Wydział: Mechaniczno-Technologiczny Dzień: Czwartek
Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Godzina: 11.00
Grupa dziekańska: 5
Semestr: 3
Tworzywa sztyczne
Ćwiczenie 1: Identyfikacja tworzyw sztucznych
Skuza Mateusz
Wiadomości podstawowe:
Badania indentyfikacyjne przeprowadza się celem rozpoznania i sklasyfikowania nieznanego tworzywa sztucznego. Najczęściej identyfikacja badanego tworzywa sztucznego opiera się na wyglądzie zewnętrznym próbki oraz zewnętrznych obserwacjach organoleptycznych. Wygląd zewnętrzny tworzywa sztucznego jest często tak silnie związany z jego charakterem, że można na pierwszy rzut oka zawęzić poszukiwania do bardzo niewielu tworzyw. Istotna rolę odgrywają takie jego własności, jak: barwa, przeźroczystość lub przeświecanie. Obserwuje się także zachowanie próbki podczas ogrzewania, podczas kontaktu z otwartym płomieniem palnika oraz działanie na tworzywo rozpuszczalników i niektórych stężonych odczynników chemicznych (30% H2SO4, 20% NaOH).
Metody rozpoznawania tworzyw sztucznych:
Jedną z podstawowych metod rozpoznania tworzywa sztucznego jest jego określenie co do:
przeźroczystości tworzywa sztucznego (przykładowo niektóre tworzywa sztuczne nie występują nigdy w barwach jasnych)
dźwięk, jaki wydaje próbka po zrzuceniu jej na blat stołu z pewnej wysokości daje metaliczny odgłos, natomiast polipropylen odgłos głuchy
gładkość powierzchni (niektóre tworzywa np. polietylen, mają powierzchnię błyszczącą, gładką i twardą)
Badania indentyfikacyjne na podstawie rozkładu termicznego:
Badanie polega na spaleniu rozdrobnionego tworzywa w płomieniu palnika i obserwacji zjawisk zachodzących w trakcie kontaktu z płomieniem. Następnie wyjmuje się próbkę z płomienia i obserwuje dalej. Jeżeli próbka pali się, należy płomień zdmuchnąć, po czym obserwować powstające dymy i określić ich zapach oraz wygląd popiołu. Należy zwrócić uwagę na:
czy tworzywo pali się dalej samo, czy pali się w płomieniu palnika
czy tworzywo pali się dalej samo, czy gwałtownie odpryskuje
czy tworzywo się topi, czy się topi kropelkami lub ciągnie nitki
jaki jest zapach gazów
Zachowanie się tworzywa wobec rozpuszczalników i odczynników:
Rozpuszczalność tworzyw sztucznych w rozpuszczalnikach organicznych i w wodzie jest także istotną cechą charakterystyczną ułatwiającą rozpoznanie danego tworzywa. Jednakże ocena rozpuszczalności tworzyw należy do prób uzupełniających wyniki poprzednich badań. Analizę rozpoczyna się od sprawdzenia rozpuszczalności w rozpuszczalnikach, w wodzie oraz roztworach kwasów i zasad. Wiele rodzajów tworzyw nie rozpuszcza się w pospolitych rozpuszczalnikach. Nie ulegają łatwo rozpuszczeniu żywice fenelowe, mocznikowe, formaldehydowe, tworzywa ligninowe, a także poliamidy, polietylen. Żywice fenolowe w słabym stopniu rozpuszcza stopiony α-natol lub β-natol oraz rezorcyna. Poliamidy rozpuszczają się w krezolu i 60% kwasie solnym. Z niewielkimi wyjątkami (takimi, jak kwas poliakrylowy, alkohol poliwinylowy, eter poliwinylowy i metyloceluoza) polimery nie rozpuszczają się w wodzie. Badając próbkę w rozpuszczalniku obserwuje się jej zachowanie (pęcznienie, żelowanie, rozpuszczanie) na zimno i gorąco. Tworzywa, które będą się rozpuszczały, powodują zmętnienie i zmianę gęstości. W wyniku częściowego rozpuszczania nastąpić może zmiana postaci tworzywa, wyglądu (powierzchnia staje się lepka, matowa) przyrost objętości. Uwzględnia się zachowanie próbki tworzywa podczas zmydlania stężonym roztworze wodorotlenku sodowego lub w 30% kwasie solnym.
Gazy które powstają, zbiera się w wodzie i sprawdza się ich odczyn. Na podstawie reakcji barwnych klasyfikuje się tworzywa do następujących grup:
a - odczyn kwaśny, obecność chloru (polichlorek winylu, polichlorek winylidernu, chlorokauczuk
b - odczyn kwaśny, zapach octu (polioctan winylu, octan celuozy)
c - odczyn alkaliczny, (aminoplasty)
d - odczyn obojętny, zapach formaldehydu (poliformaldehyd)
Obecność charakterystycznych grup anionowych lub pojedyńczych anionów w tworzywie pozwala podzielić je na następujące grupy:
a - obecność azotu i brak chloru (azotan celulozy, aminoplasty)
b - obecność azotu, siarki fosforu (galalit)
c - obecność chloru i brak azotu (polichlorek winylu, polichlorek winylidnu, chlorokauczuk)
d - obecność siarki (silikony)
Do metod badań pozwalających poznać strukturę i budowę wewnętrzną tworzywa zaliczamy:
badanie polimerów metodą rezonansu jądrowego-magnetycznego: podczas działania zewnętrznego pola magnetycznego powstałego wskutek rezonansu jądrowo-magnetycznego wykonuje się widma polimerów w roztworze. Metoda ta pozwala na: - badanie składu kopolimerów, - badanie stereo regularności, - badanie ruchów cząsteczkowych polimerów
badanie polimerów metodą magnetycznego rezonansu elektronowego: rejestruje się natężenie energii promieniowania mikrofalowego podczas rezonansu absorbowego przez próbkę. Metodę tę stosuje się do wykrywania wolnych rodników w układach polimeryzacyjnych oraz ich liczbę.
badanie widm polimerów w podczerwieni: umożliwia to wykrycie i zindentyfikowanie charakterystycznych ugrupowań chemicznych oraz pozwala jakościowo badać, z jakich elementów zbudowana jest makrocząsteczka polimeru. Analiza widm w podczerwieni używana jest do: - badania składu kopolimerów, - badania konfiguracji łańcucha, - oznaczenia stopnia krystaliczności, - badania chemicznych reakcji polimerów