główne procesy glebotwórcze
proces - całokształt zjawisk które zachodzą w powierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej i w wyniku których kształtują się gleby. Prowadzą do wytworzenia się typów gleb, zwykle związanych z siedliskiem
np. bielicowe nie po lasami liściastymi lecz pod boarmi, w środowisku kwaśnym na ubogich skałach
w pl (strefa klimatyczna)
inicjalny
brunatnienie intensywne wietrzenie minerałów pierwotnych z równoczesną syntezą minerałów wtórnych ilastych. W trakcie wietrzenia krzemianów i glinokrzemianów uwalniają się tlenki żelaza które razem z materią organiczną tworzą brunatne otoczki na ziarnach gleby nadając charakterystyczną barwę glebie. Tworzą się gleby brunatne. W miarę jak nasilnia się proces wietrzeniowy tworzą się również trwałe połączenia między żelazem a próchnica materi organicznej i minerałów i ilastych (żelazisto ilasto próchniczne) tzw próchnica glebowa. Te wszystkie związki powstałe w czasie wietrzenia pozostają w glebie bo zjawisko przebiega w glinach (węglan wapnia, odczyn obojętny/slabo kwasny np. gliny zwałowe, lessy (kilkanaście % węglanu wapnia), inne zasobne w krzemiany i glinokrzemiany. Gleby brunatne w klimacie umiarkowanie ciepłym w warunkach naturalnych pod lasami liściastymi. W zależności od rodzaju skały macierzystej i procesu wytworzyły się minerały illaste i ilitu montmonyrolitu, kaolinit w mniejszych ilościach. Dużo minerałów zasadowych, 60-80%; ph powyżej 5,5 do 7,2; zawartość próchnicy do 3%; zasobne w składniki, uraodzajne, w klasie 2 2a 3b. Poziomy genetyczne:
A - brązowe
Bbr (poziom brunatnienia)- jasno rude
CCa (skała macierzysta) - ciemno rude
Wierzchnie warstwy z tendencją do zakwaszania, głębsze warstwy z węglanem wapnia
płowienie (fr fesi vage) (przemywania) → gleby płowe Zachodzi w skałach macierzystych: utwory pyłowe rożnej genezy, piaski gliniaste, gliny zwałowe, utwory nie całkowite (piaski zalegające na glinach lub iłach). Skały mają wyługowany węglan wapnia z profilu nawet w głębi. Odczyn kwaśny/lekko kwaśny, może spadać poniżej 5. Zdecydowanie mniej kationów o charakterze zasadowym. Proces polega na, w naszym klimacie z przemywnym profilem wodnym są wymyte ze składników zasadowych. Następuje przemieszanie się iłu (minerały ilaste i koloidy glebowe) z górnych warstw profilu w głąb, fizycznie bez zmiany składu chemicznego. Kształtują się poziomy:
A - akumulacji mateiri organicznej; żółto brązowy z odcieniem szarym
Eet - przemywania uboższy w koloidy glebowe, zmieniony skład glanurometryczny;
Bt - teksturalny (wzbogacenia) mocniejszy skład mechaniczny, więcej żelaza (III), minerałów ilastych
C -
Tworzą się w warunkach lasów lisciastych i mieszanych. W poziomie A i E wysycenie 20 -30%; W poziomie B 50% kationów przemieszczonych wraz z koloidami. Mniej pruchnicy niż gleby brunatne. Wartościowe jako gleby. W zależności od składu w różnej klasyfikacji (czasem nawet w 2 klasie bodyfikacyjnej) 30% powieschni polski
bielicowania → gleby: bielice (nie zawierają poziomu akumulacji pruchnicy) i gleby bielicowe. Proces przebiega w środowisku boru na bardzo ubogich skałach macierzystych, piaskach luźnych, słabo gliniastych. Są to siedliska suche, narażone na erozje. Piaski w dolinach rzecznych, na wydmach lub śródlądowe pochodzenia polodowcowego lub eolicznego. Słabe jako skała macierzysta dla gleb. Wody gruntowe na kilku metrach. Proces polega na
Profil gleby:
O - organiczny zielone poszycie i warstwa ściółki; kumuluje wilgoć; łatwo oderwać
OL - świeży opad
Of - sfermentowany - detrytusowy barwy brązowej; duży zanik tkanek ph 2,5-3
Oh - humusowy - niewielkiej miąższości warstwa próchnicy, czarny mazisty koloidalny związek
Ees - wymywania - zdegradowany chemicznie, składniki rozpuszczone w kwaśnych roztworach od igliwia (bitumy, lignina - trudno rozkładane, zalegają gównie rozkładane przez grzyby częściowo przez bakterie); koloru piasku plażowego; gdy kwasy wysycone wytrącają się niżej: humus, kwasy organiczne. ph 3-3,5
Bhfe - żelazo ph 4
C - skała macierzysta uboga w składniki zasadowe
składniki pokarmowe uciekają w głąb więc charakterystyczny system korzeniowy (pionowo w dół a potem boczne do góry)
tyko pod borami; brak pod polem uprawnym. Najlepiej w początkowych okresach lodowca bo chłodny i wilkotny. W Polsce zbyt wysoka temp. Zachodzi lepiej w reglach gór. Minerał ilasty w kwaśnym środowisku rozkłada się na tlenki do wodorotlenkow (żelaza i glinu). W małym stopniu wysycone jonami zasadowymi (stopień 5 do 20 %) durzo wodoru w roztworach wonych i glebowych, w kompleksie sorbcyjnnym. około 10% powieszczhni polski
glejowe - procesy gównie redukcji. Mogą przebiegać w glebach bo trwałe okresowe uwilgotnienie gleb w wyniku wód opadowych i stagnacji wód w profilu glebowym. Zachodzi redukcja Fe3+ do Fe 2+ gleba zmienia barwe z żółto brązowo białej na sino . Zwykle zbyt wilgotna. Jeśli długo gleby tracą strukturę i obniża się ich pH. Woda stagnuje (powoli wsiąka).
profil:
A akumulacji próchnicy - próchniczny, zaciekowe ślady oglejenia jeśli nie ma wody]
Gg glejowy
Cg skała macierzysta oglejona wodą opadową
opady >700mm procesy trwają przez większośc roku
oglejenie bo wysoki poziom wód gruntownych - oglejenie gruntowo glejowe profil
A
G
warstwa związków żelaza - orsztynowa (oksydoredukcyjna) ; zaskorupione pokłady stwarzające trudności z przebiciem dla roślin
Cg
Z tendencją do zakwaszania. Brak tlenu powoduje zmianę aktywności biologicznej. Wymagają drenowania. pH waha się w szerokim zakresie. Na ogół wadliwe stosunki wodno-powietrzne. Często, w warunkach naturalnych, siedliska borów wilgotnych lub lasy wilgotne; w warunkach gospodarki użytki zielone
bagienny (torfotwórczy) - woda decydującym czynnikiem glebotwórczym. W warunkach całkowicie beztlenowych przebiga, bagna porasta roślinność hydrofilowa obumierając corocznie odkłada się na powieszani powoli się rozkładają ze względu na brak tlenu. Można znaleźć olchy i wierzby prawie w całości w mieszaninie związków organicznych (węglowodory, kwasy organiczne, lignina, bitumy, celuloza) zachowujących się jak koloidy hydrofilne które podczas osuszania przechodzą w formy hydrofobowe (mogą wracać). Różnią się ze względu na rozmaitość zbiorowisk roślinych. Wyróżniamy:
torfowiska niskie - w dolinach rzecznych zasilane przez wolo płynące odnogi rzek lub zbiorniki stojące, strumienie lub wysokie poziomy wód gruntowych i wody powodziowe, bogate w skąłdniki pokarmowe. Roślinność wymagajaca pod względme pokarmowym, torfowiska bogate. pH zbliżone do objętego, do 3,5% azotu w suchej masie torfu. Ze względu na charakter roślinności:
zbiorowiska szuwarowe (trzcina sitowie) zamulone, w okresach powodziwych
turzycowiskowe pokryte przez turzyce
olesowe najbliżej brzegów dolin porośnięte drzewostanami olchy z potrzyciem traw
mechowiskowe - mchy turzyce, brzoza karłowa, kępy wierzb
torfowiska wysokie - na wododziałach; w górach na płaskowyżach bezodpływowych. Zasilane głównie wodami ubogimi wodami opadowymi. roślinność oligotroficzna. dominują mchy torfowce (białe=sfagnum) np. torfowce kępkowe (większy przyrost, tworzą kępy wykorzystują wodę i zasychają, w środku miska gdzie zaczynają rosnąć dolinkowe) i dolinkowe. Spotykane na Podlasiu. Ubogie w składniki pokarmowe.
murszenia
darniowe
tworzenie gleb: wietrzeniowe → organizmy pionierskie (sinice, glony, porosty, mchy, bakterie, promieniowce, grzyby) →
lita skała - brak materii org
gleba - jest materia org
początkowo prymitywne słabo rozwinięte bez poziomów genetycznych, poziom próchniczny o małej miąższośc lekko jasno szarej barwie, akumulacja materii org.
poziom akumulacji próchnicy (A)