STOSUNEK ZOBOWIĄZANIOWY I POJĘCIE ZOBOWIĄZANIA
Stosunek zobowiązaniowy- jest to taki stosunek prawny, w którym 1 osoba zwana wierzycielem może żądać od drugiej osoby zwanej dłużnikiem określonego działania, albo zaniechania, czyli powstrzymania się od działania albo świadczenia.
Prawo rzeczowe jest skuteczne „erga omnes” tzn. przeciwko wszystkim.
Prawo zobowiązaniowe jest skuteczne „inter portes” tzn. pomiędzy samymi stronami.
JAK POWSTAJĄ ZOBOWIĄZANIA- ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ
Najważniejszym źródłem zobowiązań są umowy. Jeśli 2 dorosłe osoby w sposób świadomy i dobrowolny zawrą umowę- nawiązuje się wówczas stosunek prawno zobowiązaniowy.
Intercyza- umowa małżeńska
PACTA SUNT SERVANDA - umów należy dotrzymywać
Drugim źródłem prawa zobowiązań bardzo istotnym są czyny niedozwolone np.: jeśli potrącimy kogoś samochodem i uczynimy mu szkodę- jesteśmy zobowiązani do jej naprawienia i powstaje stosunek zobowiązaniowy. Odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych musi być zawiniona i musi występować związek przyczynowy.
WINA jest to psychiczny wewnętrzny stosunek sprawcy do czynu, który polega na tym, że ktoś chce czyn popełnić albo się na to godzi i w związku z tym mamy do czynienia z winą umyślną i nieumyślną np.: jeśli celowo chcę wybić szybę w czyimś samochodzie lub oknie jest to wina umyślna; natomiast nasze dzieci grające w piłkę na placu przed blokiem zbiły szybę sąsiadowi- jest to wina nieumyślna.W każdym razie warunkiem odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych jest wystąpienie szkody a zatem wystąpi również obowiązek jej naprawienia, czyli wystąpi stosunek zobowiązaniowy
Trzecim źródłem zobowiązań jest bezpodstawne wzbogacenie. Zgodnie z polskim prawem każdy nasz dochód powinien i musi mieć klarowną, jasną podstawę prawną np.: jest to wynagrodzenie za rzetelnie wykonaną pracę z tytułu prowadzenia przedsiębiorstwa; z tytułu sprzedaży naszego majątku; z tytułu darowizny od osób bliskich albo nawet, kiedy przypadkowo i uczciwie znajdziemy rzecz, to należy nam się znaleźne, bezpodstawne uzyskiwanie dochodów z przestępstwa np.: z handlu narkotykami, z tytułu zmuszania do niewolniczej pracy, zmuszanie kobiet do prostytucji lub oszustwo. I dlatego bezpodstawnie wzbogacony ma obowiązek bezpodstawnie zubożonemu określoną kwotę pieniędzy.
Innym źródłem zobowiązań jest akt administracyjny- administracja państwowa, albo administracja samorządowa poprzez jednostronne rozstrzygnięcie może ingerować w stosunki własnościowe albo może przyznać nam określone prawa albo nałożyć określone obowiązki.
Przykład 1
Prezydent Miasta Lublina przyznaje nam mieszkanie komunalne i na tej podstawie możemy zawrzeć umowę najmu i mieszkać ze swoją rodziną.
Przykład 2
Prawo wywłaszczeniowe- ponieważ istnieje konieczność wybudowania obwodnicy wokół Lublina, która pójdzie przez teren prywatny np.: na terenie gminy Konopnica, trzeba wywłaszczyć niektóre nieruchomości, czyli decyzją organu administracji państwowej nastąpi pozbawienie własności określonej działki określonego rolnika, ale po stronie państwa istnieje obowiązek odpowiedniego odszkodowania.
PRZYRZECZENIE PUBLICZNE JAKO ŹRÓDŁO ZOBOWIĄZAŃ
Przyrzeczenie publiczne jest źródłem prawa zobowiązań, które polega na tym, że w zamian za wykonanie określonej czynności np.: odnalezienie zagubionego psa, dostarczenie informacji o ukrywającym się przestępcy spowoduje, że mamy do czynienia z zobowiązanie zapłaty przyrzeczonej sumy.
I następnym źródłem prawa zobowiązań jest prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia jest źródłem prawa zobowiązań, która polega na tym, że jeżeli załatwiliśmy za kogoś jakąś czynność mamy prawo do żądania stosownego zwrotu nakładów.
SZCZEGÓŁOWA CZĘŚĆ PRAWA ZOBOWIĄZAŃ
Szczegółowa część prawa zobowiązań są to poszczególne umowy, które możemy zawrzeć, które są uregulowane w Kodeksie Cywilnym i w innych przepisach prawnych. To są tzw. umowy nazwane (np.: sprzedaż, zlecenie), tzn. wyraźnie przez Kodeks określone. Ale my jako dorośli i wolni ludzie możemy sobie skonstruować dowolną umowę- bardzo prostą, która może łączyć różne umowy i będzie ona ważna- pod jednym warunkiem, że nie jest ona sprzeczna z prawem.
UMOWY MIESZANE
Istota umów mieszanych polega na tym, że np.: umowa turystyczna albo umowa hotelowa łączy w sobie kilka innych umów i ani umowa turystyczna i ani umowa hotelowa nie są uregulowane w polskim Kodeksie Cywilnym.
Umowa turystyczna obejmuje:
Umowę przewozu
Hotelową
Sprzedaży posiłków
O kupno atrakcji turystycznych (bilety do muzeum)
Ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków albo kosztów leczenia
Umowa hotelowa- umowa o świadczenie usług hotelowych jest również umową mieszaną, której wprost nie określają przepisy polskiego prawa. Umowa hotelowa to po pierwsze umowa najmu- wynajęcie umeblowanego pokoju hotelowego albo miejsca noclegowego, ponadto umowa przechowania bagaży.
UMOWA SPRZEDAŻY jest stosowana najczęściej i polega ona na przeniesieniu własności określonego towaru lub produktu albo na sprzedaży usługi (fryzjerskiej, kosmetycznej, prawniczej, edukacyjnej). Jest to umowa dwustronnie zobowiązująca, określone strony mają swoje prawa i obowiązki. Sprzedawca ma obowiązek dostarczyć odpowiedniej ilości i jakości towar, a ma prawo do otrzymania określonej- konkretnie ustalonej ceny. Natomiast kupujący, odwrotnie ma prawo otrzymać określonej ilości i jakości towar, który zaspokoi jego usługi a w zamian za to ma obowiązek zapłacić precyzyjnie określoną cenę.
Jeśli umowa zostanie rzetelnie wykonana przez obie strony to obie strony będą a przynajmniej powinni być zadowolone w jednakowym stopniu i tak kupujący kupił produkt zaspokajający jego potrzebę natomiast sprzedawca otrzymał odpowiednią cenę
Polskie prawo domaga się rzetelności w wykonywaniu umów i skrupulatności, ale bierze pod uwagę, że nie wykonanie umów lub nierzetelne wykonanie umów może nastąpić z obu stron np.: sprzedawca może dostarczyć towar wadliwy z ukrytą wadą a kupujący może nie zapłacić w ogóle, albo w określonym terminie określonej sumy. Dlatego ustawodawca przewidział instytucje rękojmi, z tytułu wad ukrytych fizycznych lub prawnych.
Przykład
Kupujemy buty, które przy odbiorze wyglądają porządnie a przy używaniu rozpadają się z powodu wad ukrytych. W takim wypadku konsument posiadając paragon ma prawo na zasadzie rękojmi za wady ukryte zwrócić się o jego naprawę lub wymianę na nowe lub zwrotu pieniędzy.
W Polsce obowiązuje tzw. sprzedaż konsumencka tzn., że konsument może w odpowiednim czasie zwrócić towar i zrezygnować z kupna. Niekiedy sprzedawca chcąc zachęcić do sprzedaży towarów i usług- chociaż nie ma takiego prawnego obowiązku gwarancję na zakup towaru lub usług np.: na rok, dwa lub dłużej. Należy podkreślić, że przy współczesnym sprzęcie AGD można gwarancję dokupić.
UMOWA DAROWIZNY- darowizna jest to jednostronne przekazanie na zasadzie bezinteresownej określonej ilości pieniędzy albo rzeczy na rzecz drugiej osoby, czyli obdarowanego. Jeżeli darowizna zostanie przyjęta rzecz przechodzi na własność obdarowanej.
RĘKOJMIA za wady prawne przy sprzedaży polega na tym, że np.: kupujemy na giełdzie samochód i przy próbie rejestracji okazuje się, że samochód jest kradziony, nabywca ma prawo żądać unieważnienia takiej umowy, jeżeli działał w dobrej wierze tzn. nie miał świadomości, że kupuje towar będący przedmiotem kradzieży. Powstaje pytanie czy można darowiznę odebrać? Tak, ale tylko wtedy, kiedy osoba obdarowana wykaże się rażącą niewdzięcznością.
UMOWY O ŚWIADCZENIE USŁUG
Kodeks Cywilny przewiduje, że obok umowy o pracę będzie świadczona praca albo usługi przez rzemieślników krawców, nakłady gastronomiczne, pracowników, lekarzy, fryzjerów, lekarzy weterynarii i innych osób. Są tutaj 3 umowy, które istotnie różnią się treścią:
umowy o dzieło- są to umowy rezultatu, np.: idziemy do krawca zamówić suknię sylwestrową albo kostium damski, a w wypadku mężczyzny, aby uszyć garnitur, umowa zostanie wykonana, kiedy wykonawca osiągnie określony rezultat, np.: uszyje dobrą sukienkę, garnitur. Natomiast przy umowie o dzieło wykonawca nie może żądać od nas zapłaty, jeśli nie osiągnął rezultatu, np.: nie uszył sukienki, garnituru.
umowa zlecenie- jest to nie tyle umowa rezultatu, co umowa starannego działania; i tak lekarz medycyny, lek. Weterynarii, prawnik, nauczyciel, wykładowca lub duchowny o różnych wyznaniach pracując na podstawie umowy- zlecenia zobowiązany jest do tzw. starannego działania tzn. zrobienia wszystkiego, co w jego mocy, aby rezultat osiągnąć, choć nie zawsze jest to możliwe, np.: nie zawsze adwokat wygra sprawę, nie zawsze lekarz wyleczy, ale jeżeli dochował należytej staranności wynagrodzenie się należy
umowy o korzystanie z cudzych rzeczy lub środków pieniężnych
umowa użyczenia
pożyczki
kredytu bankowego
Dwie pierwsze umowy uregulowane są przez polski Kodeks Cywilny z 1964r., a umowa kredytu jest umową pozakodeksową i jest uregulowana przez Prawo Bankowe z 1997r.
Umowa użyczenia jest to przekazanie posiadania a więc faktycznego władania rzeczą na rzecz korzystającego z umowy użyczenia. Nie można jej mylić z pożyczką, ponieważ tutaj chodzi o rzecz oznaczoną, co do tożsamości, a więc o konkretną książkę, samochód, rower. Korzystający z tej umowy nie może nam zwrócić rzeczy dowolnej tylko tą jasno określoną rzecz.
Umowa pożyczki- to przekazanie własności pieniędzy lub rzeczy oznaczonych, co do gatunku, np.: jabłka, sól, cukier. W wyniku tej umowy pożyczający zwróci taką samą ilość pieniędzy lub rzeczy, ale niedokładnie tej samej. Jest zupełnie obojętne, na jaki cel ktoś przeznaczył pieniądze lub rzecz.
Kredyt- umowa kredytu bankowego jest uregulowana przez Prawo Bankowe na określony cel, ale nie w dowolnym celu. Najczęściej kredyt wypłacany jest w transach, czyli ratach i bank ma prawo kontrolować sposób wykorzystania kredytu.