18. Czasopiśmiennictwo w Polsce międzywojennej - jego rola i najważniejsze periodyki epoki.
Prasa polska XX- lecia międzywojennego
Odzyskanie przez Polskę niepodległości oznaczało nowy rozdział w historii prasy polskiej. Wiązało się to przede wszystkim ze swobodą wypowiedzi. Pozycję utrzymała większość tytułów informacyjnych przed zakończeniem I wojny światowej. Głównym ośrodkiem wydawniczym nadal pozostawała Warszawa.
Prasa okresu międzywojennego jest co prawda krytycznie charakteryzowana, ale jej niski poziom pod wieloma względami tłumaczyć można zróżnicowaniem społecznym. Zatem prasa była tak różnorodna, jak same społeczeństwo początku XX w.
Po 120 latach niewoli, nasza prasa zaczęła szukać nowych dróg rozwoju, jakie wskazywały jej państwa zachodnioeuropejskie, adresowane do masowego odbiorcy.
Z różnymi ugrupowaniami wiązały się poszczególne tytuły. Organami sanacji były: "Gazeta Polska" (1929-1939), "Polska Zbrojna" (1921-1939) oraz "Kurier Poranny". "Gazeta Warszawska" ("Warszawski Dziennik Narodowy od 1935r.), "Kurier Poznański" (1872-1939) i "Kurier Warszawski" reprezentowały ugrupowania narodowo-demokratyczne. Chrześcijańska Demokracja posiadała "Polonię" (Katowice), konserwatyści "Czas" (Kraków), "Słowo" (Wilno) oraz "Dziennik Poznański".
"Kurier Polski" był pod ogromnym wpływem kół wielkoprzemysłowych, a "Mały Dziennik" pod wpływem kleru.
Polska Partia Socjalistyczna posiadała swój główny organ pt. "Robotnik", który wspomagały krakowski "Naprzód" i katowicka "Gazeta Robotnicza". Dzienniki PPS wychodziły w Katowicach, Lwowie i Łodzi, a mutacje regionalne "Robotnika" w większych ośrodkach przemysłowych.
Ludowcy wydawali m.in. "Wyzwolenia" i "Piasta", a po powstaniu Stronnictwa Ludowego "Zielony Sztandar" (1931-1939). Oddzielne miejsce zajmowała prasa KPP, rozwijająca się w konspiracji, jej głównymi organami były: "Nowy Przegląd" (1922-1937) i "Czerwony Sztandar" (1919-1938).
W latach 20. ważną rolę odgrywał dziennik "Rzeczpospolita" (red. nacz. S. Stroński), związany ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym. W 1922r. w Wilnie zaczęło się ukazywać wspomniane już konserwatywne "Słowo" (red. nacz. S. Cat-Mackiewicz), a 2 lata później w Katowicach wychodził chadecki dziennik "Polonia". W 1926r. piłsudczycy dysponowali stosunkowo niewielką grupą pism ("Głos Prawdy", "Nowy Kurier Polski", "Kurier Poranny", "Kurier Wileński", "Droga"), podobnie rząd polski - dysponował "Gazetą Polską" (1929).
Proces umasowienia kultury spowodował rozwój czytelnictwa, który pociągnął za sobą wzrost nakładów, a zarazem powstanie prasy przeznaczonej dla szerokiego grona odbiorców. Koncerny prasowo-wydawnicze pracowały na wysokich obrotach, a wśród nich przede wszystkim: "Dom Prasy S.A." w Warszawie oraz koncern krakowski "Ilustrowany Kurier Codzienny". Koncern warszawski wydawał "Express Poranny" (od 1922), "Przegląd Sportowy" (od 1921), "Kino" (od 1936), "Dobry Wieczór" (od 1929 - później "Dobry Wieczór-Kurier Czerwony"), "Dzień Dobry" (od 1931). Łączne nakłady dzienników wynosiły 200 tys. egzemplarzy.
Najbardziej klasycznym przykładem koncentracji prasy był krakowski Ilustrowany Kurier Codzienny (IKC), który stworzył Marian Dąbrowski (1878-1958). Pismo zorganizowane zostało na wzór wiedeńskich gazet masowych i szybko stało się wzorem dla innych polskich gazet.
Koncern krakowski wydawał: "Ilustrowany Kurier Codzienny", "Tempo dnia", ilustrowane tygodniki "Na szerokim świecie", "Światowid", "Tajny Detektyw", tygodnik sportowy "Raz, dwa, trzy", tygodnik humorystyczny "Wróble na dachu" oraz tygodniowy dodatek do "IKC" - "Kurier Literacko-Naukowy".
O fenomenie popularności można mówić w przypadku prasy katolickiej ("Mały Dziennik", 200tys. egz.) i konfesyjnej ("Rycerz Niepokalanej", 800 tys.) Krytyczna ocena prasy okresu międzywojennego dotyczy głównie prasy informacyjnej - gazet. Mimo tego spełniły one swe ogólnospołeczne funkcje : zatarły różnice między zaborami, wzbudziły poczucie tożsamości narodowej i upowszechniły różne wartości kulturowe we wszystkich środowiskach społecznych).
Wysoki poziom reprezentowały czasopisma dla dzieci, czasopisma naukowe, społeczno-kulturalne i literackie, które odzwierciedlały różnorodne przejawy polskiego życia intelektualnego. Do najważniejszych należały "Wiadomości Literackie", "Pion" i "Prosto z mostu". Doniosłą rolę odegrały także tygodniki ilustrowane "Świat", "Tygodnik Ilustrowany", "Tęcza" i "Światowid".