Wioletta Smolarczyk,
II fil.pol. z wiedzą kult.- filozof.
KOŁŁĄTAJÓWKA
Wólka Kłucka to wieś położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim,
w gminie Mniów. Do XVI w. Wólka Kłucka należała do rodu Kazanowskich, następnie przeszła w ręce rodziny Małachowskich, która rozpoczęła tu działalność przemysłową. Pod koniec XVIII w. Józef Kołłątaj odkupił od nich te dobra. W tej malowniczej miejscowości chciał mieć swą rezydencję sam Hugo Kołłątaj. Zamówił więc projekty włoskich architektów, by zbudować tu pałac. Nie udało mu się jednak dokończyć dzieła. Dopiero bratanek księdza, Eustachy Kołłątaj, wzniósł posiadłość ok. 1830 roku. Pałac pozostał w rękach rodziny Kołłątajów do 1938r.
Kolejnymi właścicielami posiadłości po Kołłątajach były rodziny m.in. Wzdulskich, Lipskich i Dąbrowskich. Obecnym właścicielem ruin jest Krzysztof Kurpiński, który w Kołłątajówce spędził dzieciństwo, potomek rodu Dąbrowskich.
Eustachy był także dziedzicem Wólki Kłuckiej. W pobliskich Kuźniakach miał piec do wytopu rudy, którą wydobywano w Glinianym Lesie. Klasycystyczny pałac stał przez lata
w ogrodzie o powierzchni 1,53 ha nad brzegiem rzeki Łososiny, tzw. Wiernej Rzeki. Stoi na planie wydłużonego prostokąta. Przodem zwrócony jest na południe, był murowany
i tynkowany. Od frontu parterowy, na wysokiej podmurówce, od tyłu piętrowy. Do głównego wejścia przez głęboki portyk z sześcioma jońskimi kolumnami prowadziły szerokie schody. W wewnętrznej ścianie portyku widniały duże prostokątne arkadowe okna. Pałac składał się
z 16 pomieszczeń: łazienek, salonów, sypialni, a także kaplicy, w której odbywały się zazwyczaj msze rocznicowe, ślubne, itd. Na osi południowej budynku był korytarz, w trakcie frontowym były duże salony, od tyłu małe pokoje. Piętro pałacyku, znajdujące się z tyłu służyło dla wczasowiczów, którzy często bywali w dworku. Elewacje boczne budynku miały analogiczny podział. Budynek miał niski dach czterospadowy i kubaturę ok. 1100 m kw. Budynek miał wymiar 35x20 m. Belkowanie z ząbkowym gzymsem znajdowało się tuż pod dachem. Do pałacu prowadzi aleja starych dębów szypułkowych, które są pomnikami przyrody. Także na terenie parku rosną drzewa będące pomnikami przyrody. Po przeciwnej stronie Łososiny znajdują się zabudowania gospodarcze z I połowy XIX w, należące kiedyś do pałacu. Niestety nazwisko architekta nie zachowało się.
Ciekawostką jest, że w czasie wojny w dworku zamurowana była jedna z piwnic, w której przechowywane były rękopisy Henryka Sienkiewicza - rodzina Dąbrowskich bowiem utrzymywała przyjacielskie kontakty z rodziną Sienkiewiczów.
Z dworkiem związane są także opowieści o duchach, jakie nawiedzały kolejnych właścicieli Kołłątajówki. Autor jednego z opracowań opisuje, że jeden z nich był nawet bardzo zżyty
z rodziną Lipskich. Gdy pojawiał się w salonie jako elegancki starszy pan, rozmawiano z nim i zapraszano do stołu. Istnieje legenda, że w Wólce Kłuckiej „przed front dworu zajeżdżała cwałem poszóstna kareta. Strzelanie z batów, wiwaty, konie okryte pianą, w oknie pojazdu blada twarzyczka panny młodej w welonie... Wnet to się rozwiewało, znikało, pozostawiając trochę dymu nie z tej ziemi , który wkrótce też się rozwiewał. Zjawy te były upamiętnieniem jakiegoś tragicznego wesela w rodzie dawnych posiadaczy pałacu”.
Joanna Dąbrowska, żona jednego z właścicieli, Stefana Dąbrowskiego, także rozmawiała
z duchami w Kołłątajówce. Ponoć zjawa Eugenii Kołłątaj w pierwszych dniach września 1939 przestrzegała panią Dąbrowską przed opuszczaniem wsi i przepowiedziała upadek Hitlera, stwierdzając, że "przy końcu walk zginie on w niesławie i nie będzie miał ludzkiego pogrzebu". Gospodyni pałacu spotkała także jednego z byłych właścicieli Wólki Kłuckiej, który przemówił do niej słowami: „Dziękuję wam za modlitwy, które wznosicie na intencję tych, co tu kiedyś żyli i zmarli”.
Natomiast Joanna Dąbrowska pisała wiersze. W jednym z nich nawet opisała pałac w Wólce Kłuckiej.
Po opuszczeniu pałacu przez rodzinę Dąbrowskich, obiekt stał się miejscem spotkań łobuzerii. W 1994 roku zniszczył go pożar. Spłonął wówczas całkowicie dach i strop.
Pałac nie jest udostępniony zwiedzającym. Mury, które się zachowały, grożą dziś zawaleniem. Z roku na rok zabytek ulega zniszczeniu. Posiadłość jest wystawiona na sprzedaż.
Eustachy wybudował również kościół w pobliskim Grzymałkowie, w 1851r., gdyż kilka lat wcześniej spłonął tam drewniany kościółek od uderzenia pioruna. Kołłątaj ufundował neoromański, murowany kościół pw. Św. Michała Archanioła. Przy tym kościele jest cmentarz, na którym spoczywa rodzina Dąbrowskich. Tuż obok ich grobu znajdują się dwa grobowce Kołłątajów, prawdopodobnie Eustachego Kołłątaja i Elżbiety Chrzanowskiej.
Tekst na cementowych tablicach jest ledwie widoczny. Na jednej z nich napisano:
„Zwłokom Czcigodnego Męża Eustachego de Stumberg Kołłontaja, Dziedzica tej ziemi, Urodzonego 20 Września 1772, Zmarłego dnia i Miesiąca tegoż r. 1836...”
Kołłątajowie gospodarowali także w Wiśniowej, w gminie Staszów. W tamtejszym kościele znajduje się grób matki Hugona Kołłątaja oraz jego serce.