22. Charakterystyka biologiczna roślin ozdobnych.
Rośliny ozdobne uprawiane w gruncie można podzielić zależnie od długości ich życia na następujące grupy:
Rośliny jednoroczne
Rośliny dwuletnie
Byliny
Każda z tych grup ma charakterystyczne cechy biologiczne i wymagania uprawowe. Łączy je natomiast to, że z reguły uprawiane są w gruncie służą do upiększania otoczenia na zewnątrz i jako kwiaty cięte - w pomieszczeniach. Niektóre z nich mogą być uprawiane w szklarni.
ROŚLINY JEDNOROCZNE
Przechodzą cały cykl rozwoju w czasie jednego okresu wegetacyjnego. Wysiane wiosną tworzą pędy i liście w lecie zakwitają, zawiązują owoce i wydają nasiona a jesienią giną.
1. Rośliny jednoroczne wysiewane wprost do gruntu.
Uprawa tych roślin jest bardzo prosta i tania. Nasiona wysiewa się wprost do gruntu na zagony lub rabaty w glebę dobrze uprawioną i nawiezioną.
Nasiona gatunków wytrzymałych na wiosenne przymrozki jak np. nagietek lekarski i groszek pachnący, wysiewa się w końcu marca i na początku kwietnia (termin wiosenny wczesny)
Nasiona gatunków wrażliwych wysiewa się (np. nasturcja) na początku maja tak, aby wzeszły dopiero po przymrozkach. Niekiedy nasiona tych roślin wysiewa się w pewnych odstępach czasu, uzyskując w ten sposób przedłużony okres kwitnienia. Nasiona niektórych gatunków mogą być również wysiewanie późną jesienią (np. eszelocja kalifornijska)
Zwykle nasiona wysiewa się w rzędy ręcznie lub siewnikiem - a po wejściu przerywa, pozostawiając pojedyncze rośliny w wymaganych dla danego gatunku czy odmiany odstępach.
Siać należy odpowiednio gęsto gdyż wiele roślin nie znosi przesadzania (np. mak polny) i w wypadku nierównomiernych wschodów powstają puste miejsca. Zabiegi pielęgnacyjne polegają na systematycznym odchwaszczaniu spulchnianiu gleby podlewaniu oraz nawożeniu pogłównym i usuwaniu przekwitłych kwiatów. Rośliny opanowane przez choroby lub szkodniki opryskuje się środkami grzybobójczymi lub owadobójczymi.
2. Rośliny jednoroczne uprawiane z rozsady.
Nasiona niektórych roślin kiełkują w gruncie stosunkowo długo, więc dzięki wysianiu w szklarni lub ciepłym inspekcie okres ten skracamy a tym samym skracamy okres produkcji. Wiele gatunków roślin ozdobnych pochodzi z rejonów o łagodniejszym lub ciepłym klimacie, dlatego ich siewki są niewytrzymałe na występujące u nas wiosenne przymrozki..
Produkcja rozsady - nasiona wysiewamy do skrzynek w szklarni lub do ciepłych inspektów. W miarę potrzeby wysiewy podlewamy tak, aby gleba była umiarkowanie wilgotna. Temperaturę natomiast można regulować tak, aby była ona optymalna d kiełkujących nasion (najczęściej 20-25C) a później dla siewek (zwykle 20-22C). Regulowanie temperatury przeprowadza się przez wietrzenie szklarni lub inspektów oraz przez ich cieniowanie. Gdy siewki zaczynają się stykać liśćmi należy je przepikować w większej rozstawie do skrzynek, na stoły w szklarni lub do inspektów.
Hartowanie rozsady - polega na stopniowym przyzwyczajaniu jej do warunków przede wszystkim do temperatury panujących na otwartej przestrzeni - na zewnątrz szklarni czy inspektów. Tak przygotowana rozsada ma dobrze wykształcony system korzeniowy jest silna dobrze się przyjmuje i daje wyrównane i zdrowe kwitnące rośliny.
3. Rośliny dwuletnie
Cykl rozwojowy a także produkcyjny roślin ozdobnych z tej grupy trwa przez 2 okresy wegetacyjne. W pierwszym roku wegetacji rośliny wytwarzają organy wegetatywne natomiast w drugim roku wydają nasiona i najczęściej obumierają. Nasiona tych roślin zazwyczaj wysiewa się w pierwszej połowie lata (czerwiec - lipiec) do inspektów lub na rozsadniku. Siewki po wykształceniu 2-3 liści pikuje się do inspektu lub na rozsadnik w rozstawie 5-15 x 5-25 cm, zależnie od gatunku. W końcu sierpnia - pierwszej dekadzie września rozsadę wysadza się na osobne zagony a wiosną na miejsca stałe. Można też od razu jesienią posądzić na miejsca stałe w rozstawie 15-550 x 20-80 cm. Rośliny dwuletnie na ogół zimują dobrze w gruncie niektóre jednak wymagają okrycia zwłaszcza w zimne i bezśnieżne zimy. Najlepszym okryciem są gałązki drzew iglastych (tzw. Stroisz) można użyć do tego celu słomy, torfu, liści lub słomiastego obornika. Należy przy tym pamiętać o dwóch zasadach:
Rośliny przykrywamy możliwie późno, kiedy ziemia płytko przemarznie
Wiosną dość wcześnie okrycia takie zdejmujemy gdyż przetrzymanie go może spowodować uszkodzenie liści i pędów.
Np. Malwa, Fiołek, Niezapominajka
4. Byliny zimujące w gruncie
Bylinami nazywamy rośliny zielne wieloletnie tzn. takie, które mają zdolność do wielokrotnego, wegetatywnego „odradzania się”
Części nadziemne u wielu z nich często zamierają na zimę a wiosną wyrastają nowe z części podziemnych - korzeni, kłączy, bulw lub cebul. Niektóre byliny zachowują na zimę łodygi lub rozetki liściowe a inne odnawiają się z pąków u nasady zeszłorocznej łodygi. Byliny ozdobne stosujemy w określonych celach i w różnych warunkach uprawy i na tej podstawie dzielimy je na szereg grup:
Byliny skalne
Byliny rabatowe
Byliny parkowe
Byliny wodne
Byliny bagienne
Byliny cebulowe
Paprocie
Trawy ozdobne
Są to podziały użytkowe, które tylko częściowo pokrywają się z podziałami botanicznymi. Natomiast na podstawie najważniejszych cech organów trwałych wśród bylin można wyróżnić:
Byliny korzeniowe - np. mak wschodni, gipsówka wiechowata, wytwarzają zwykle duży pojedynczy lub słabo rozgałęziony korzeń
Byliny korzeniowo - łodygowe - np. chaber piękny, łubin wielolistny, piwonia chińska - wytwarzają silny korzeń palowy oraz korzenie przybyszowe u nasad pędów okrytych ziemią.
Byliny łodygowe - aster, rudbekia, aster - wytwarzają u nasady pędów liczne rozrastające się poziomo lub ukośnie korzenie przybyszowe, które przejmują funkcje korzenia palowego (korzeń ten stosunkowo szybko przestaje rosnąc i obumiera). Korzenie przybyszowe są bardzo liczne i tworzą wiązkowy system korzeniowy.
Uważa się, że najlepszy okresem przesadzania bylin jest wiosna oraz wczesna jesień.
Np. Krwawnik, Smagliczka. Zawilec
5. Byliny zimujące w pomieszczeniach
Wiele bylin często bardzo efektownych i o szerokiej skali zastosowania traktować w uprawie jak rośliny jednoroczne. Zwykle sadzi się je w końcu kwietnia lub na początku maja do gruntu albo wcześniej do doniczek lub do inspektu a dopiero w końcu maja na miejsca stałe. Organy przetrwalnikowe (bulwy kłącza) tych roślin wykopuje się w końcu września lub n początku października i przechowuje w pomieszczeniach zabezpieczonych od mrozu w różnych warunkach zależnie od wymagań.
6. Rośliny cebulowe
Stanowią grupę roślin o szerokim zastosowaniu. Większość z nich ma okazałe dekoracyjne i barwne kwiaty rozwijające się wiosną lub na początku lata. Duże znaczenie ma możliwość przyspieszania ich kwitnienia. Podziemną częścią tych roślin jest cebula. W uprawie są roślinami wymagającymi gleby żyznej, przepuszczalnej i niezbyt suchej, stanowiska słonecznego lub półcienistego. Rozmnaża się je wegetatywnie ze względu na długi okres od wysiewu nasion do kwitnienia i niepowtarzalnie cech rośliny matecznej przy rozmnażaniu generatywnym. Do rozmnażania służą cebule przybyszowe lub bulwy, (bo są zaliczane do tej grupy). Sadzi się je w okresie ich spoczynku. Rośliny cebulowe mają krótki okres wegetacyjny, wskazane jest, więc sadzenie ich w pobliżu roślin, których części nadziemne rozwijają się w okresie późniejszym i po obumarciu nadziemnych części roślin cebulowych zakryją puste miejsca. Np. zimowit, szafran. Szachownica.