekwencję stadiów związanych z wiekiem, ile sekwencję stopniowych przekształceń związanych głównie z doświadczeniem człowieka.

Istnieje potencjalność sekwencji osiągania tych samych poziomów rozwoju w różnym wieku na podobnym poziomie rozwoju danej struktury psychicznej.

Podstawowe struktury psychiczne są stałe w rozwoju; zarówno u dzieci jak i dorosłych występują zasadniczo te same ich formy. Różnice polegają bardziej na ich wypracowaniu czy specjalizacji coraz lepiej odzwierciedlających różne aspekty doświadczenia indywidualnego niż na zasadniczych zmianach w samej strukturze. Rozwój jest w tych teoriach rozpatrywany jako zależna od doświadczenia indywidualnego sekwencja stopniowych przekształceń jakościowych struktury psychicznej.

REAKTYWNOŚĆ
• Jej przeciwieństwem jest aktywność
• Wynika ze świadomego wyboru i celu, ozn. świadome działanie zgodne z wolą jednostki
• Reaktywność to działanie jednostki w odpowiedzi na działanie czynników zewnętrznych
AKTYWNOŚĆ zaczyna się wewnątrz człowieka,
REAKTYWNOŚĆ jest zawsze tylko odpowiedzią.

OSOBY WYSOKOREAKTYWNE
Mają wmontowany w układzie nerwowym mechanizm nasilający siłę działających bodźców, stąd wszystko co do nich dociera odczuwają silniej.
Dlatego lubią ciszę, spokój, nawet okresowe odosobnienie.
Męczą się w gwarze, hałasie.
Potrzebują mniejszej stymulacji kory mózgowej tzn. mniejszego pobudzenia.
OSOBY NISKOREAKTYWNE
Mają wmontowany mechanizm osłabiający siłę dochodzących bodźców.
Stąd lubią rozgardiasz, hałas, ludzi, dużo bodźców.
Potrzebują silnej stymulacji kory mózgowej tzn. pobudzenia.
( takie dziecko potrzebuje specjalnych warunków )
Reaktywność emocjonalna

to według Jana Strelaua - "tendencja do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej.

1 . ) Reaktywność : 

          - reaktywność odnosi się do wrodzonych funkcji mózgu ( telereceptors : oko i ucho) 

         - receptor bólowy ( odpowiedź na ból ), 

         - rozbudzenia reakcji ( czujności ) i zorientowanej odpowiedzi ( skręca głowę do źródłu dźwięku albo ruchu ) . 

Plastyczność mózgu

   Mechanizm plastyczności tkanki nerwowej - pojęcie to wprowadził J. Konorski

   Rozróżnił trzy rodzaje plastyczności:

1. plastyczność pamięciowa (pamięciowa zmiana plastyczna)

2. plastyczność rozwojowa

3. plastyczność kompensacyjna

• sąsiednie neurony mogą stworzyć nowe połączenia z neuronami pozbawionymi normalnego dopływu bodźców,

• przecięte włókna rozrastają się poniżej uszkodzenia i poszukują nowych aksonów  jako reakcję na zmiany w najbliższym otoczeniu. 

Mózg jest niewątpliwie najbardziej plastyczny we wczesnym okresie swojego rozwoju. Do niedawna uważano wręcz że tylko w tym okresie jest on w ogóle plastyczny. Dziś wiadomo że choć nie tak plastyczny jak za młodu, mózg dorosłego człowieka nadal zdolny jest do znaczących adaptacji.

Ważny obszar badań nad plastycznością mózgu skupił się na stopniu w jakim doświadczenie prowadzić może do reorganizacji połączeń synaptycznych w korze sensorycznej i motorycznej u dorosłych. Np. u muzyków grających na instrumentach smyczkowych obszary czuciowe prawej półkuli mózgu są znacznie powiększone. W innym doświadczeniu zdrowych ochotników przez 20 godzin badani otrzymywali pewne wzorce równoczesnych dotknięć ich kciuka i małego palca lewej ręki. Przy czym jedna grupa po prostu doświadczała tych dotknięć a druga miała dodatkowo identyfikować wzorce dotknięć. Aktywację obszarów prawej kory somatosensorycznej rejonów lewego kciuka i małego palca monitorowano odpowiednią aparaturą. W obu grupach wyniki były inne. W sytuacji biernej ekspozycji obszary kory somatosensorycznej reagujące na dotknięcia kciuka i małego palca zbliżały się do siebie wraz z czasem trwania eksperymentu. W sytuacji czynnej identyfikacji obszary kory somatosensorycznej reagujące na dotknięcia kciuka i małego palca oddalały się od siebie wraz z czasem trwania eksperymentu. (Braun i in.)

---