Proza naturalistów

- lata 80' XIX w. - naturaliści polscy

- wyznawali zasady scjentyzmu i monizmu przyrodniczego w jego wersji pesymistycznej

- nie ufni wobec haseł organicznikowskich

- nastawieni krytycznie do współ. stos. społ. - obyczajowych

- idee darwinizmu: koncepcja walki o byt , w której zwyciężają najlepiej przystosowani; człowiek to istota egoistyczna, dążąca do zaspokojenia swych potrzeb spośród których najważniejsze potrzeby biologiczne, instynkt samozachowawczy, zaspokojenie popędu seksualnego i głodu; oprócz nich występują jako przedłużenie i sublimacje inne bodźce postępowania: ambicja, chciwość, żądza używania

- temperament - siła, która pcha ludzi do zaspokajania potrzeb; wpływa na niego dziedziczność i środowisko

- rolę dziedziczności mocniej akcentowano komentarzem autorskim, sama narracja natomiast wysuwała na plan pierwszy środowisko (warunki życiowe, w jakich znajduje się jednostka, począwszy od wpływów klimatu i mieszkania, poprzez warunki pracy, aż do poglądów i postaw otoczenia)

- nie dostrzegali sytuacji, kiedy jednostka wyzbywa się swoich egoistycznych popędów i działa też na korzyść społeczeństwa

- czynniki zewn. fatalistycznie kształtują jednostkę (charakter, postawę wobec świata)

- człowiek: bierny wytwór oddziaływania czynników

- brak bohaterów

Literatura

- pod wpływem lit. franc. (Flaubert, zola) odrzucenie zasady tendencyjności społ.; deklarują jako swój cel możliwie najdoskonalsze i najbardziej obiektywne odtworzenie rzeczywistości współ., oparte na szczegółowych studiach własnych i osiągnięciach nauki; bezwzględna wierność prawdzie

- n. dostosowywali się do z góry powziętych i powtarzających się schematów ideowych i filozoficznych

- konflikt: bezstronność a antagonistyczne podejście do współczesności:

Jak ta krytyka się przejawiała?: analiza psychologiczna i obyczajowa, ostrość obserwacji, akcentowanie drastycznych szczegółów, satyra, zjadliwość

Wczesny naturalizm:

- życie mas ludowych (ciemnota, zacofanie, społ. niedojrzałość, nędza); istota prymitywna, ograniczona tylko do najprostszych instynktów, pozbawiona moralności, zdegradowana

- niedola wyzyskiwanych - ruch socjalistyczny i walki klasowe proletariatu

- pesymizm naturalistów przynosił więc rezultaty dwojakie - zaostrzał demaskatorskie cechy ich pisarstwa, ale często także zagradzał drogę do uzyskani humanistycznych wartości człowieka prcy i jego walki przeciw przemocy

- nowe konwencje tematyczno - fabularne; założenia te uwalniały powieść od rozmaitych moralizatorskich skrępowań, od służebności aktualnym programom, od wartościowania kryteriami „szlachetnej tendencji”

Powieść

- powieść - studium naukowe, a zarazem dzieło sztuki; staranna obróbka kompozycyjno-stylistyczna

- szeroka gama bohaterów (od arystokracji do proletariatu i marginesu społ.)

- nie tylko jednostka ; problemy społ. , zobrazowanie środowiska lub instytucji

- komentarz dyskursywny narratora - podejrzany o publicystyczną tendencję eliminowano, akcja musiała być uboga i powolna, bo krępowały ją rygory prawdopodobieństwa

- łańcuch zbliżeń - statystycznych opisów i dialogów spełniających funkcje charakteryzujące - główny ładunek poznawczy powieści, nacelowanych na obserwację społ. - obyczajową ukazujących pewien wycinek rzeczywistości panoramicznie

- pamiętniki, dzienniki, listy, nowela typu maupassantowskiego, o zwartej konstrukcji, skąpo dawkująca szczegóły skupiona wokół jednego wydarzenia, skonstruowana z dbałością o efekt końcowy

- giętkość i precyzja odtworzenia języka mówionego (gwar, żargonów i j. indywidualnych), imitowania różnych pozaliterackich odmian języka pisanego oraz umiejętność utrwalenia kolorystycznych i świetlnych kolorów krajobrazu - malarstwo impresjonistyczne

- krytyka kryzysu moralności klas posiadających

- bezwzględność arystokracji

- obłuda obyczajowa

- uległość wobec pieniądza

- handel małżeński

- prostytucja

- upośledzenie kobiet

- zdrada miłosna

- konflikt „ojców i dzieci”

- zły smak mieszczaństwa

- ciasnota intelektualna

- prymitywizm

- brak wrażliwości estetycznej

---