WSPÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZNE Tomasz Krakowiak 21.11.2009
Socjologia humanistyczna
Znaniecki był twórcą koncepcji współczynnika humanistycznego. Współczynnik humanistyczny zakłada, że zjawiska kulturowe dane są badaczowi zawsze jako uprzednio interpretowane dlatego należy badać je tak jak pojawiają się w świadomości ludzi których dotyczy. Dążymy do odkrycia w przedmiotach kulturowych takiego sensu jaki nadali im ludzie używający tych przedmiotów. Mid zaczyna analizę od świata zewnętrznego, przesłanka jest następująca społeczeństwo jest pierwotne wobec świadomego myślenia ludzi. Istotą społeczną jest protest powiązań działań indywidualnych organizmu. Ten proces wyłania elementarne formy życia społecznego (ten proces wymaga wzajemnego przystosowania współdziałających indywiduum , przystosowanie jest możliwe dzięki konwersacji gestów). Gest jest jakimkolwiek ruchem organizmu który wywołuje reakcję innego organizmu z procesu konwersacji gestów wyłania się obiektywne znaczenie. W przypadku ludzi miejsce gestu zajmuje symbol. Myślenie to mechanizm kontrolowania znaczenia. Myślenie to umiejętność abstrahowania ze środowiska cech istotnych uruchamiających nasze postawy wobec obiektu. Podstawą relacji organizmu - otoczenie jest świadomość. Relacja organizm - środowisko to relacja społeczna. Świadomość siebie jako obiektu pośród innych obiektów jest samoświadomością. Samoświadomość jest nadbudowana nad elementarnością relacji pomiędzy obiektami i powstaje z interakcji z innymi jednostkami. Symbolicznym reprezentantem samoświadomości doświadczeniu jednostki jest jaźń.
Etapy powstawania jaźni:
- zabawa
- gra
- uogólniony inny
Interakcjonizm symboliczny (socjologia interpraktyczna) pozostaje w konflikcie z wizją nauki normatywnej posługującej się metodami ilościowymi. W perspektywie interakcji najważniejsze są symbole i ich rozumienie kierunkujące ludzkie działanie w tej perspektywie interakcja jest procesem komunikacyjnym.
Herbert Blumem w odróżnieniu od Mida zainteresowany był nie tyle psychologicznym wymiarem interakcji społecznej co rolą procesów komunikacyjnych, ustanowieniem ładu społecznego i w procesie jego zmian. Blumem analizował procesy interpretacji i stanowienie reguł społecznych w interakcjach podtrzymujących lub zmieniających społeczny porządek (ład normatywny). Za główną kwestie Blumem uważał analizę sytuacyjną i definicję sytuacji. Definicję sytuacji Blumem uczynił podstawę analizy procesu interpretacyjnego do interakcji symbolicznej. Blumem zastosował koncepcję definiowania sytuacji pokazując jak w istocie problematyczny jest problem społeczny nie będąc czymś danym lecz społecznie kwestionowanym. Zdaniem Blumera socjologowie mylą się jeśli poszukują źródeł społecznych w obiektywnym uwarunkowaniu. To czy takie problemy wyłaniają się i czy zostaną uprawomocnione w sferze publicznej zależy od procesów interakcji symbolicznej. Blumem zaproponował badanie społecznego procesu wyłaniania się problemu społecznego gdyż kolektywnie definicje określają ich rozwój. Blumem uważał że specyfika nowoczesnych społeczeństw wymaga przyjęcia perspektywy zachowań i działań zbiorowych czyli badania spontanicznego powstawania wspólnych definicji w sytuacjach problematycznych i ich interakcja nie mogą przebiegać w sposób naturalny.
Według Blumera cechą nowoczesnego społeczeństwa jest zanikanie stałych definicji sytuacji i wzorów stosunków społecznych, które mogły by pozwolić na pominięcie procesów interpretacji. Blumem uważał że socjologia nie powinna w punkcie wyjścia posługiwać się ściśle zdefiniowanymi terminami. Socjologia powinna posługiwać się terminami uwrażliwiającymi, o ile terminy zdefiniowane dostarczają przepisów co widać o tyle pojęcia uwrażliwiające pokazują na co patrzeć.
Blumem wskazał dwa podstawowe formy postępowania w badaniach społecznych:
- eksploracja
- inspekcja
Eksploracja to dążenie do zrozumienia jak należy właściwie postawić problem i jakie dane są nam potrzebne do rozwiązania.
Inspekcja celem jest ukazanie zależności na podstawie analizy poszczególnych przypadkach.
Zdaniem Blumera życie grupowe powinno być analizowanie po przez to co jego uczestnicy robią razem, ludzie działają na gruncie znaczeń jakie mają dla nich obiekty. Znaczenia pochodzą z interakcji i są modyfikowane w drodze interpretacji dokonywanych w sytuacjach działania. Blumem podobnie jak Mid przedstawił koncepcję znaczeń intersubiektywnych, które określił jako wspólne definicje tworzenia w interakcji wskazał przez to że subiektywność procesów interpretacji jest ograniczona przez pragmatyczny wymóg skuteczności działania zależnej od działań innych ludzi.
Interakcjonizm symboliczny
Podstawowe twierdzenia.
1. Interakcja społeczna konstruowana a nie wyzwalana nie jest konstrukcją.
2. Działania dokonują się na bazie definicji sytuacji. Definicje sytuacji podlegają negocjacji w procesie interakcji (negocjowanie znaczeń). Dowolność definicji sytuacji jest ograniczona przez wymóg skutecznego działania.
3. Relacja ma charakter symboliczny dokonuje się za pomocą symboli wyposażonych w konwencjonalnie przypisane znaczenie.
4. Interakcja poprzez przyjmowanie roli partnera. Przyjmowanie roli partnera jest centralnym procesem interakcji ponieważ zakłada ono wyobrażenie siebie z punktu widzenia partnera. Interakcja to ciągłe sprawdzanie adekwatności koncepcji partnera. Rezultatem tego sprawdzenia jest stabilizacja lub modyfikacja roli.
5. Interakcja jest emergentna pewne jej cechy wyłaniają się jako efekt współdziałania partnera.