kl. Tomasz Szaro
ROZDZIAŁ I
DZIAŁALNOŚĆ PROROKA IZAJASZA; KONTEKST HISTOYCZNY POWSTANIA DRUGIEJ PIEŚNI O „SŁUDZE JAHWE” Iz 49, 1-6.
Księga niosąca imię wielkiego proroka Izajasza, proroka judzkiego VIII w. przed Chr. została przez całą tradycję przekazana w jednolitej postaci. Jej sześćdziesiąt sześć rozdziałów jako jedną całość przypisuje się tej samej postaci Izajaszowi, związanemu ściśle z Jerozolimą i jej dworem królewskim. Jednak dogłębna analiza treści sprawia, iż dzieło to należy uznać jako jedną całość złożona z trzech części. Piewsza z nich obejmuje w zasadzie pierwsze trzydzieści rozdziałów i zawiera materiały powstałe w VIII w. przed Chr., pochodzące ze środowiska samego Izajasza. Następne rozdziały zawierają materiały prorockie nieznanych z imienia proroków, które współcześnie nazywamy „deutero-Izajaszem” (Iz 40-55), oraz „trito-Izajaszem” (Iz 56-66)
Interesująca mnie perykopa znajduje się w rozdziałach których autorstwo przypisuje się deutero-Izajaszowi. Z badan przeprowadzonych wynika, iż działalność Deutero-Izajasza przypada na czas między zburzeniem Jerozolimy w 586r. przed Chr. a zajęciem Babilonii przez króla Cyrusa w roku 539. Działalność ta trwała około 10 lat i raczej pod koniec tego okresu, kiedy na scenie pojawił się Cyrus, a więc przyjmuje się około 550 rok.
Działalność Nabuchodonozora, położyła kres judzkiej państwowości, wydobywając państwo neobabilońskie na szczyty potęgi. W roku 585 przed Chr. król wyprawił się na zachód i obległ wojskiem miasto Tyr, które broniło się przez 13 lat. W roku 582 król Nabuchodonozor uderzył ponownie na Judę i uprowadził do Babilonu nową grupę Judejczyków. Następnie w roku 568 Nabuchodonozor zawojował Egipt, głównego rywala w dominacji nad ówczesnym światem.
Śmierć Nabuchodonozora w 562r. przed Chr. oznaczała schyłek potęgi babilońskiej. Jego następca Amel-Marduk był już łagodniejszy i ułaskawił więzionego w Babilonie króla judzkiego Jojakima. W następnych latach powstał konflikt w państwie Babilońskim między następnymi władcami. Naborid popadł w konflikt z potężną klasą kapłańską Babilonu, gdyż nie oddawał kultu boga Babilonu Madraka. W tej sytuacji opuścił on Babilon i przeniósł swoją rezydencje do Tema. Podczas jego nieobecności rządy w Babilonie sprawował jego syn Balszarusur. W tych to właśnie okolicznościach pojawia się na horyzoncie dziejów Cyrus, król perski.
Cyrus poprzez koalicje z różnymi państwami najeżdżał i niszczył kolejne kraje a ich władców czynił swymi wasalami. „Te wszystkie zdobycze tak go umocniły, że mógł pokusić się na Babilon, tym bardziej, że sprzyjało mu niezadowolenie Babilończyków z rządów Nabonida. Babilon dostał się w jego ręce 13 października 539r. Pod koniec roku Cyrus wyjechał do Ekbatany, gdzie w 538 roku, który był pierwszym rokiem jego panowania, wydał słynny edykt uwalniający żydów z niewoli”
Cyrus szybko zdobył sobie sympatię u Babilończyków. Po zdobyciu miasta nie zniszczył go, a mieszkańcom zapewniał bezpieczeństwo. W swej polityce zapewniał wolność wszystkim jeńcom oraz powrót do domów rodzinnych i ojczyzny. Polityka Cyrusa zmierzała do zapewnienia wolności religijnej poddanym. Władca perski w celu nawiązania dobrych stosunków z narodem, którym rządził, oficjalnie oddawał cześć jego bogom i szerzył ich kult, choć sam nie był ich wyznawcą. Z tym to okresem, rządów Cyrusa wiązali wielka nadzieję wygnańcy Żydowscy. Nie byli zmuszani do przyjmowania religii państwowej Babilonu, choć potęga zdobywców i splędor ich kultu musiały wywierać na nich wielkie wrażenie. Pozbawieni świątyni i kultu, zaczynali gromadzić się w domach, głównie wokół kapłanów i proroków, i wspólnie czytać pismo święte i odprawiać modlitwy. Wygnańcy nieustannie myśleli o Jerozolimie i o ojczyźnie, nadsłuchiwali wciąż nowych wiadomości i marzyli o powrocie. Był to okres wielkiej próby dla Judejczyków i dla ich wierności religii. Czy może wszelkie działanie boże na rzecz ludu wybranego się skończyło? Czy Jahwe, Bóg uniwersalny, rzeczywiście panuje nad światem i rozwojem dziejów? Czy pamięta On jeszcze o swoich obietnicach?
W tej sytuacji upokorzenia i próby zostaje powołany i posłany do ludu hebrajskiego Deutero-Izajasz z zadaniem wlania otuchy w serca biednych wygnańców i ukazania im nowych perspektyw zbawienia.
Treść tekstu przypisywanego Deutero-Izajaszowi dzieli się na dwie sekcje: rozdz. 40-48 oraz 49-55. Tematyka pierwszej jest zdominowana przez inicjatywy podejmowane przez Cyrusa, w które autor entuzjastycznie się włącza, widząc w perskim władcy pomazańca Jahwe. Pierwsza część, niejako oznajmia, że Jahwe wezwał Cyrusa, aby upokorzyć dumny Babilon i uwolnić swój lud z niewoli. Druga sekcja bardzo mało mówi o wydarzeniach natury politycznej. Na pierwsze miejsce wybija się myśl o roli Syjonu. Nie ma tu mowy o Cyrusie, nie ma też polemiki z bożkami pogańskimi.
Deutero-Izajasz jest wiernym kontynuatorem myśli Izajasza z VIIIw. Przewodnim motywem w posłannictwie Drugiego Izajasza jest entuzjastyczne słowo pociechy i nadziei, zawarte w ponowionej obietnicy bliskiego uwolnienia z niewoli babilońskiej i odbudowy narodu Izraela. Deutero-Izajasz niestrudzenie wzywa swoich rodaków, więźniów Babilonu, do powrotu do Ojczyzny. Na szczególną uwagę zasługują cztery utwory liryczne zwane „Pieśniami o Słudze Jahwe”. Chociaż pieśni o Słudze Jahwe różnią się miedzy sobą pod względem literackim i pojęciowym, to jednak wykazują pewna jedność, pozwalającą traktować je całościowo. Pieśń druga nad która się zatrzymam i którą poddam głębszej analizie jest pieśnią w której zabiera głos sam Sługa, by opowiedzieć o swym powołaniu, o swej misji i trudnościach najróżniejszych przy jej wykonywaniu. Jego misja zmierza do zbawienia Izraela i nawrócenia pogan.
Por. red. L. Stachowiak, J. Kudasiewicz „Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Księga Izajasza”, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1991, s. 5.
Por. opr. T. Brzegowy, a. Gołębiewski, A. Strus, „Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych 5. Wielki świat starotestamentalnych proroków II. Od końca Niewoli Babilońskiej i proroctw Deutero-Izajasza do apokaliptyki daniela”, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2001, s. 11.
Zob. opr. T. Brzegowy, m. Gołębiewski, A. Strus, „ Wprowadzenie w myśl i wezwanie ...”, s. 14.
Por. opr. T. Brzegowy, M. Gołębiewski, A. Strus, „ Wprowadzenie w myśl i wezwanie ....”, s. 15-16.
Por. T. Brzegowy, „Prorocy Izraela cz. I”, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej BIBLOS, Tarnów 1994, s. 170.
Por. T. Brzegowy, „ Prorocy Izraela ...”, s. 174-177.
1