H. Spencer - przedstawiciel ewolucjonizmu. Etyka zaproponowana przez Spencera była skrajnie naturalistyczna: utożsamiał działania moralne z naturalnymi, czyli zgodnymi z ogólnymi prawami ewolucji. Wg niego zasady etyczne nie są uniwersalne ani trwałe, gdyż, wytworzone w toku ewolucji, za jakiś czas ulegną zmianie. Poglądy te prowadziły Spencera do hedonizmu. W teorii poznania był agnostykiem. Podobnie jak I. Kant, do którego nawiązywał, uważał, że istota rzeczywistości jest niepoznawalna. Uważał, iż najważniejsze jest społeczeństwo; nie należy wspomagać za wszelką cenę najsłabszych jednostek.
Etnometodologia - kierunek socjologii współczesnej, zapoczątkowany w latach 60 przez R. Garfinkela; - przedmiotem zainteresowania są metody, jakimi w życiu codziennym posługują się ludzie, żeby skutecznie porozumiewać się ze sobą i bezkolizyjnie układać wzajemne stosunki; zwolennicy tej met. odnoszą się krytycznie do całej socjologii tradycyjnej i odrzucają jej zasadniczą problematykę; przeciwstawiają jej własny program, a zwł. praktykę drobiazgowych badań mikrosocjol. prowadzonych w celu ujawnienia prakt., milcząco przyjętych reguł, jakimi ludzie się kierują, radząc sobie z sytuacjami życia codziennego.
Teoria strukturacji - Anthony Giddens
Punktem wyjścia jest przeciwstawienie się dwóm stanowiskom. Pierwsze z nich Giddens określa jako „imperializm przedmiotu”. Chodzi tu o takie teorie, które przyjmują obiektywne, zewnętrzne wobec jednostek istnienie struktur, systemów społecznych.
Przeciwstawne stanowisko to „imperializm podmiotu”. Mieszczą się tutaj te wszystkie kierunki, które redukują strukturalne lub systemowe rysy społeczeństwa do subiektywnych przekonań, przeżyć, intencji czy motywacji aktorów, tj. jednostek działających. Jednak z tego dylematu jest wyjście. Odrzucenie zarówno skrajnego obiektywizmu jak i skrajnego subiektywizmu jest możliwe. Musimy zauważyć, ze ostatecznym substratem życia społecznego są nieustannie dziejące się „praktyki społeczne”, poprzez które dokonuje się stała reprodukcja, ale i transformacja społeczeństwa. Podtrzymywana jest jego ciągłość, ale także wprowadzana jest zmiana społeczna. Struktura składa się z „reguł i zasobów”. są one w toku praktyk mobilizowane i stosowane, ale jednocześnie wyłaniają się jako rezultat takich praktyk. Mówi się o „dualności struktury”: struktura nie jest czymś zewnętrznym wobec działania i nie może być utożsamiana z ograniczeniem narzuconym działaniu. Struktura jest zarazem środkiem (medium) i rezultatem działań ludzkich, które organizuje się w ramach nieustannego procesu.
Funkcjonalizm - Jest to orientacja teoretyczna rozwinięta głownie na gruncie koncepcji E. Durkheima przez T. Parsonsa i R.K. Mertona. Funkcjonaliści postrzegają społeczeństwo jako zorganizowany kompleks wzajemnie ze sobą powiązanych instytucji zmierzających do integracji i zapewnienia równowagi całemu systemowi społecznemu.
Socjobiologia - Twórcą jest angielski ekolog E.O.Wilson jest nauką, która bada systematyczne formy społecznego zachowania ludzi w znaczeniu biologii. Skupia się ona na biologicznych podstawach życia społecznego. Następuje zamazanie granic między człowiekiem a innymi istotami. Wszystkie zachowania gatunkowe powinno wyjaśniać się czynnikami biologicznymi a nie kulturowymi, społecznymi.
Teoria poznania, gnoseologia, epistemologia, teoria filozoficzna usiłująca sformułować odpowiedź na pytania: czym jest poznanie, jaka jest jego geneza, jakie są jego warunki, czym jest podmiot, przedmiot i akt poznania, czy istnieją granice poznania. Prawie każdy filozof przedstawia własną teorię dotyczącą tych kwestii.
Hegla dialektyczna metoda, Hegel za naczelne prawo logiki uznał prawo dialektyczne, zgodnie z którym każdemu prawdziwemu twierdzeniu odpowiada prawdziwe przeczenie, każdej tezie antyteza, z których później wyłania się synteza.
Np. twierdzenie, że byt jest absolutem, prowadzi do antytezy, że jest niczym. Ponieważ żadne twierdzenie nie osiąga całości bytu, przeto żadne nie jest całkowicie prawdziwe. Prawda i fałsz zespalają się więc i nie są stanowczymi przeciwieństwami. Sprzeczności w myśleniu prowadzą przez dialektyczny proces do prawdy.
Teoria, system podstawowych, dobrze uzasadnionych twierdzeń odnoszących się do ściśle określonego obszaru rzeczywistości. Teoria różni się od hipotezy tym, że twierdzenia tworzące hipotezę nie są jeszcze dobrze uzasadnione. Głównymi funkcjami teorii naukowych są: wyjaśnianie, przewidywanie i systematyzacja wiedzy.
Teoria utopii -Morus (More) Thomas, nakreślił wizję nowego, sprawiedliwego społeczeństwa, rządzonego demokratycznie, w którym nie ma własności prywatnej i osobistej, każdy obywatel zobowiązany jest do pracy i każdy wg potrzeb może z owoców tej pracy korzystać. W społeczeństwie tym nie ma obiegu pieniężnego, złoto i srebro używane są tylko do wymiany z innymi krajami.
Fukuyama - uważa, że podstawową tęsknotą ludzką - będącą siłą sprawczą historii - jest pragnienie uznania, z chwilą, gdy zostaje ona zaspokojona, historia się kończy. Uważa też, że demokracja jest najwyższą formą rozwoju społeczeństwa i nie istnieje dla niej żadna inna alternatywa.
Peter Winch - podważył rację bytu socjologii wykazując, że cała jej problematyka ma charakter filozoficzny.