EKOLOGIA I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE
W.4.
CZŁOWIEK A ŚRODOWISKO. ODDZIAŁYWANIE NA GEOSFERĘ CZYNNIKÓW POCHODZENIA ANTROPOGENNEGO. ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY, GLEBY. ZAGROŻENIA DLA EKOSYSTEMÓW LEŚNYCH.
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
Zanieczyszczenia powodujące zmiany składu powietrza atmosferycznego mogą pochodzić ze źródeł naturalnych i sztucznych.
Do źródeł naturalnych należą:
wybuchy wulkanów
procesy biologiczne
burze pyłowe
pożary
opady pyłu kosmicznego
powstawanie aerozolu wody morskiej
(część tych zjawisk ma podłoże antropogenne)
Do źródeł sztucznych:
- energetyka
Przemysł
wydobycie surowców
rolnictwo
transport (w tym transport lotniczy)
Ogólnie zanieczyszczenia powietrza dzielimy na:
gazowe
pyłowe
aerozole
Globalne ocieplenie
Tak zwany efekt cieplarniany istniał na ziemi zawsze, a nawet można powiedzieć, że dzięki niemu istnieje na ziemi życie.
Należy jednak podkreślić, że w ciągu XX wieku klimat świata stał się cieplejszy o około 0,5 - 0,7oC. Twierdzi się, że zaobserwowany wzrost temperatury był szybszy niż jakakolwiek zmiana o charakterze globalnym w ciągu ostatniego miliona lat. Za przyczynę tego zjawiska uznaje się antropogeniczną emisję gazów cieplarnianych.
Gazy cieplarniane:
para wodna (w niewielkim stopniu podlega działalności człowieka)
dwutlenek węgla
metan
ozon
tlenki azotu
chlorofluorowęglowodory (freony)
Zróżnicowany wpływ poszczególnych gazów na wzrost temperatury:
pochłanianie promieniowania przez 1 kg dwutlenku węgla = 1
metan = 11
podtlenek azotu = 270
freony = kilka tysięcy
Najbardziej do nasilenia efektu cieplarnianego przyczynia się energetyka (48%), przemysł (24%), leśnictwo (18%) i rolnictwo (8%).
Skutki globalnego ocieplenia
Realność globalnego ocieplenia
Gleba (degradacja)
Gleba jest dynamicznym, żyjącym systemem, złożonym z materii organicznej i mineralnej. Kształtuje się bardzo wolno (1 cm warstwa gleby powstaje przez 100 - 500 lat) i dlatego może być uznawana za zasób nieodnawialny.
Degradacja gleby jest najpoważniejszym zagrożeniem stabilności podaży żywności w skali globalnej.
Skala i formy degradacji gleb.
Degradacja gleby oznacza zmiany jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Wpływają one na pogorszenie ekologicznych warunków życia ludzi, produkcji środków żywności oraz estetycznych walorów krajobrazu. Rozróżniamy degradację rzeczywistą (trwałą) oraz degradację względną (przejściową).
Gleba podlega:
- wyjałowienie ze składników pokarmowych i naruszenie równowagi jonowej
ubytek próchnicy
zakwaszenie i alkalizacja
zanieczyszczenia składnikami fitotoksycznymi
zasolenie
przesuszenie
zawodnienie
erozja
zniekształcenie struktury
zanieczyszczenie chemiczne
zanieczyszczenie biologiczne
Przekształcenia typu chemicznego są najgroźniejszym typem degradacji.
Głównym źródłem zanieczyszczenia gleby jest imisja zanieczyszczeń przemysłowych z powietrza atmosferycznego.
Za degradację gleb odpowiedzialne jest również rolnictwo.
Zagrożenia ekosystemów leśnych
Lasy są głównym czynnikiem biotycznym kształtującym środowisko życia na ziemi.
Pierwotne lasy na ziemi pokrywały około 60 mln km kwadratowych. Obecnie obszar ten to około 40 mln kw. (ok. 30% powierzchni lądów), z czego tylko 15 mln km kw. stanowią kompleksy leśne o charakterze pierwotnym.
Przyczyny powstawania zagrożeń ekosystemów leśnych
Na ekosystemy leśne wpływa wiele czynników decydujących o ich trwałości lub zagrożeniu. Można je sklasyfikować następująco:
- naturalne wewnętrzne (sukcesje, tendencje rozwojowe drzewostanu, interakcje między organizmami leśnymi itp.),
- naturalne zewnętrzne (zmiany klimatyczne i krajobrazowe zachodzące bez udziału człowieka),
- antropogenne (związane z gospodarką człowieka):
konwersja lasów na inne cele (pod uprawy, zabudowę, zbiorniki wodne itp.),
eksploatacja drewna i innych surowców leśnych,
zanieczyszczenie środowiska (oddziałuje na lasy bezpośrednio lub pośrednio, np. zmiany klimatyczne),
zmiany stosunków wodnych.
Niszczenie lasów tropikalnych
Do najważniejszych negatywnych zmian w lasach spowodowanych działalnością ludzką, zalicza się niszczenie lasów tropikalnych.
Charakterystyczną cechą lasów równikowych jest ogromne zróżnicowanie gatunkowe. W dżungli żyje około 50-70% wszystkich gatunków flory i fauny. Flora i gleba lasów tropikalnych zawiera wielokrotnie większe ilości (20 - 100 razy) węgla niż rośliny uprawne i gleba. Niszczenie lasów tropikalnych zaburza stosunki gazowe w atmosferze oraz zwiększa uwalnianie do niej dwutlenku węgla.
Skażenia radioaktywne (stanowią zagrożenie dla wszystkich elementów geosfery).
Skażenie promieniotwórcze może powstać na skutek (wg częstości występowania):
niewłaściwego składowania materiałów radioaktywnych,
wycieku promieniotwórczego z instalacji jądrowych (zwykle substancji chłodzącej reaktor),
emisji radioaktywnych gazów na skutek przegrzania stosu (lub wybuchu) w elektrowni jądrowej,
Istotnym źródłem skażenia promieniotwórczego jest też energetyka konwencjonalna.
1
3