Układ przywspółczulny, parasympatyczny - podukład autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialny za odpoczynek organizmu i poprawę trawienia. W uproszczeniu można powiedzieć, że działa on antagonistycznie (odwrotnie) do układu współczulnego. Włókna nerwowe układu przywspółczulnego wychodzą z pnia mózgu. Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym, dochodząc do płuc, serca, żołądka, jelit, wątroby itp. W układzie tym, podobnie jak w układzie współczulnym, występują zwoje, leżące w pobliżu unerwianych narządów lub w samych narządach oraz sploty (np. splot sercowy, płucny), natomiast w przeciwieństwie do niego układ przywspółczulny nie reaguje jako całość, lecz aktywizuje tylko te funkcje, które są niezbędne w danym czasie.
Neurotransmiterem układu jest wyłącznie acetylocholina (zarówno we włóknach przed- jak i zazwojwych). Działa on na receptor muskarynowy i receptor nikotynowy.
Ośrodki układu przywspółczulnego znajdują się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego (S2-S4) oraz w jądrach przywspółczulnych nerwów czaszkowych III, VII, IX i X.
Czynności układu
zwężanie źrenicy
hamowanie wydzielania śliny
hamowanie czynności serca (zmniejszanie siły skurczu)
zwężanie oskrzeli
rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi
nasilanie skurczów przewodu pokarmowego
kurczenie pęcherza moczowego
wzrost wydzielania insuliny